نگاه سنتی، مانع دسترسی پایین‌دستی‌های پتروشیمی به قیمت‌های جهانی

«لازمه تحلیل درست داشتن، اطلاعات کامل است.» این جمله از بدیهیترین و اساسیترین اصول علم مدیریت و اقتصاد است که در عین سادگی به دو اصل بسیار مهم برای موفقیت هر بنگاه اقتصادی چه در سطح خرد و چه در سطح کلان اشاره میکند. اولا لزوم تحلیل مداوم و پویای بازار و ثانیا لزوم رصد بازار برای به دست آوردن اطلاعات رقبا. اما در صنعت پتروشیمی و خصوصا بخشهای پایین دستی آن، مانند بسیاری از صنایع دیگر در ایران به این موضوع اهمیت و وزن چندانی داده نمیشود. این نکتهیی است که خود فعالان بخشهای پاییندستی پتروشیمی به آن اذعان میکنند که یکی از مشکلات عدیده بخش پاییندستی پتروشیمی در ایران عدم اشراف و آگاهی از بازارها و قیمتهای جهانی است. یکی از مسائلی که در نشست آبانماه سال گذشته مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و نمایندههای تشکلهای پایین دستی پتروشیمی به آن اشاره شده بود همین مساله عدم اشراف و آگاهی از بازارهای جهانی و قیمتهای محصولات در بازارهای بینالمللی است.

شرکتهای خصوصی پاییندستی پتروشیمی، علت این مشکل را بالا بودن هزینه دسترسی به اطلاعات بازارهای جهانی میدانند و اعلام میکنند پایگاهها و وبسایتهایی که این اطلاعات را در اختیار مشتریان قرار میدهند، هزینههای گزافی را طلب میکنند. این در حالی است که بررسیهای «تعادل» نشان میدهد، هزینه دسترسی به برخی از این سایتها آنچنان که گفته میشود، بالا نیست. به عنوان مثال پایگاه اینترنتی تحلیل داده ICIS وابسته به شرکت هلندی انتشار و تحلیل اطلاعات REED ELSEVIER، یا پایگاه اینترنتی هندی  Polymer Update از جمله وبسایتهایی هستند که با هزینه مناسبی هم قیمتهای محصولات مختلف پتروشیمی را ارایه میکنند و هم روندها و حرکت بازار را تحلیل و پیشبینی میکنند. طبق پیگیریهای «تعادل» از وبسایت Polymer Update، مشخص شد که این پایگاه برای ارایه روزانه قیمت محصولات متنوع پتروشیمی در بازارهای مختلف آسیا، امریکا، خاورمیانه و دیگر نقاط جهان همراه با ارایه تحلیل و مهمترین اخبار بینالمللی در این صنعت به ازای هر سال تنها مبلغ 1850 دلار را دریافت میکند. این رقم با در نظر گرفتن دلار 3300 تومانی معادل حدود 6میلیون تومان خواهد بود که قطعا هزینه کمتری برای بنگاههایی خواهد داشت که در بعضی از موارد به واسطه عدم دسترسی به قیمتها، مجبور به پرداخت هزینه قیمتهای گزاف به دلالان بازار پتروشیمی میشوند.

بنابراین میتوان به این نکته پی برد که مشکل اصلی نه هزینههای بالای دسترسی به اطلاعات، بلکه خلأ تحلیلهای اقتصادی و تکنیکی، خو گرفتن به دید سنتی در صنعت و دل بستن به استفاده از اطلاعات آمادهیی است که معمولا از سوی دولت یا نهادهای دیگر در اختیارشان قرار میگیرد. در این بین گروهی از شرکتهای پاییندستی پتروشیمی وجود دارند که تنوع محصول بسیار پایینی دارند لذا لزوم و صرفهیی برای چنین تحلیلهای مالی و اقتصادیای برای خود متصور نیستند. اما بخش قابل توجهی از فعالان این حوزه در مقیاسهای بزرگ تولیدی و با تنوع محصول قابل توجهی مشغول فعالیت هستند که به دلیل اتخاذ رویکرد سنتی در مدیریت صنعتی، تحلیل روند قیمتهای بازار برای آنها از اهمیت برخوردار نیست و در تصورشان این مساله صرفا باعث کاهش حاشیه سود آنها میشود.

در حالی که این مساله برای تجار، دلالان و نیز شرکتهای بزرگ بینالمللی از اهمیت بالایی برخوردار است و همواره تحلیلگران چنین شرکتهایی مشغول آنالیز بازار هستند و لذا چنین گروههایی از شوکهای قیمتی مصون هستند در حالی که شرکتهای کوچک و شرکتهایی که به چنین تحلیلهایی اهمیت نمیدهند در دام این شوکها گرفتار خواهند شد. همچنین این عدم اشراف بر روندهای بازار و قیمت، فرصت را برای فعالیتهای سوداگرانه دلالان فراهم میکند. برعکس تولیدکنندگان پتروشیمی، دلالان این صنعت علاقه و اشراف ویژهیی بر بازار، قیمتها، عوامل موثر و متغیرهای کلیدی در تعیین قیمتها دارند. لذا این عدم تقارن اطلاعاتی که بین واسطهها و تولیدکنندگان در رابطه با بازارهای جهانی پتروشیمی وجود دارد، فرصت را برای سودجویی دلالان و واسطهها فراهم میآورد.

 آمارها نشان میدهد که شرکتهای بزرگ و موفق بینالمللی در حوزه پتروشیمی همواره درصدی از درآمد سالانه خود را صرف حوزه تحقیق و توسعه میکنند که یکی از حوزههای تحقیقاتی این واحد، رصد بازار و تحلیل و پیشبینی از آینده است. به عنوان نمونه بررسیهای «تعادل» نشان میدهد شرکت پتروشیمی امریکایی DOW Chemical، سالانه حدود 1.7 میلیون دلار معادل 3درصد از فروش خود را صرف حوزه تحقیق و توسعه میکند. یا شرکت پتروشیمی BASF آلمان که طبق بسیاری از ردهبندیها، بزرگترین شرکت پتروشیمی جهان است، سالانه بیش از 1.8 میلیون یورو برای بخش تحقیق و توسعه خود هزینه میکند.

همچنین عدم اشراف بر روندهای قیمتی بازار و تحلیلهایی که آینده بازار را پیشبینی کنند، امکان برنامهریزی بلندمدت را از شرکتهای پتروشیمی سلب میکند. البته در حال حاضر دفتر توسعه صنایع پاییندستی پتروشیمی، در پایگاه اینترنتی خود، قیمتهای اعلام شده Iran EXW (تحویل کالا در نقطه عزیمت در مبدأ) را بر اساس میانگین دوهفتگی استخراج شده از نشریات مختلف پلیمری و پتروشیمیایی در اختیار شرکتهای پاییندستی پتروشیمی قرار میدهد. هرچند این مساله گام مثبت و رو به جلویی نسبت به گذشته است که شرکتهای پاییندست پتروشیمی در بیاطلاعی از قیمتها به سر میبردند. اما لازم است روندی در این شرکتها ایجاد شود که هر یک از آنها واحدی برای تجزیه و تحلیل بازار و قیمتها داشته باشند و نیازی به ارایه اطلاعات از سوی نهادهای دولتی نباشد. در واقع صنعت پتروشیمی ایران و صنایع پاییندستی آن اگر خواهان دستیابی به بازارهای جهانی و رقابت در چنین وضعیتی هستند، بهطور قطع باید خود را با اصول ابتدایی این بازارها که یکی از مهمترین آنها در اختیار داشتن تیمهای خبره تحلیل بازار و قیمت است منطبق کنند، در غیر این صورت قطعا اگر این تولیدکنندگان بتوانند گلیم خود را در بازار داخلی به نحوی از آب بیرون بکشند، بازار جهانی چنین رحم و مروتی را با آنان به خرج نخواهد داد. روزنامه «تعادل» آمادگی دارد تا در روزهای آینده نظر هر یک از تولیدکنندگان صنایع پاییندستی پتروشیمی در این زمینه را به انتشار برساند.