ارزان فروشی گاز به شرط افزایش سهم بازار صادراتی

با وجود مخالفت اولیه آنکارا با شرط تهران برای کاهش قیمت گاز، به نظر میرسد که در نهایت در مقابل این پیشنهاد ایران عقبنشینی کرده و فرمول کاهش قیمت به شرط افزایش حجم صادرات را پذیرفته است.

تهران برای کاهش دادن اختلافات به آنکارا پیشنهاد داده بود که حاضر است قیمت گاز صادراتی را کاهش دهد، اما به شرطی که ترکیه نیز میزان گاز وارداتی از ایران را افزایش دهد که البته این امر با مخالفت این کشور مواجه شده بود.

پیش از این بیژن نامدارزنگنه وزیر نفت از مخالفت ترکیه با شرط ایران خبر داده و اعلام کرده بود: در سفر اخیر رییسجمهوری ترکیه به ایران، پیشنهاد داده شد که در صورت ٢ برابر شدن میزان صادرات گاز ایران به این کشور، در قیمت تخفیف قایل میشویم که ترکیه قبول نکرد. ایرنا اما روز گذشته خبر از توافق ضمنی ایران و ترکیه بر سر افزایش میزان صادرات و کاهش قیمت گاز صادراتی داد.

١٩فروردین ماه بود که خبرها حکایت از موافقت مشروط ایران با درخواست تخفیف گازی اردوغان داشت اما در سه ماه گذشته هیچگاه این خبر آنقدر جدی گرفته نشد. انتشار اخباری تازه در این خصوص اما نشاندهنده آن است که روابط گازی ایران و ترکیه وارد مرحله جدیدی شده است. برخی نیز معتقدند سمبه پرزور سیاست سبب شده است توافق اقتصادی چندان خودی نشان ندهد. سال ١٩٩٦ ایران و ترکیه یک قرارداد ٢٥ساله گازی را با هدف صادرات سالانه تا ١٠میلیارد مترمکعب گاز امضا کردند. از سال ٢٠٠٢ ایران روزانه ٣٠میلیون مترمکعب گاز به ترکیه صادر میکند به طوری که ایران در سال ٢٠١٣ با صدور حدود هشتمیلیارد مترمکعب، پس از روسیه دومین تامینکننده گاز ترکیه است.

ترکیه در این مدت بارها بهبهانههای متفاوت از ایران به داوری بینالمللی لاهه شکایت کرده است؛ آخرین مورد آن شکایت این کشور ترک از ایران بابت ضعف زیرساختهای صدور گاز به این کشور بود که البته این ادعا در دادگاه بینالمللی رد شد. شکایت دیگر ترکیه مربوط به قیمت گاز وارداتی از ایران است؛ در همین راستا وزیر انرژی ترکیه فروردین ماه اعلام کرد که در جریان سفر رسمی رییسجمهور ترکیه به ایران، آنکارا و تهران در مورد امکان تخفیف در قیمت گازی که به ترکیه فروخته میشود، بحث و تبادل نظر میکنند. و به همین جهت بود که تانر ییلدیز گفته بود: «امیدواریم که ایران قیمت معقولتری برای گاز خود به ترکیه پیشنهاد دهد. این موضوع در دستور کار سفر رییسجمهور ترکیه به تهران قرار دارد.» بعد از حضور اردوغان در ایران نشست تخصصی انرژی ایران و ترکیه در پشت درهای بسته برگزار شد و بعد از آن خبرهای مختلفی منتشر شد اما گویا قبول تخفیف در ازای افزایش خرید گاز آنقدرها قوی نبود که به چشم آید اما طی روزهای گذشته ظاهرا موافقتنامههای بین ایران و ترکیه روال جدیتری به خود گرفته و رسما ایران و ترکیه بر روی سود دوجانبه به توافق رسیدند. چند روز پیش بود که علیرضا بیگدلی سفیر ایران در ترکیه با بیان اینکه بانک دولتی زراعت ترکیه با ایران همکاری خواهد کرد، گفت: «ما در تلاشیم تا تجارت با ارزهای ملی با ترکیه را گسترش دهیم». وی همچنین از پذیرش افزایش خرید گاز ایران با تخفیف قیمت از سوی ترکیه خبر داد و گفت: «ترکیه گاز بیشتری از ایران خریداری خواهد کرد و بر این اساس، تخفیف مشخصی در قیمت گاز به این کشور ارایه خواهد شد.» بیگدلی با اشاره به موافقتنامه واردات گاز منعقده بین دو کشور اظهار داشته بود: «موافقتنامه جدید باید امضا شود تا موضوع کاهش قیمت را مورد توجه قرار دهد و به عنوان یک قانون توسط پارلمانهای دو کشور به تصویب برسد.»

گرانترین گاز صادراتی

در فروردین ماه سال جاری و زمانی که اردوغان به ایران آمده بود به قیمت گاز وارداتی از ایران اشاره کرده و گفته بود: «ما بخش اعظمی از گاز ایران را میخریم اما گرانترین گاز را میخریم.» تاریخچه رابطه گازی ایران و ترکیه نشان میدهد: «اواخر بهمنماه سال ۹۲ شرکت بوتاش ترکیه با دو ادعا که اولا در ۵۳ روز گذشته سال ۹۲ صادرات گاز ایران به این کشور به میزان مورد توافق نبوده است و ۲۵ درصد از حجم آن کاسته شده است و از سوی دیگر قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه نسبت به دیگر کشورهای منطقه بالاست به دادگاه بینالمللی لاهه شکایت کرد. این شکایت حاکی از آن بود که با گذشت ۲ ماه از اعلام این شکایت مقرر شد خردادماه سال ۹۳ کارشناسان مورد اطمینان ایران و ترکیه که از دو کشور کانادا و انگلیس هستند، نظر نهایی خود را در مورد روند صادرات گاز ایران به ترکیه در دادگاه لاهه اعلام کرده و پس از آن نیز دادگاه وارد شور نهایی شود.

بازخوانی شکایت گازی ترکیه از ایران

اگرچه بارها علت شکایت گازی ترکیه از ایران مطرح شده است، اما حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در این خصوص میگوید: در قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه این اجازه داده شده که هر یک از طرفین ۵ بار درباره قیمت و دیگر موارد قرارداد شکایت و درخواست بازنگری داشته باشند و شکایت اخیر گازی ترکیه دومین شکایت در قالب این قرارداد است. وی اضافه میکند، در بار نخست شکایت ترکیه در سالهای گذشته ۱۵ درصد از قیمت گاز ایران کاسته شده بود و مرجع داوری گفته بود مباحث مربوط به price reduction یا (کاهش قیمت) از اختیارات ما نیست و ترکها دوباره بر همین اساس شکایت کردند که در حال رسیدگی است. وی با تاکید بر اینکه اگر شکایت ترکیه به جایی برسد هم قطعا نخواهند توانست آنچه را که مدنظر دارند محقق کنند، تصریح میکند: ترکیه دو شکایت مبتنی بر price reduction و price revision مطرح کرده است که در مجموع قریب به ۶۰ درصد کاهش قیمت در گاز صادراتی ایران را شامل میشود. مدیرعامل شرکت ملی گاز توضیح میدهد price reduction به مباحث قیمتی در منطقه و جهان میپردازد و price revision به آماده بودن زیرساختها و بستر صادرات گاز و عمل به تعهدات بازمیگردد که اجزای ادعای کاهش ۶۰ درصدی قیمت گاز را از سوی ترکیه تشکیل داده است. براین اساس ترکها از یکسو مدعی کمفروشی ایران در گاز ارسالی به ترکیه هستند و از سوی دیگر میگویند قیمت گاز ایران گران است و خواستار کاهش ۲۵ درصدی قیمت گاز صادراتی هستند. به عبارت دقیقتر ترکیه مدعی است در ۲ ماهه منتهی به اسفند ۹۲ صادرات گاز ایران به این کشور به میزان مورد توافق نبوده است و ۲۵ درصد از حجم آن کاسته شده است. براساس این ادعا، ترکها مدعی هستند ایران کمفروشی کرده است.

ایران برنده شکایت گازی ترکیه در یک مرحله

اواخر سال ۹۳ بود که دیوان داوری بینالمللی شکایت گازی ترکیه از ایران مبنی بر نامطمئن بودن شرکت ملی گاز ایران در تحویل گاز را رد کرد و بر دفاع انجام شده توسط شرکت گاز صحه گذاشت.

مدیر امور بینالملل شرکت ملی گاز ایران پس از این صدور رای اعلام کرد: دعوای بسیار سنگین شرکت بوتاش ترکیه علیه شرکت ملی گاز ایران با خواسته کاهش در قیمت گاز صادراتی ایران به دلیل نامطمئن بودن شرکت ملی گاز ایران در تحویل گاز و نداشتن گاز کافی برای این منظور، به نفع شرکت ملی گاز ایران به پایان رسید. حرف و حدیثها بر سر گاز صادراتی ایران تداوم داشت و حالا به نظر میرسد ماجرا ختم به خیر شده است. هنوز هیچ خبری درباره میزان کاهش قیمت منتشر نشده است اما ترکها میگویند قیمت هر ١٠٠٠ مترمکعب گاز وارداتی از ایران ٤٩٠ دلار برای آنها تمام میشود در صورتی که واردات گاز از جمهوری آذربایجان به ازای هر هزار مترمکعب ٣٣٥ دلار برایشان هزینه دارد و برای همین میزان گاز نیز به روسیه ٤٢٥ دلار پرداخت میکنند.