اژدهای سرخ صنایع غذایی ایران را می‌بلعد؟

آن طور که رییس پیشین کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گفته است، واردات کالاهای بیکیفیت و زیر خط استاندارد به کشور صورت میگیرد. وارداتی که بنا به گفتوگوی یکی دیگر از اعضای کمیسیون صنایع غذایی اتاق بازرگانی به تولید داخلی هم ضربه میزند. اما این همه ماجرا نیست چراکه کارشناسان غذایی میگویند واردات مواد غذایی صرفه اقتصادی دارد. نظارت کیفیت محصولات غذایی وارداتی هم مورد بحث است.

در حالی که بعضی میگویند نظارت سازمانهای ناظر مطلوب و قانونمند نیست، مدیر اداره کل نظارت بر فرآوردههای غذایی سازمان غذا و دارو گفت که نظارت کامل بر تمام محصولات بستهبندی شده در کشور وجود دارد و کیفیت آنها تضمین شده است.

ایرانیها به جنس چینی حساسند چراکه آن بخش از کالاهای تولیدی اژدهای سرخ که در ایران به فروش میرسند به نامرغوبی و ارزانی معروفند. جنس چینی در ذهن ایرانی یادآور کالای بیکیفیت است. جالب اینجاست که همین کالا سهم عمده بازار ایران را در اختیار خود دارد. اما واکنش مردم چه خواهد بود، اگر بدانند غذایی که میخورند هم چینی است؟ مخصوصا اگر این کالای چینی را به اسم محصول ایرانی خریداری کرده باشند.

گویا غذای چینی با لباس ایرانی، راه خود را به بازار کشور باز کرده است. یک کارشناس صنعت غذایی میگوید که درحال حاضر برخی از محصولات غذایی از کشورهایی مثل چین وارد و در ایران بستهبندی میشود. به گفته مسیح انصاری با توجه به اینکه هزینه تولید در کشور افزایش یافته، برخی محصولات از کشورهای دیگر به ایران وارد شده و بعضا به اسم محصول داخلی فروخته میشوند.

آیا واردات محصولات غذایی پررنگ شده است؟

واردات فلهای کالای بیکیفیت

برای پرس و جو درباره صحت و سقم این خبر با رییس پیشین کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران تماس گرفت. شمسعلی معلم در پاسخ به سوال در مورد واردات غذای فله گفت: «متاسفانه در بسیاری از موارد کالاهای زیر خط استاندارد ملی به کشور وارد میشود. »

به گفته این عضو اتاق بازرگانی، واردات رب فلهیی در کشور مسبوق به سابقه است. جالب اینجاست که این رب کیفیت چندانی ندارد و آن طور که معلم میگوید «دور از شان ایرانی است.»

وقتی صحبت از ورود مواد غذایی بیکیفیت به کشور میشود، این سوال به ذهن میرسد که جایگاه نهادهای نظارتی کجاست؟

آیا این نهادها نظارتی بر واردات این محصولات دارند؟ و آیا این نظارت میتواند کیفیت غذای وارداتی را تضمین کند؟

به عقیده معلم، نظارت بر وارد مواد غذایی در ایران چنگی به دل نمیزند. تا جایی که موادی که نهادهای نظارتی از ضرر آنها میگویند تحت نظارت خود این نهادها به کشور وارد میشود. اشاره او به وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروست. معلم معتقد است که این سازمان به قوانین وضع شده توسط خودش احترام نمیگذارد. برای کندوکاو بیشتر سراغ یکی از کارشناسان صنایع غذایی رفت. زهرا قبادی ضمن تایید ورود مواد غذایی به صورت فلهیی به کشور گفت که کیفیت این کالاها بسیار پایین است.

کالاهای تولیدی کشور چین گسترهیی شامل سطوح مختلف کیفیت را در بر میگیرند. هر کیفیتی که بخواهید در چین پیدا میشود اما واردکننده ایرانی عمدتا به سراغ کیفیت پایین میرود چراکه آنچه در واردات اهمیت دارد، سود است و سود اقتضا میکند که واردکننده، کالای ارزانتر را انتخاب کند حتی اگر مرغوب نباشد.

کیفیت پایین این محصولات غذایی خود مشکل بزرگیاست اما این مشکل وقتی بغرنجتر میشود که هیچ نظارتی بر ورود این اجناس به کشور وجود نداشته باشد. قبادی میگوید که بخش عمده مواد غذایی وارداتی از کانال قاچاق به کشور میآیند و این یعنی هیچ نهادی مسوول نظارت بر کیفیت آنها نیست.

صرفه اقتصادی یا کنترل کیفیت؟

کیفیت پایین تنها ویژگی مواد غذایی وارداتی نیست. آن طور که برخی کارشناسان میگویند، واردات این کالاها صرفه اقتصادی دارد. در سالهای اخیر هزینههای تولید در کشور رو به فزونی گذاشته است، به خصوص در دولتهای نهم و دهم که رکود تورمی گریبان کشور را گرفت و تولید را با بحران مواجه کرد. در چنین شرایطی، رجوع فعالان اقتصادی به کشورهایی با هزینه تولید پایینتر منطقی به نظر میرسد و تولید مواد غذایی نیز از این قائده مستثنا نیست.

برونسپاری در تولید ازجمله راهکارهایی است که برای افزایش صرفه اقتصادی استفاده میشود و میتواند با کاهش هزینههای تولید، عایدی صنعت را افزایش دهد. واردات فلهیی محصولات غذایی نیز نوعی برونسپاری محسوب شده و با توجه به هزینههای تولید در ایران به صرفهتر است. قبادی نیز همین عقیده را دارد. او میگوید که با توجه به هزینههای پایین تولید در چین، واردات غذا از این کشور برای بستهبندی در داخل ایران منطقی است البته به شرطی که مصرفکننده از ماهیت محصولی که میخرد، خبر داشته باشد.

اما آیا این صرفه اقتصادی شخصی برای واردکنندگان، نفع اقتصادی جامعه را هم تامین میکند؟ «تعادل» این سوال را از یکی از فعالان صنایع غذایی پرسید. ابوالحسن خلیلی گفت که این اتفاق تولید کشور را متضرر میکند. به گفته خلیلی واردات محصول نهایی به صورت فلهای به این معناست که ما نتوانستهایم از ارزشافزوده بخش کشاورزی به درستی استفاده کنیم و این به معنای ضرر تولید داخلی است. البته خلیلی معتقد است که به این سادگی نمیتوان در مورد نقش مثبت یا منفی واردات فلهیی محصولات نهایی اظهار نظر کرد بلکه این اتفاق را باید در ظرف مکان و زمان سنجید. اگر کالایی خاص در بازار کشور با کمبود مواجه باشد، واردات آن ضروری است.

تضمین کیفیت محصولات بستهبندی

از صرفه اقتصادی که بگذریم، کیفیت محصولات غذایی وارداتی مهمترین بحث در مورد این اجناس است. کیفیتی که باید با نظارت صحیح و دقیق تضمین شود. برای آگاهی از روند نظارت بر کیفیت مواد غذایی وارداتی با سازمان غذا و دارو تماس گرفت. مدیرکل نظارت بر فرآوردههای غذایی، آرایشی و بهداشتی این سازمان در جواب سوال به نظارت بر بستهبندی محصول اشاره کرد و گفت هر کالایی که به صورت بستهبندی شده در بازار کشور به فروش میرسد تحت نظر ناظران سازمان غذا و داروست بنابراین مرغوبیت آن تضمین شده است. سهیل اسکندری ورود فلهیی مواد غذایی به کشور را نه تکذیب کرد و نه تایید اما گفت که در هر صورت بر کیفیت آن نظارت صورت میگیرد.

وی در پاسخ به اتهامات مطرح شده توسط شمسعلی معلم علیه نحوه نظارت سازمان غذا و دارو بر واردات محصولات غذایی گفت هر کس اتهامی وارد میکند باید بگوید که این اتهام براساس کدام ضابطه، قانون و آییننامه است و مصداقش چیست؟ اسکندری تاکید کرد که سازمان غذا و دارو خود در زمینه واردات مواد غذایی قانونگذار است و نمیتواند از قوانینی که خود وضع کرده، سرپیچی کند. جالب اینجاست که معلم نیز به همین مساله اشاره کرده و سازمان غذا و دارو را به سرپیچی از قوانین مصوب خودش متهم کرده بود.

واردات مواد غذایی همواره مورد بحث بوده است. این عقیده وجود دارد که واردات این محصولات با تضعیف تولید داخلی، امنیت غذایی کشور را به خطر میاندازد. از جانب دیگر کیفیت محصولات وارداتی نیز زیر سوال است و حساسیت میآفریند. اما همیشه صرفه اقتصادی، توجیهی است که علیه مخالفان واردات غذا عنوان میشود. باید دید کدامیک از این دو در عرصه تامین غذای کشور پیروز خواهد بود: امنیت غذایی یا صرفه اقتصادی.