سقوط نرخ محصولات پتروشیمی در سایه قیمت نفت

نیگل داویس و نیل فلمینگ در مقالهای، پایان طرحهای حمایتی اقتصادی امریکا و انتظار برای تقویت دلار در برابر سایر ارزها، تشدید نگرانیها نسبت به ثبات اقتصادی چین، عدم وجود تعادل میان قیمتهای نفت و گاز و ورود موسسات مالی و بانکها در بازار نفت را از عوامل کاهش بر قیمت نفت عنوان کرده و اثر آن بر پتروشیمیها را بررسی کردهاند. به گزارش فارس از لحاظ تکنیکالی قیمت نفت خط روند بلندمدت خود را شکسته و تنها دو حمایت پیش رو دارد. یکی کف قیمتی ۷۰دلاری که در سالهای ۲۰۱1-۲۰۱0 ایجاد شد و دیگری کف قیمتی ۵۴ دلاری است که در سال ۲۰۰۶ ایجاد شده است. هزینه تولید نفت شیل نامشخص است. کاهش احتمالی استفاده از سوختهای زیستی ناشی از غیراقتصادی شدن مصرف آنهاست درصورتی که نفت به کمتر از ۷۰دلار سقوط کند. تاریخ نشان میدهد که نقش سایر عوامل در تعطیلی شرکتهای نفتی به دلیل عدم توجیه سودآوری در کوتاهمدت بسیار پرنگتر بوده است. اکثر تحلیلگران کف قیمتی۷۰ دلار را محتملترین گزینه میدانند و بودجه اکثر کشورهای نفتی عضو اوپک با همین قیمت بسته شده است. هرچند که از لحاظ حاشیه سودآوری قیمتهای پایینتر نیز قابل توجیه است.

البته نباید فراموش کرد که تولیدکنندگان با هزینههای تولید بالا حاضر به توقف تولید نفت و از دست دادن درآمد آن به خاطر افت قیمت نفت حتی تا ۵۴دلار نیستند چراکه هزینههای سرمایهگذاری سنگین اولیه را متحمل شدهاند. روی کاغذ هیچ مانعی برای باقی ماندن قیمت نفت در محدوده ۷۰دلار برای چندین سال متوالی وجود ندارد. درصورتی که مشکلات اقتصادی چین تا سال ۲۰۱۷ باقی بماند غیرقابل تصور است که تقاضای نفت حتی تا سال ۲۰۲۰ نیز با رشد قابل توجه مواجه شود ضمن اینکه سرمایهگذاریهای انجام شده برای توسعه مصارف گاز طبیعی، ابداعات و نوآوریهای استفاده از سوخت جایگزین به جای نفت از این معادله نادیده انگاشته شده است که خود این عوامل موقعیت نفت به عنوان مهمترین سوخت حمل و نقل را بیشتر به چالش میکشد. شیفت کردن به سمت گازهای مایع شده (LNG) در میانمدت به عنوان سوخت اولیه سیستم حمل و نقل این موقعیت را تشدید خواهد کرد چراکه به طور بالقوه میتواند تا سال ۲۰۲۵ به عنوان مادر تمام مخازن سوخت نفتی تلقی شود و نیاز به سرمایهگذاری سنگین پالایش را مضاعف کند. به هر حال اگرچه تقاضا نمیتواند محرکی برای رشد قیمتی نفت باشد ولی همچنان احتمال ایجاد وقفه در عرضه نفت میتواند موثر باشد.

تداوم قیمتهای پایین نفت برای کشورهای خاورمیانه، شمال و غرب آفریقا و بخشی از امریکای لاتین میتواند شرایط بسیار سخت و غیرقابل تحملی را برای قدرتهای این مناطق ایجاد کند. تحولات اساسی در منطقه خلیج فارس مشابه آنچه برای لیبی، مصر و سوریه اتفاق افتاد، میتواند برگشت قیمت نفت به بالای ۱۰۰دلار را محتمل کند. کشورهایی مانند ایران، عراق، یمن و حتی عربستان سعودی در معرض این تهدید قرار دارند. روسیه، آنگولا، نیجریه، ونزوئلا نیز در معرض این ریسک قرار دارند. حتی تغییر تصمیم اوپک نیز با افزایش فشار به این کشورها مجددا محتمل است.

 

   بازار پتروشیمی آسیا در کشاکش

قیمت نفت

قیمتهای پایینتر نفت، کاهش قیمتها در بازار جهانی پتروشیمی به خصوص آسیا را تشدید کرده است. قیمتهای نقدی محصولات پتروشیمی در بازارهای آسیا تقریبا به سقوط قیمت نفت واکنش فوری نشان دادند و این واکنش در مشتقات نفتی اولیه مانند نفتا سریعتر بود. تقریبا ۵۵درصد اتیلن تولیدی در جهان از نفتا و مایعات سنگینتر تولید میشود، هرچند خوراک مصرفی برای تولید اتیلن در مناطق مختلف دنیا بسیار متنوع است. تجزیه اتان، سایرمیعانات گازی (NGLs) و مایعات گازی (LPG) رایجترین خوراکها هستند. با تجزیه نفت و سایر مایعات گازی، دامنه وسیعی از الفینها و آروماتیکها تولید میشود که در همه بخشهای صنعت استفاده شده و به طور مستقیم تحت تاثیر تغییرات قیمت نفت قرار میگیرند.

 پیشبینی میشود، رشد تقاضای محصولات پتروشیمی به حدود ۴درصد که کمتر از پیشبینیهای قبلی است، کاهش یابد. علت آن نیز چشمانداز نزولی اقتصاد جهانی است. به دنبال سقوط قیمت نفت اکثر خریداران دست نگه داشتهاند. دادهها نشان میدهد که قیمت محصولات پتروشیمی با یک بازه زمانی تاخیر نسبت به قیمت نفت واکنش نشان میدهد ولی برخی محصولات مانند بنزن بلافاصله تغییر میکنند. شاخص قیمت ICIS که شامل ۱۲محصول اصلی پتروشیمی است در ماه اکتبر 8/3درصد کاهش نشان میدهد و بیانگر کاهش بیشتر قیمتها در ماههای بعدی براساس قراردادهای آتی امریکا و اروپاست. واکنش بازارهای آسیایی به سقوط قیمت نفت نیز به صورت کاهش تقاضا برای محصولات آروماتیکی و کاهش قیمتهای نفتا بود. تولیدکنندگان و مصرفکنندگان محصولات پتروشیمی نیز تا آخرین موجودیها را مصرف کردند و تا زمانی که ابهامات قیمت، هزینه و تقاضا مشخص شود، دست نگه داشتهاند.

خوراک و انرژی معمولا بیش از ۹۰درصد بهای تمام شده تولیدات خوراک مایع را تشکیل میدهد. بدیهی است با توجه به سهم بالای خوراک و انرژی در بهای تولید، قیمت این محصولات نیز تابع قیمت نفت و مشتقات آن خواهد بود حتی در امریکا که اکثر محصولات از طریق تجزیه اتان تولید میشود، قیمت محصولات به شدت با قیمت نفت همبستگی دارد. هرچند که اساسا همبستگی قابل توجهی با قیمت گاز هنری هاب دیده نشده است. با وجود کاهش قیمت نفت و محصولات پتروشیمی، تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی تولید شده از طریق تجزیه نفتا و مایعات سنگینتر از کاهش قیمتها منتفع شدهاند. در مقابل حاشیه سود محصولات تولیدی از اتان با کاهش مواجه شده است.

 آمارها نشان میدهد، بهای تمام شده در دو سال بسیار متفاوت ۲۰۱۳ و ۲۰۰۷ برای صنعت اتیلن ولی یکسان از بابت اینکه میانگین قیمت نفت در سال ۲۰۱۳ نسبت به ۲۰۰۷ حدود ۲۰دلار بیشتر بود (در سال ۲۰۰۷ میانگین قیمت نفت برنت ۸۱ دلار بوده است) . متناسب با کاهش قیمت نفت و به تبع آن نفتا بالاخره هزینهها با افزایش ظرفیت تولید اتیلن در جهان از طریق نفتا تقریبا یکنواخت میشود. لیکن در سال ۲۰۱۳ به خاطر افزایش تولیدات امریکا از محل گاز شیل، هزینههای تولید اتیلن تا ظرفیت ۴۵میلیون تن در سال بسیار پایین بوده است ولی در ظرفیتهای بالاتر که اتان کافی دیگر برای تولید اتیلن وجود ندارد، هزینه نهایی به یکباره افزایش قابل ملاحظهیی مییابد.