سرنوشت بزرگ‌ترین کلاهبرداری مالی جهان در انتظار مؤسسات غیرمجاز

رئیس کل بانک مرکزی در یادداشتی نوشت: پیشنیاز یک اقتصاد سالم، با ثبات و رو به رشد، شفافیت و انضباط در فعالیتهای اقتصادی و مبادلات است. فعالیت موسسات و نهادهای غیرمجاز و بدون نظارت بانک مرکزی در بازار پول خلاف جهت شفافیت و انضباط پولی و در مغایرت صریح با اصول و الزامات اقتصاد مقاومتی است و باعث ایجاد اختلال در بازار پول و سایر بازارها میشود.

خلق پول بیضابطه و اعطای سودهای بیشتر از سود متعارف شبکه بانکی و تبلیغات وسیع، سبب جذب حجم زیادی از سپردههای مردم در آنها، بدون تودیع هرگونه سپرده قانونی نزد بانکمرکزی شده است.

رقابت ناسالم این موسسات در جذب سپردههای مردم از طریق پرداخت برای اعطای سود بیشتر، باعث شده از یک طرف بانکها در تجهیز منابع و تنظیم نرخ سود با مشکل مواجه شوند و از سوی دیگر، خطر ورشکستگی این موسسات و در پی آن سلب اعتماد عمومی به کل شبکه بانکی افزایش یابد.

نباید اجازه دهیم اینگونه مؤسسات با فعالیتهای سوداگرانه و پرریسک منابع متعلق به سپردهگذاران را تباه کرده و ناامنی در بازار ایجاد کنند؛ بنابراین لازم دیدم درباره مؤسسات غیر مجاز و اهمیت ساماندهی آنها توضیحاتی را به اطلاع برسانم:

1) اغلب موسسات غیرمجاز پیش از تصویب قانون تنظیم بازار غیرمتشکل پولی در سال 83 در قالب موسسه اعتباری، تعاونی اعتبار، صندوق قرضالحسنه و ... بعضاً بدون هیچ مجوزی و برخی با مجوز نهادهایی غیر از بانکمرکزی شکل گرفتهاند و همچنان به فعالیت خود ادامه میدهند که بر اساس قانون یاد شده و ماده 96 قانون برنامه پنجم توسعه، هرگونه ایجاد، ثبت و تغییرات نهادهای پولی و اعتباری صرفا با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران امکانپذیر است.

2) اگر در یک مؤسسه بدون مجوز عدم تعادل یا کسری مشاهده نمیشود به معنی قابلیت استمرار فعالیت آن مؤسسه در بلندمدت نیست. روش کار به این ترتیب است که از محل سپردههای جدید بدون اینکه واقعا درآمدی حاصل شده باشد، سود سپردهگذاران قبلی را پرداخت میکنند. نتیجه کار این خواهد بود که روز به روز بر زیان مؤسسه افزوده میشود.

با توجه به این که مؤسسان سرمایه اولیهای را تامین نکردهاند، این زیان روزافزون نشاندهنده سپردههای تلف شده و از بین رفته است و فعالیت این مؤسسه تا زمانی ادامه پیدا میکند که کسریها یعنی همان سپردههای قبلی تلف شده به اضافه سودهای متعلقه از محل سپردههای جدید بتواند تامین شود.

بر این اساس، این گونه مؤسسات دیر یا زود با توقف و عدم امکان بازپرداخت سپردهها روبهرو خواهند شد و هر چه دیرتر این اتفاق بیفتد مشکل و میزان کسری بزرگ تر خواهد بود. این مسئله در اقتصاد به «بازی پونزی» مشهور است و مصداق بارز آن قضیه میدوف در آمریکا است که از آن به عنوان بزرگ ترین کلاهبرداری مالی جهان یاد میشود.

3) بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر و سیاستگذار پولی در ایفای یکی از مسؤلیتهای اصلی خود که صیانت از منابع سپردهگذاران است، وظیفه دارد از فعالیتهای غیرشفاف و خلاف قوانین مؤسسات غیرمجاز جلوگیری کرده، اجازه ندهد با اقدام های مخرب و عوامفریبانه آنان که گاهی از اسامی مقدسی نیز سوءاستفاده میکنند، در اقتصاد کشور اخلال به وجود آید و پساندازهای مردم از بین برود.

4) با توجه به ابعاد و اهمیت این موضوع، بانکمرکزی به تنهایی قادر به حل و فصل پیچیدگیها و ساماندهی شرایط موجود نیست و در این مسیر همراهی و هماهنگی سایر دستگاهها از جمله سازمان صدا و سیما، نیروی انتظامی و همچنین مراجع قضایی بسیار ضروری، مهم و تعیینکننده خواهد بود که خوشبختانه و بهخصوص پس از مصوبه شورای عالی امنیت ملی و تشکیل کارگروه مسؤول در بانک مرکزی، هماهنگی مورد نظر شکل گرفته است.

5) بانک مرکزی ترجیح میدهد در این زمینه بدون ایجاد هرگونه نگرانی و التهاب، مسئولیتهای قانونی خود را با دقت و توجه کامل به همة ابعاد مسئله انجام دهد. طبیعی است زمانی که متخلفان متوجه عزم جدی مسؤلان در برخورد با فعالیتهای مخرب خود میشوند، با جنجالآفرینی و ترفندهای گوناگون تلاش میکنند روند اقدام ها را متوقف سازند. بانکمرکزی مصمم است با همه امکانات و بدون توجه به تهدیدها و دخالتها به حول و قوه الهی وظیفه خود را با قاطعیت و جدیت دنبال کند.

در پایان،لازم میدانم ضمن سپاس از همراهی و همدلی دستگاههای مرتبط با این موضوع، به دو توصیه مهم اکتفا کنم:

نخستین توصیه خطاب به سپردهگذاران محترم است. با توجه به وضعیتی که در روزهای اخیر برای یکی از مؤسسات غیرمجاز پدید آمده، کاملا روشن است که در ادامه حیات مؤسسات بدون مجوز و تضمین پساندازهای هموطنان عزیز در آنها تردید جدی وجود دارد؛ فعالیت این گونه موسسات خارج از حیطه نظارت بانکمرکزی بوده و هیچگونه سپرده قانونی نیز نزد بانکمرکزی تودیع نکردهاند.

بنابراین مردم عزیز ما نباید تحت تاثیر چند درصد نرخ سود اضافه نسبت به شبکه سالم بانکی - که ممکن است به بهای از دست رفتن کل پسانداز آنها منجر شود- چنین مخاطرهای را بپذیرند.

توصیه دوم خطاب به مؤسسان و مسئولان مؤسسات اعتباری غیر مجاز است که هرچه سریعتر نسبت به توقف عملیات خلاف قوانین و مقررات و اخلال در گردش سالم پولی اقتصاد اقدام کرده و با مراجعه به بانک مرکزی و ارائه اطلاعات شفاف، همکاری لازم را برای حل مشکلات پیش رو بهعمل آورند.