دلارهای بلوکه شده، چند روایت متفاوت

در حالی که پیش از این برآوردها و گمانهزنیهای مختلفی در مورد رقم پولهای بلوکه شده ایران منتشر شده بود و برخی منابع از وجود 120 تا 200میلیارد دلار پولهای بلوکه شده ایران بابت صادرات نفت و صادرات و تجارت با ایران خبر داده بودند، اما رییس کل بانک‎مرکزی اعلام کرد که از محل فروش نفت ۶ میلیارد دلار در هند داریم و ۲۲میلیارد دلار از اموال بانک مرکزی نیز در ژاپن، کره و امارات موجود است که پس از رفع تحریم‎ها آزاد میشود. به گزارش «تعادل»، رییس کل بانک مرکزی با اشاره به آزادسازی اموال بلوکه شده ایران بعد از رفع تحریمها گفت: ۲۲میلیارد دلار از اموال بانک مرکزی در ژاپن، کره و امارات و ۶میلیارد دلار از محل فروش نفت نیز در دست هند قرار دارد که بعد از رفع تحریمها آزاد خواهد شد. سیف تاکید کرد: بانک مرکزی ۵میلیارد دلار نیز بدهی به خارج از کشور دارد. وی همچنین گفت: سوئیفت میتواند عملیات خود را از هماکنون آغاز کند. بر اساس نظرات آقای سیف، رقم پولهای بلوکه شده چیزی حدود 28میلیارد دلار اعلام شده که البته ممکن است منظور رییس کل بانکمرکزی، تنها بخشی از پولهای بلوکه شده باشد و به همه مقادیر آن اشاره نکرده است. رییس کل بانکمرکزی تنها به طلب ایران از هند و ژاپن و کره و امارات اشاره کرده و به طلب ایران از اروپا، چین و امریکا و سایر کشورها اشاره نکرده است. اما برخی کارشناسان از جمله علی طیبنیا وزیر اقتصاد معتقدند که در اعلام رقم 120میلیارد دلار زیادهگویی و اغراق شده است.

شاید دلیل افرادی مانند طیبنیا توجه به این نکته است که با شروع تحریمها در سه چهار سال اخیر، بخشی از صادرات نفت ایران کاهش یافته و چون نفت کمتری صادر شده در نتیجه درآمد کمتری داشتهایم و رقم کمتری نیز بلوکه شده است.

نکته دیگر این است که به خاطر کاهش قیمت نفت، درآمد نفت و قیمت نفت نیز کاهش یافته و در نتیجه درآمد بلوکه شده نیز کاهش یافته است.

ضمن اینکه در سالهای اخیر شرکتهای نفتی و ایرانی راهکارهای کسب درآمد و دور زدن تحریمها را به کار گرفتهاند و درنتیجه بیشتر نقد کار کرده و پول کمتری در خارج کشور بلوکه شده است.

اما در هر حال با فرض اعلام 28میلیارد دلار توسط آقای سیف و 12میلیارد دلار پول بلوکه شده در امریکا و 35میلیارددلار در اروپاو 22میلیارد دلار در چین میتوان تقریبا به یک رقم برآوردی رسید که حدود 97میلیارد دلار مجموع طلبها و پولهای بلوکه شده ایران است اما اینکه کدام بخش از این پولها بعد از تحریمها آزاد خواهد شد و چه بخشی مشمول مرور زمان، اجرای قراردادهای فاینانس توسط چین، خرید کالا و... خواهد شد، مشخص نیست لذا میتوان نتیجه گرفت مجموع پولهای بلوکه شده ایران و آزادسازی آن بعد از لغو تحریمها، احتمالا حولوحوش 50 تا 60میلیارد دلار است که اتفاقا جان کری وزیرخارجه امریکا و سایر نهادهای بینالمللی و اروپایی نیز به آن اشاره کردهاند.

کاهش نرخ ارز کوتاهمدت است

ولیالله سیف رییس کل بانکمرکزی در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران اظهار کرد: کاهش نرخ ارز در روزهای اخیر که تحتتاثیر اخبار توافق قرار گرفته، ممکن است در چند روز آینده نیز ادامه پیدا کند، اما به خاطر تعادل در عرضه و تقاضا، این مساله اثر بلندمدت ندارد. براین اساس میتوان نتیجه گرفت که واقعیتهای اقتصادی و عرضه و تقاضا و اثر تاخیری لغو تحریمها در آینده، باعث خواهد شد که نرخ ارز به جای قبلی و اصلی خود برگردد و کاهش کنونی موقتی و زودگذر تلقی شود. وی با بیان اینکه ۵ تا ۶ ماه زمان برای یکسانسازی نرخ ارز از سوی بانکمرکزی نیاز است، گفت: در حال حاضر مدیریت نرخ ارز شناور و مدیریت شده است.

ارقام متفاوت؛ از 45 تا 60میلیارد دلار

به گفته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران قرار است که داراییهای بلوکه شده ایران در سایر کشورهای دنیا آزاد شود؛ موضوعی که از سوی وزیر امور خارجه امریکا نیز مطرح شده است.

مهر نیز در آذر 29 گزارش داده بود که بعد از انجام توافق هستهیی ایران با گروه 1+5 در ژنو، قرار است بخشی از داراییهای بلوکه شده ایران آزاد شود؛ داراییهای بلوکه شدهیی که گفته میشود رقم آنها بیش از 45میلیارد دلار است. در این میان، ارقام متفاوتی برای داراییهای بلوکه شده ایران در بانکهای خارج مطرح میشود. برخی سخن از 45میلیارد دلار به میان میآورند و برخی دیگر میگویند که ایران 60میلیارد دلار پول بدون دسترسی در بانکهای خارجی دارد. البته در این میان، رقم 50میلیارد دلاری نیز برای داراییهای بلوکه شده ایران مطرح میشود. کاظم جلالی، رییس مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی رقم داراییهای بلوکه شده را 60 میلیارد دلار عنوان و اعلام کرده است که تحریمهای بینالمللی، دسترسی به این منابع را محدود کرده است. به گفته وی، هماکنون بیش از 60میلیارد دلار سرمایه ایران در بانکهای خارجی بلوکه شده و دسترسی به آنها وجود ندارد.

22 میلیارد دلار در چین

این رقم در حالی عنوان میشود که علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی میزان داراییهای بلوکه شده ایران تنها در چین را 22میلیارد دلار عنوان میکند، موضوعی که البته مجیدرضا حریری، نایبرییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین میگوید که چین قرار است به ازای هر یک دلار آن، 3دلار تسهیلات فاینانسی به ایران بدهد.

12 میلیارد دلار در امریکا

تا چند روز پیش از انجام توافق میان ایران و 1+5، یک مقام ارشد امریکا اعلام کرد که برای بازپس گرفتن 12میلیارد دلار دارایی بلوکه شده ایران با کنگره رایزنی میکند. وی به روزنامه نیویورک تایمز گفته است که طرحی برای آزادسازی بخشی از داراییهای مسدود شده ایران در امریکا ارائه شده است. به گفته این مقام امریکایی، در صورت اجرایی شدن این طرح، امریکا داراییهای مسدود شده ایران در خارج از کشور را به صورت قسطی به ایران پس میدهد تا به نوعی از پیامدهای سیاسی و دیپلماتیک لغو تحریمهای بینالمللی جلوگیری کند. البته کنگره امریکا تاکید کرده چنین طرحی را تا زمان توقف کامل غنیسازی برنامه هستهیی ایران، رد میکند.

35 میلیارد دلاردر اروپا

در این میان، پایگاه خبری دبکا وابسته به رژیم صهیونیستی نیز گزارش داده که اگر دولت امریکا تصمیم بگیرد 12میلیارد دلار دارایی ایران در امریکا را از حالت مسدود شده خارج کند، اروپا نیز 35 میلیارد دلار دیگر را که گفته میشود حاصل اعمال تحریمهای بانکی جمهوری اسلامی است، آزاد میکند و به این ترتیب ایران به حدود 50میلیارد دلار دسترسی پیدا میکند. 12میلیارد دارایی بلوکه شده ایران در امریکا شامل اموال دیپلماتیک، وجوه نقدی، اموال نظامی و اموال محمدرضا پهلوی و خانوادهاش میشود و در پی حادثه 13 آبان 1358 از سوی ایالات متحده مسدود و توقیف شد. در همین راستا هم پایگاه خبری دبکا گزارش داده که حتی پیش از برگزاری کنفرانس ژنو بین ایران و کشورهای عضو گروه 1+5، کاخ سفید در حال طراحی برنامهیی برای لغو تحریمها از طریق آزاد کردن داراییهای مسدود شده ایران بود و به همین دلیل هیات امریکایی در مذاکرات ژنو برای نخستینبار شامل آدام زوبین، مدیر دفتر کنترل درآمدهای خارجی وزارت خزانهداری امریکا بوده است.

کری: 45 میلیارد دلار

در عین حال، جان کری، وزیر امور خارجه امریکا نیز از آزادسازی بخشی از 45میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران خبر میدهد و میگوید: به ایران پیشنهاد کردهایم در صورت توافق هستهیی در گام نخست، بخش کوچکی از پولهای بلوکه شده ایران در بانکهای جهان، آزاد شود. وی رقم این پولهای بلوکه شده ایران 45میلیارد دلار اعلام کرده و میافزاید: در مرحله نخست، تحریمهای اساسی علیه ایران لغو نمیشوند. وزیر خارجه امریکا ادامه داد: قبل از اینکه تحریمها به میزان زیادی بر ایران تاثیر بگذارد درآمد نفتی این کشور سالانه 110 تا 120میلیارد دلار بود این رقم به دلیل تحریمها به 40 تا 45میلیارد دلار در سال کاهش یافت. همچنین 45میلیارد دلار از ایران به صورت پول بلوکه شده در بانکهایی در سراسر جهان وجود دارد. ایرانیها به این پولها دسترسی ندارند. موید همه این حرفها، بیانیهیی است که کاخ سفید ساعتی بعد از توافق هستهیی ایران با 1+5 اعلام کرد و آن اینکه، به موجب توافق هستهیی حاصل شده میان ایران و کشورهای 1+5، تهران به میلیاردها دلار پول نقد که حاصل از درآمد فروش نفت، محصولات پتروشیمی و طلا و دیگر فلزات گرانبهاست، دسترسی پیدا میکند. این بیانیه که در رویترز منتشر شده به این نکته نیز اذعان دارد که دسترسی بالقوه به یک میلیارد و 500 میلیون دلار پول که حاصل درآمد فروش طلا و فلزات گرانبهاست، البته بخشی از این پول مربوط به محدودیتهای ایجاد شده در بخش خودرو ایران و همچنین صادرات محصولات پتروشیمی نیز میشود. در ادامه این بیانیه آمده است: به موجب این سند ایران میتواند صادرات نفت خود را در سطح کنونی ادامه دهد و به موجب توافق 4میلیارد و 200میلیون دلار از درآمد فروش نفت در اختیار ایران قرار میگیرد و البته این به شرطی است که تهران به تعهدات خود عمل کند.

به هرحال باید منتظر بود و دید در روزهای آینده، آیا کشورهای عضو گروه 1+5 به تعهدات خود در قبال آزادسازی بخشی از داراییهای بلوکه شده ایران پایبند هستند یا خیر.