ریاض- آنکارا؛ از رقابت تا شراکت

در شرایطی که ترکیه با انزوای منطقهیی بیسابقهیی دست به گریبان است، ریاض بنا بر برخی ملاحظاتی اختلافات را کنار گذاشته و رجب طیب اردوغان، رییسجمهور این کشور را به تشکیل ائتلاف جدید فرا خوانده است.

به گزارش پایگاه خبری المنار، هرچند سخنرانی بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیمصهیونیستی در کنگره امریکا توجه ناظران را یک یا دو روز یا بیشتر به خود جلب کرد اما موضوع ائتلاف عربستان- ترکیه همچنان محور تحلیلهای منطقهیی است و احتمال میرود در آینده نیز محور بحث و بررسی باقی بماند به این دلیل که ترکیه و عربستان با وجود اختلاف محاسبات در شرایط کنونی منطقه جایگزینی بهتر از نزدیک کردن روابط خود ندارند.

«المانیتور» نیز در گزارشی پیرامون این نزدیکی مینویسد: «رجب طیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه تنها یک ماه پس از مراسم تشییع جنازه شاه عبدالله بن عبدالعزیز به ریاض سفر کرد. اردوغان در سفر اخیر خود با بیان «توجه کمتر به ترکیه» به مساله انزوای این کشور در منطقه پرداخت. در این بین ابراهیم کالین، رییس مشاور سیاست خارجی ترکیه از این انزوا تحت عنوان «تنهایی گرانبها» نام برده و به موضعگیری اخلاقی ترکیه در مسایل منطقهیی اشاره دارد. عدم حضور فعال آنکارا در شرق میانه با اینکه برای ترکیه دارای اهمیت است اما تحولات منطقهیی نسبت به ترکیه، اردوغان را به وضوح در موضع شکست قرار داده است. «تمل اسکیت» سفیر بازنشسته و مفسر مسایل سیاست خارجی ترکیه در پاسخ به انگیزههای سفر اردوغان به ریاض این بازدید را فرصتی برای آزمون ایدههای اردوغان در سیاست جهانی میداند. او در این باره گفت: «اردوغان در شرایط سختی به سر میبرد و در این بین هیچ سیاست خارجی قابل ذکری از سوی ترکیه وجود ندارد و به نظر میرسد که اردوغان عربستان سعودی را فرصت مناسبی برای یک شروع دوباره قلمداد میکند. به نظرمیرسد عربستان سعودی سیاستهای منطقهیی خود را براساس ملاحظات عملی و نیاز به کشور ترکیه طرحریزی کرده است. پس از سفر اردوغان و اطلاعات اندک بهدست آمده از مذاکرات میتوان گفت که هیچ پیشرفت عمدهیی از این گفتوگوها در ریاض انجام نگرفته است. شاید این سفر تنها فرصتی برای اردوغان پیش آورده تا بتواند حامیان داخلی و مخالفان خود را متقاعد کند که گرفتار انزوا نشده و هنوز در عرصه منطقهیی نقش فعالی دارد.

اتحاد غیر ممکن

برخی رسانهها و کارشناسان با اشاره به درخواست عربستان از رییسجمهور ترکیه برای بهبود روابط با دولت مصر این ایده را مطرح کردهاند که عربستان ممکن است تا در تلاش باشد تا ترکیه را به محور ضدایرانی این کشور در منطقه ملحق کند.

مهر در همین زمینه در مصاحبهیی با پروفسور «آرشین ادیبمقدم» استاد روابط بینالملل و رییس گروه مطالعات فلسطین دانشگاه لندن درخصوص امکان همگرایی ترکیه و عربستان نوشت: « نباید درباره این سفر مبالغه و گفته شود که دارای اهداف استراتژیک بوده است. این سفر فقط یک سفر نزاکتی با هدف تبریک گفتن به ملک سلمان بوده است. عربستان و ترکیه بر سر مصر با هم اختلاف پیدا کردهاند زیرا ترکیه از اخوانالمسلمین حمایت میکرد و عربستان هم حمایت مالی گستردهیی از حاکم نظامی مصر، السیسی داشت. هرچند این دو کشور درباره دولت بشار اسد در سوریه اتفاق نظر دارند اما استراتژی مشترکی در این خصوص ندارند.»

عربستان سعودی سیاستهای لیبرال و سکولار اسلام ترکیه را تهدیدی برای ایدئولوژی خود میبیند. بهعبارتی دیگر میتوان گفت ترکیه دارای یک دموکراسی لیبرال است درصورتی که عربستان دارای حکومت اسلامی پادشاهی اقتدارگراست.

تغییر سیاست عربستان در قبال اخوان و ایجاد همکاری بهجای محور امارات متحده و بحرین با محور ترکیه و قطر نیز دومین احتمالی است که از نظر ادیبمقدم احتمال وقوع آن کم است. عربستان سعودی اساسا با اخوانالمسلمین و جنبشهای اسلامی سکولار که دارای محبوبیتهای زیادی است مخالفت میکند. از سوی دیگر عربستان کشمکش طولانیمدت خود با قطر بر حمایت این کشور از اخوانالمسلمین را داراست. این کشورها یعنی قطر، امارات متحده عربی، بحرین، ترکیه و عربستان سعودی اهداف استراتژیک مشترکشان در سوریه یکی است. اما با وجود تزریق هزینههای گزاف از سوی این کشورها به این پروژه این کشورها نتوانستهاند با هم ارتباط برقرار کنند و استراتژی مشترکی داشته باشند.