از کنگره وین تا کوبورگ؛ توافقی پس از ۲۰۰ سال

کنگره وین کنفرانسی متشکل از سفیران دولتهای اروپایی بهریاست کلمنز ونزل فون مترنیخ، سیاستمدار برجسته اتریشی، بود که از سپتامبر 1814 تا ژوئن 1815 در وین تشکیل شد. هدف از این کنفرانس تأمین صلحی طولانیمدت در اروپا از طریق حل و فصل مسائل مهم ناشی از جنگهای انقلاب فرانسه و جنگهای ناپلئونی بود.

هدف از این مذاکرات تنها احیای مرزهای قدیمی نبود بلکه هدف تغییر اندازه کشورهای بزرگ بود تا بتوانند با یکدیگر موازنهای برقرار کرده و در صلح بمانند. در پایان این نشست فرانسه تمام سرزمینهایی را که اشغال کرده بود از دست داد، و در همین حین پروس، اتریش و روسیه سرزمینهای بسیاری را به خود ملحق کردند.

پل شرودر، تاریخنگار نامی، میگوید که فرمولهای قدیمی "موازنه قوا" بسیار بیثبات کننده و منسوخ بودند. وی معتقد است که کنگره وین از این قواعد اجتناب ورزید و بهجای آن قانونهایی جدید فراهم آورد تا تعادلی پایا پدید آورد. کنگره وین اولین نشست از مجموعه دیدارهای بینالمللی بود که بعدها با عنوان کنسرت اروپا شناخته شدند، تلاشی برای ایجاد توازن صلحآمیز قدرت در اروپا. این کنسرت بهعنوان مدلی برای سازمانهای بعدی بهمانند اتحادیه ملل در سال 1919 و نیز سازمان ملل در سال 1945 مورد استفاده واقع شد.

این کنگره بلافاصله پس از شکست فرانسه ناپلئون و تسلیم آن در می 1814 آغاز شد. در این زمان بود که جنگ 25ساله تقریباً مداوم در اروپا متوقف گشت. "قانون نهایی" این کنگره نه روز پیش از شکست قطعی ناپلئون در نبرد واترلو و در تاریخ 18 ژوئن 1815 امضا شد.

کنگره وین از منظر فنی یک کنگره نبود، هیچگاه نشستی عمومی نبود و بخش اعظمی از مباحث در نشستهای غیررسمی بین قدرتهای بزرگ یعنی اتریش، بریتانیا، فرانسه، روسیه و گهگاه پروس صورت گرفت. از سوی دیگر، این کنگره اولین رویداد در تاریخ بود که طی آن در مقیاس قارهای نمایندگان ملی دور هم گرد آمدند تا بهجای تکیه بر انتقال پیام بین چند پایتخت، نمایندگان ملی دور هم گرد آیند تا معاهدات را تدوین کنند.

اگرچه انتقادات بسیاری متوجه این مکانیزم شده بود اما بسیاری از تاریخنگاران در قرن بیستم دولتمردان در این کنگره را تمجید کردند زیرا فعالیتهای آنها بود که باعث گشت برای تقریباً صد سال (1815 تا 1914) اروپا دیگر شاهد جنگی نباشد.

اکنون دقیقاً دویست سال از آن دوران گذشته و این بار نمایندگان شش قدرت جهانی بههمراه مذاکره کنندگان ایرانی در وین گرد هم آمدهاند تا شاید بتوانند با دستیابی به راهحلی درباره برنامه هستهای کشورمان یکی از مجادلهبرانگیزترین مسائل بینالمللی را که بیش از یک دهه به طول انجامیده است برطرف سازند.

30 ژوئن 2015 (9 تیر 1394) فردا به پایان خواهد رسید. سخنان دیپلماتها نشان میدهد که تمدید چندروزه گفتگوها اجتنابناپذیر خواهد بود و طی روزهای باقیمانده قدرتهای بزرگ جهان نه بر موازنه قدرت بلکه باید بر تعدیل مواضعشان متمرکز باشند تا بتوانند پس از 200 سال بار دیگر وین را شهری تاریخی سازند.

توافق هستهای ایران نه تنها بحرانی ساختگی را برطرف کرده و به رویارویی غرب و ایران در حوزه هستهای پایان خواهد داد بلکه چارچوبهایی برای یکی از مناقشهبرانگیزترین مسائل جهان فراهم خواهد آورد: انرژی هستهای. ایران تنها کشور مستقل غیرغربی است که بهسمت تولید انرژی هستهای بومی حرکت کرده و همین استقلال مخالفتهای بسیاری از جانب مراکز قدرت در پی داشته است.

اما مقاومت مردم ایران اکنون خط سیر جدیدی را برای سایر کشورهای جهان که خواهان دستیابی به انرژی صلحآمیز هستهای هستند فراهم آورد. قدرتهای جهان متوجه شدند که نمیتوانند ملت ایران را از مسیری که برگزیدهاند بازگردانند و اکنون در پی دستیابی به توافقی با ایران هستند که مفاد آن در آینده چراغ راه ملتهایی خواهد بود که خواهان روشنایی حاصل از شکافت اتمها هستند. کنگره وین سرنوشت اروپا را تغییر داد و کوبورگ وین طی روزهای آینده شاید مکانی شود که در آن آینده انرژی هستهای در وسعتی جهانی رقم میخورد.