رقبای نوظهور صنعت پلاستیک

محصولات صنایع پاییندستی پتروشیمی در صنایع مختلف از محبوبیت و کارایی بالایی برخوردارند. این محصولات هرچند ارزانقیمت و فراواناند اما معایب و چالشهایی خصوصا در حوزه مسائل زیستمحیطی را در بر میگیرند. از این رو در سالهای اخیر خصوصا با فعالیتها و فشارهای NGO های فعال در زمینه محیطزیست منجر به ایجاد فعالیتهایی در زمینه تولید محصولات جایگزین پتروشیمی با پایه زیستی شده است. از قضا این محصولات با استقبال بسیاری مواجه شده است. هرچند حوزه تنوع محصولات پتروشیمی در بخش پاییندستی بسیار گسترده است و بعید است که به زودی بازار محصولات پتروشیمی به دست صنایع زیست پایه قبضه شود، اما از هماکنون زنگ خطر برای شرکتهای پایین دست پتروشیمی به صدا درآمده است.

افزایش میزان ضایعات مواد پلاستیکی به خصوص در مناطق شهری، نگرانیهای زیستمحیطی بسیاری را به وجود آورده و موجب تصویب قوانین و آییننامههای مختلف برای کاهش میزان تولید محصولات پلاستیکی شده است. از این رو متقاضیان محصولات پلاستیکی، تقاضای تولید محصولاتی را دارند که تاثیر مخرب روی محیطزیست را کاهش دهد در عین حال که کارایی این محصولات چه از لحاظ عملکرد و چه از لحاظ ارزش را افزایش دهد. نتیجه این امر سبب پیشرفتهای چشمگیر در زمینه تولید محصولات پلاستیکی زیست تخریبپذیر شده است. عمدتا این محصولات از منابع طبیعی تجدیدپذیر تولید میشوند که عملکرد مشابه پلیمرهای معمولی دارند. در حال حاضر تعداد زیادی از تولیدکنندگان مواد غذایی و نوشیدنی روی به استفاده از پلاستیکهای زیستی که قابلیت بازیافت در طبیعت را دارند، آوردهاند.

محققان دانشگاه باسک اسپانیا، موفق به تولید ظرفهای جدیدی از مواد تجدیدپذیر و زیست تخریب پذیر شدهاند که برای بستهبندی محصولات روغنی مایع و جامد مناسب است. در تولید این ظرفهای زیست پلیمری، از محصولات جانبی صنایع کشاورزی استفاده شده است و این مساله سبب استفاده مصرف پایدار از مواد اولیه میشود. این ظروف در عین اینکه شفافاند ولی از ورود اشعههای فرابنفش و گازهایی مانند اکسیژن ممانعت میکنند. معمولا برای جلوگیری از ورود اشعهها و گازها از پوششهای چند لایه استفاده میشود اما این ظروف تک لایهاند. در نتیجه هزینه تولید آنها را بهشدت کاهش میدهد. همچنین این ظروف قابلیت چاپ و نشان خوردن به صورت حرارتی را داراست. این ظروف دیگر صرف نقش محافظت از غذا در برابر آلایندههای بیرونی را ایفا نمیکنند بلکه نقش نگهدارنده و حتی بهبوددهنده کیفیت غذا را بازی میکنند. تقاضا برای محصولاتی که ترکیبات شیمیایی سینتیک را ندارند منجر به هدایت صنایع غذایی به استفاده از ظروف با افزودنیهای طبیعی شده است. این گروه تحقیقاتی همچنین موفق به تولید ظروفی شدهاند که حاوی آنتی اکسیدان است و برای بستهبندی پنیرهای پرچرب، نیم چرب و کم چرب مناسب است. این بستهبندی منجر به پایداری و دوام بیشتر محصول در شرایط بهتر میشود و نقش مهمی در حفظ کیفیت محصول و کاهش ضایعات و مرجوعات صنایع غذایی خواهد داشت.

همچنین یکی از بزرگترین شرکتهای بستهبندی جهان به تازگی موفق به تولید کارتنی شده که تماما بر پایه گیاهی و تجدیدپذیر تولید شده است. این محصول نخستین مواد بستهبندی است که از فیلم پلی اتیلن زیستی با چگالی پایین و کلاه پلی اتیلنی زیستی با چگالی بالا ساخته شده است. هم فیلم و هم کلاه پلی اتیلنی زیستی از نیشکر ساخته شدهاند. این محصول تا پایان سال 2015 ارایه خواهد شد.

همچنین یکی از شاخههای صنعت بسته بندی، بستهبندی انعطافپذیر است. بستهبندی انعطافپذیر از موادی ساخته میشود که قابلیت این را دارد پس از بسته شدن یا پر شدن به شکل ماده محتوی خود در آید. بستهبندی انعطافپذیر میتواند شامل کاغذ، فویل، پلاستیک و هر ترکیبی از این مواد باشد. از اینگونه مواد بستهبندی میتوان چیزهایی مانند پاکت نامه، کیسه و... با کاربردهای گوناگون تولیدکرد. بستهبندی انعطافپذیر به دلیل زیبایی، کم وزنی و دوامشان بسیار محبوباند. با شدت گرفتن تقاضا در آسیا-اقیانوسیه و به دنبال آن تمام جهان، پیشبینی شده بازار جهانی «مواد بستهبندی انعطافپذیر» تا سال 2019 بالغ بر 99میلیارد دلار شود. بر اساس گزارشی از Transparency Research Market تقاضا برای مواد بستهبندی انعطافپذیر تا سال 2019 به 24728 تن میرسد در حالی که این مقدار در سال 2012 تنها 18666 تن بوده است. در چند سال اخیر، مواد بستهبندی انعطافپذیر بازار بستهبندی مواد غذایی را در دست گرفته است. بستهبندی انعطافپذیر بهطور ثابت سالانه 4.4درصد رشد داشته است که از نظر تحلیلگران این سریعترین رشد در تاریخ صنعت بستهبندی بوده است.

اما در سوی دیگر مواد بستهبندی پلاستیکی قرار دارند. پلاستیکها به دلیل عمر طولانی و پایین بودن قیمت هنوز هم توسط مصرفکنندگان ترجیح داده میشوند. پلاستیک تقریبا 70% بازار را در سال 2012 در اختیار داشت و نرخ رشد آن طبق پیشبینیها در سالهای پیش رو بسیار افزایش خواهد یافت.

بازار بستهبندی در جهان یکی از پویاترین بازارها از نظر مقیاس و از نظر گوناگونی کاربردی است و بستهبندی انعطافپذیر در بازاری با این سطح از پویایی در حال رقابت است. متقاضیان مواد بستهبندی انعطافپذیر شامل محصولات بهداشتی، غذا و نوشیدنی و دارویی هستند. طبق بررسیهای TMR، صنعت بهداشت و درمان بزرگترین مصرفکننده بستهبندی انعطافپذیر در جهان است. از سوی دیگر مواد بستهبندی انعطافپذیر بیشترین کاربرد را در بازار غذا و نوشیدنیها دارند. این عوامل میتواند روی هم رفته به رشد بازار مواد بستهبندی انعطافپذیر کمک کند. طبق آمارها، بالاترین تقاضا در سال 2012 برای بستهبندی انعطافپذیر در بخش بستهبندی غذا و نوشیدنیها بوده است. پلیاتیلن بر بازار بستهبندی انعطافپذیرحضور تعیینکنندهیی دارد به نحوی که 32% از سهم بازار این صنعت را به خود اختصاص میدهد. در حوزه بستهبندی مواد دارویی و بهداشتی قوانین دست و پاگیری برای جلوگیری از عرضه محصولات تقلبی در بازار خردهفروشان وجود دارد. پیشبینی میشود که این مساله سبب رشد بازار مواد بستهبندی انعطافپذیر شود. چشماندازها نشان میدهد که تا سال 2019 ارزش بازار این محصول به 11.09 میلیارد دلار در سطح جهان میرسد. از عمده عواملی که موجب گسترش بازار مواد بستهبندی انعطافپذیر شده رشد اقتصاد جهانی به صورت کلی و دور شدن از روشهای سنتی بستهبندی است. در میان تمام مناطق جهان آسیای شرقی از بالاترین رشد اقتصادی برخوردار بوده و برای همین هم بالاترین تقاضا برای بستهبندی انعطافپذیر را نیز این منطقه به خود اختصاص داده بود.

اما امروزه به دلیل آگاهی بیشتر مردم در مورد مسائل زیستمحیطی، بسیاری از مصرفکنندگان به موضوع تجزیهپذیر بودن یک ماده توجه میکنند. این مساله توجه تولیدکنندگان را به سوی مواد سلولزی جلب کرده است. مواد سلولزی یکی از شاخههای تولید بستهبندیهای انعطافپذیر است. در حال حاضر سلولزها از بالاترین رشد در میان بازار بستهبندی برخوردارند و انتظار میرود که در آینده این رشد افزایش یابد. پیشبینی میشود که رشد محصولات سلولزی به 8.2درصد برسد.

سلولز بهشدت با محیطزیست سازگار است زیرا هم از دوام بالایی برخوردار است و هم به طبیعت آسیب نمیرساند. تحقیقات و توسعههایی که روی بستهبندی انعطافپذیر صورت گرفته نشان میدهد که موقعیتهای سودآوری برای حضور این محصول در بازار صنایع نانو تکنولوژی در حوزه پرینت و فیلم وجود دارد.