هرچقدر می‌خواهید انتقاد کنید به خاطر منافع ملی و مذاکرات پاسخ نمی‌دهم

همانی است که فکرش را میکنی. خسته است اما هنوز هم لبخند همیشگیاش را دارد. وزیری که این روزها بسیاری به حضورش میبالند و بسیاری چشم دیدن موفقیتهای بیشمارش را ندارند، امیدوار است. امیدش یک امید تسلیم شده نیست، یک امید همراه با قاطعیت است. در عین اینکه به حصول توافق نهایی امیدوار است اما همه تاکیدش بر این است که طرف مقابل باید اراده داشته باشد. میگوید اگر آنها هم اراده سیاسی پیدا کنند حتی زودتر از ٢٢ بهمن هم میتوان به توافق رسید. از کلیاتی میگوید که دو طرف به آن رسیدهاند و جزییاتی که دو طرف مشغول بحث و تبادل نظر در مورد آن هستند. گفتوگو آن هم بر فراز ابرها با وزیری که ٢٤ ساعت پشت سر هم دیدار داشته است ویژگیهای خاص خود را دارد. در برگشت از سفر یک روزه محمد جواد ظریف از ارمنستان در شرایطی که هواپیمای او بر فراز آسمان «رشت» در حال پرواز بود «اعتماد» گفتوگویی کوتاه با او داشت، وزیری که این روزها سخت مورد حمله همانهایی قرار گرفته است که روش و منشش را قبول ندارند، او اما از سکوتی میگوید که ١٠ ماه است در مقابل منتقدانش پیشه کرده است. از سکوتی میگویدکه پیشه کرده تا مجبور نشود واقعیت را نگوید یا آنکه با گفتن واقعیت به روند مذاکرات و منافع ملی خدشه وارد کند. او در میان گلههای همراه با استقبال از منتقدانش برای آنان توصیههایی هم دارد. توصیه میکند که منتقدانش «منافع ملی» را در نظر بگیرند، درست همان چیزی که او برایش مذاکره میکند. این محمد جواد ظریف است؛ مردی که شاید این روزها کمی از رسانهها دلخور باشد که دغدغههایش را درک نمیکنند اما درست در میانه اعلام سرعت باد و موقعیت پرواز از سوی خلبان، با همان لبخند همیشگیاش به سوالات «اعتماد» پاسخ داد. موقعیت مقایسه را برای منتقدانش در نظر گرفت و از آنان خواست که مقایسه و خود قضاوت کنند. پایان پاسخهایش هم همراه با همان چیزی بود که دغدغهاش را دارد؛ حصول توافق و قدمهایی که در راه خدا برای رسیدن به آن برمیدارد. متن گفتوگوی کوتاه با محمدجواد ظریف را در ادامه میخوانید.

آقای دکتر کمی پیش وعده دادید که امکان رسیدن به توافق هستهای تا سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی وجود دارد. در مذاکرات و دیدارهایتان در ارمنستان نیز اعلام کردید که حالا بحث در مورد جزییات است. در شرایطی که به سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی نزدیک میشویم هنوز امید به حصول توافق نهایی دارید؟ به صورت کلی پایان پرونده هستهای ایران را کجا میدانید؟

البته وعدهای که من در این مورد دادم این بود که اگر طرف مقابل آمادگی داشته باشد که دست از فشار بردارد، میتوانیم به توافق برسیم. به بیان دیگر اگر اراده سیاسی وجود داشته باشد امکان حصول توافق وجود دارد، نه در هر شرایطی. این «اگر» یک «اگر» بزرگ است، یعنی اینکه من احساس میکنم در موضوعات مختلف هستهای راهحل در دسترس ما است اما به دلایل مختلفی از جمله اینکه طرف مقابل تحت فشار گروههای فشار داخلی امریکا و همینطور فشارهای بیرون از امریکاست. رسیدن به این «اراده سیاسی» موضوع بسیار مهمی است که ما هنوز نشانههای آن را در طرف مقابلمان مشاهده نکردهایم. اما اینکه گفتهایم وارد جزییات شدهایم بحث بسیار مهمی است. از این جهت که حالا در کلیات مخالفتی نیست، یعنی در مورد اینکه ایران غنیسازی داشته باشد، هیچ سایتی تعطیل نشود، برنامههای هستهای ایران ادامه پیدا کند، تحریمها برداشته شود، توافق کامل وجود دارد. اما اینکه حد و میزان غنیسازی ایران چقدر باشد، ایران چه زمان غنیسازی صنعتی را آغاز کند، تحقیق و توسعه ایران بر چه مسائلی صورت بگیرد یا اینکه جزییات برنامه اراک چگونه نوسازی شود و در آنچه تکنولوژی به کار گرفته شود، هنوز بحث و تبادل نظر وجود دارد.

جزییاتی که هنوز در مورد آن توافق حاصل نشده است؟

البته باز هم در مورد تمام این مسائل با هدفی که «توافق ژنو» داشته یعنی رسیدن به یک راهحلی که از یک طرف تحریمها برداشته شود و از طرف دیگر صلحآمیز بودن برنامه هستهای ایران ثابت شود، بسیار راحت است و برای هر کدام از این موضوعات چندین راهحل وجود دارد، اما خب نیاز به «اراده» است.

این نیاز به اراده یک طرفه است دیگر؟یعنی در طرف مقابل باید ایجاد شود؟

ما اراده سیاسی داریم و به همین دلیل هم وارد مذاکرات شدهایم، طرف مقابل نیز باید این اراده سیاسی را نشان دهد و مهمتر از همه باید بفهمند که تحریم نتیجهای نخواهد داشت. اگر این موضوع را متوجه بشوند و به اطلاعات غلطی که بعضی از سازمانهای جاسوسی یا عواملشان به اشتباه به آنها میدهند، اعتماد نکنند آن وقت فکر میکنم حتی قبل از ٢٢ بهمن هم میتوانیم به نتیجه برسیم. اما با این وضعیت دیدگاههای آنها تا زمانی که تغییر صورت نگیرد رسیدن به توافق کار دشواری است.

خب فکر میکنید این اراده چه زمانی در میان آنان به وجود بیاید؟

به هر حال ما نباید تغییر بدهیم بلکه آنها باید تغییر ایجاد کنند و هر وقت که این تغییر در وضعیت و رفتار آنها صورت بگیرد ما از آن استقبال میکنیم.

روند مذاکرات فعلی چگونه است؟

ما مذاکرات زیادی خواهیم داشت، پس فردا در استانبول مذاکره ایران و سه کشور اروپایی را داریم. مذاکرات دیگری هم با سایر اعضا خواهیم داشت. از سوی دیگر در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ فرصتی وجود دارد که با بعضی از وزرا مذاکره صورت بگیرد.

آقای دکتر در این یک سال و نیم اخیری که شما کار خود را روی پرونده هستهای ایران آغاز کردهاید منتقدان بیشماری داشتهاید. منتقدان به موضوعات مختلفی در مورد شما ایراد گرفتهاند. همین چند روز پیش موضوع پیاده روی شما با وزیر خارجه امریکا موجب شد که ٢١ نماینده از شما سوال مطرح کنند. چقدر این انتقادات را طبیعی میدانید؟ فکر میکنید پاسخ مناسب به این انتقادها چه باشد؟

البته من انتقاد و اظهارنظر را هم حق رسانهها و هم حق نمایندگان محترم مجلس میدانم اما آنچه من توقع داشتم و هنوز هم دارم این است که در انتقادها و اظهارنظرها فقط «منافع ملی» مد نظر باشد و رعایت بکنند. این را بدانند که در بعضی از اظهارنظرها ممکن است منافع ملی خدشهدار شود. من الان حتی نمیتوانم در این حوزه بعضی اظهارنظرهایی را که در یک سال گذشته صورت گرفته و ابزار فشار توسط طرف مذاکره بر ما شده را اعلام کنم. انتقاداتی که به توافق ژنو وارد شده و هیچ محلی از اعراب نداشته است در بعضی اوقات در روند مذاکرات به ما اعلام میشد که خودتان دارید این حرفها را میزنید و در داخل خودتان اینگونه توافق را تعریف میکنند. البته بحمدالله از همه اینها عبور کردهایم اما همه این موارد برای ما هزینه ایجاد کرده است، به همین دلیل هم من از ١٠ ماه قبل تصمیم گرفتهام که اجازه بدهم هر چقدر میخواهند انتقاد کنند و پاسخی از من نشنوند.

چرا چنین تصمیمی گرفتید؟

چون احساس کردم اگر مجبور شوم پاسخ دهم، یا باید پاسخی بدهم که واقعیت کامل نداشته باشد یا اگر بخواهم پاسخ مطابق با واقعیت را بدهم هم به مذاکرات ضربه خواهد زد و هم به منافع ملی خدشه وارد میکند. لذا هم من و همکارانم بسیاری از انتقاداتی را که از نظر ما مبنای جدی نداشته است تحمل کردیم. فقط دوست دارم دوستانی که انتقاد میکنند به خاطر بیاورند که یک دوره قبل که جمهوری اسلامی در چنین مذاکراتی در ٥٩٨حضور داشته چه میزان از هیات مذاکرهکننده انتقاد میشد، من کاری ندارم به اینکه در زمان دولت قبل که مذاکره میشده چه میزان در مطبوعات انتقاد به روش کار مذاکرهکنندگان قبل وجود داشته است ولی ٥٩٨ هم مذاکره بوده است و باید ببینند چقدر انتقاد میشده است و کدام روش، روش صحیحتری است؟ خود منتقدان باید در این مورد تصمیم بگیرند و من هم آمادگی دارم که تحمل کردن همه این انتقادات را ادامه بدهم چراکه احساس میکنم هر قدر انتقاد بیشتر باشد اگر کار ما برای خدا باشد اجر بیشتری خواهد داشت .