تمرکز بر خوراک؛ شاه‌ کلید رشد تقاضا

روزهای گرم سال همواره فاکتور مهمی در ایجاد نوسان در بازارهای مختلف کالایی بوده و هست. کاهش میزان تقاضا و افت جذابیت از یکسو و سختی شرایط آب و هوایی و اثرات آن بر میزان تولیدات از سوی دیگر از مهمترین عوامل دخیل در این نوسانات به شمار میروند. در این میان، یکی از مهمترین بازارهایی که از این شرایط تاثیر میپذیرد، بازار محصولات انرژی است.

براساس گزارش منتشر شده از سوی اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده؛ با توجه به چشمانداز سالانه انرژی این سازمان برای سال 2015 میلادی، انتظار میرود مصرف انرژی در بخش صنعت با سرعتی بیشتر از تمام بخشهای دیگر رشد داشته باشد. هرچند این موضوع در شرایطی صحت خواهد داشت که احتمال وقوع رخدادهای غیرمنتظرهای از افت و خیز شدید بازارهای استراتژیکی همچون نفت گرفته تا گزینههای ژئوپلیتیکی همچون انتخابات مهم و تاثیرگذار، تصمیمگیریهای سیاسی یا اقتصادی، کنفرانسها و نشستها، بروز درگیری و تنش، نوسان ارزش ارزهای مختلف مخصوصا دلار و یورو؛ بسیار پایین باشد و شاهد تاثیر حداقلی اینگونه فاکتورها بر بازار انرژی باشیم، در زمان کنونی اما شرایط این بازار چنگی به دل نمیزند. هرگونه نوسان هرچند اندک نفت بهشدت بازارهای مختلف را دستخوش نوسان میکند که خود عاملی برای برهم زدن معادلات تحلیلگران است.

به نقـل از پایگاه تحلیلی خبری انرژی گلوبال؛ حجم بزرگی از هر دو وجه یعنی میزان مصرف و سرعت رشد پیشبینیشده، به صنعت مواد شیمیایی فله بستگی دارد که توان تبدیل پتانسیل بالقوه استفاده از فرصت ایجاد شده ناشی از افزایش میزان تولید و عرضه داخلی گاز طبیعی، مایعات گازی هیدروکربن (HGL) و مواد خام مورد استفاده در صنعت پتروشیمی به بالفعل را دارا است. مواد فله (BULK) بهطور کلی به محصولاتی گفته میشود که بدون بستهبندی و تحت شرایط خاص تولید و حملونقل می‎شوند.

در حالی که میزانی از محصولات در فرآیند تولید مواد شیمیایی فله برای تولید گرما و برق مورد استفاده قرار می‎گیرند، بیشترین مقدار آن بهعنوان مواد خام و نیز مواد اولیه در ساخت و تولید محصولات شیمیایی استفاده میشود. مواد شیمیایی فله، یک گروه از مواد شیمیایی هستند که در مقیاس بسیار بزرگتر در راستای تامین نیاز بازارهای جهانی تولید می‎شوند. اکثر مواد شیمیایی فله در واقع محصولات میاندستی و واسطه هستند که برای تولید محصولات نهایی مانند ظروف پلاستیکی یا کود مورد استفاده قرار میگیرند. بهطور کلی، این دسته از مواد شیمیایی به چهار گروه اصلی تقسیم میشوند: 1) مواد شیمیایی آلی 2) رزین، لاستیک مصنوعی و الیاف، 3) مواد شیمیایی غیرآلی و 4) مواد شیمیایی کشاورزی مانند کود.

براساس دستهبندی از نظر ارزش محمولهها، مواد شیمیایی آلی بیشترین درصد از مواد شیمیایی فله را به خود اختصاص میدهند که براساس آمارهای رسمی موجود، رقمی در حدود 47 درصد از کل ارزش محمولههای مواد شیمیایی فله در سال 2013 میلادی را به نام خود به ثبت رساندهاند.

طبق گزارش منتشر شده درخصوص چشمانداز انرژی سالانه 2015 از سوی اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، براساس پیشبینیها انتظار میرود ارزش محمولههای مواد شیمیایی فله از میزان 288 میلیارد دلار ثبت شده برای سال 2013 میلادی به حدود 429 میلیارد دلار در سال 2025 میلادی برسد. همچنین پیشبینی میشود پس از سال 2025 میلادی، ارزش این محمولهها با سرعت کمتری به رشد خود ادامه داده و به حدود 454 میلیارد دلار در سال 2040 میلادی خواهد رسید.

بر خلاف موارد مصرف انرژی دیگر که در طول زمان کارآمد بودن خود را ثابت کردهاند، بهرهوری انرژی مورد نیاز بهعنوان خوراک برای تولید محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی بهطور کلی ثابت باقی مانده است، چرا که در حال حاضر امکان و طرح خاص و بررسی شدهای برای ارتقای کارآیی واکنشهای شیمیایی مورد استفاده در فرآیند تبدیل موادخام به مواد شیمیایی در دسترس نیست. به همین دلیل، سرعت رشد استفاده از خوراکها و مواد اولیه، اصولا متناسب با آهنگ رشد مورد انتظار میزان تقاضا برای آن دسته از مواد شیمیایی که در نهایت برای تولید آنها مصرف میشوند، افزایش می‎یابد. مصرف این مواد خام به انعطاف پذیری آنها از یکسو و تقاضا برای محصولات نهایی از سوی دیگر بستگی دارد. در حال حاضر، استفاده از گاز طبیعی بهعنوان خوراک عمدتا به کود ازته، متانول و تولید گاز هیدروژن محدود شده که انتظار میرود روند تقاضا برای این محصولات افزایشی باشد. همچنین پیشبینی میشود استفاده از گاز طبیعی تا سال 2025 میلادی، رشد سالانهای در حدود 3 درصد را به ثبت برساند.

براساس نظر کارشناسان؛ مایعات گازی هیدروکربن (HGL) و نیز خوراکهای پتروشیمی به نسبت گاز طبیعی، قابلیت استفاده برای تولید طیف وسیع‎تری از مواد شیمیایی را دارا هستند. بهعنوان مثال، اتیلن را میتوان از هر دو مواد اولیه HGL مانند اتان و پروپان یا از خوراکهای سنگین پتروشیمی مانند نفت یا گازوئیل تولید کرد. در نهایت، بهای محصول نهایی به مواد خام مورد استفاده در این بخش و قیمتهای نسبی HGL یا خوراک پتروشیمی بستگی خواهد داشت. همچنین انتظار میرود تقاضا برای این محصولات همچنان در مسیر رشد قرار داشته باشد که بر این اساس، مصرف مایعات گازی هیدروکربن و خوراک پتروشیمی به ترتیب حدود 2 و 3 درصد رشد سالانه را تا سال 2025 میلادی تجربه خواهند کرد. مواد خام (خوراک) لزوما نباید از منابع سوخت‎های فسیلی تامین شوند، برخی از مواد خام زیستی را میتوان برای تولید مواد شیمیایی فله در مقادیر تجاری مورد استفاده قرار داد، اما در حال حاضر استفاده از این مواد بهعنوان یک منبع غنی و قابل توجه برای تولید انبوه در دست بررسی قرار ندارد. رشد آنها تا حد زیادی به هزینههای تولید مواد شیمیایی زیستی در مقایسه با مواد شیمیایی مرسوم بستگی دارد.