30 فرصت جدید سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران

«نرخ خوراک» و «سرمایهگذاری» دو کلیدواژهای هستند که در همیشه تاریخ صنعت پتروشیمی محل مناقشه بودهاند. در باب تعیین نرخ خوراک مناسب برای مجتمعهای پتروشیمی حکایتهای بسیاری گفته شده است. اما خلاصه آن این است که دولتیها و مجلسیها اصرار بر افزایش نرخ خوراک دارند و در مقابل تولیدکنندگان و مجتمعهای پتروشیمی هستند که معترض به این قضیه هستند. دلیل مقاومت تولیدکنندگان در برابر افزایش نرخ خوراک بسیار ساده است. یک مقایسه بین نرخ خوراک در ایران و سایر کشورها آشکار میکند که تفاوت قابل توجهی در زمینه نرخ خوراک بین ایران و رقبای منطقهای ایران وجود دارد. همین مساله است که تولیدکنندگان را نگران از عدم توانایی رقابت با پتروشیمیهای منطقه میکند.

نشریه CRU در اکتبر 2014 گزارشی را منتشر کرده که براساس آن قیمت گاز خوراک مجتمعهای پتروشیمی در کشورهای مختلف را نشان میدهد. براساس این گزارش قیمت خوراک گازی مجتمع کود شیمیایی عربستان (SAFCO)2 3.3  سنت تعیین شده است. یا مجتمع کود شیمیایی قطر (QAFCO) خوراک گازی را با نرخ 3.65سنت دریافت میکند. در مصر قیمت خوراک گازی برای مجتمع کود شیمیایی مصر (EFC Sokhna) 8.63 سنت، برای مجتمع کود شیمیایی اسکندریه (Alexandria Fertilizer 6.97) سنت، برای مجتمع کودشیمیایی ابوقیر (Abu Qir 6.64) سنت تعیین شده است. مجتمع کود شیمیایی «شعیبا» در کویت (PIC Shuaiba) خوراک گازی را با 3.32 سنت، مجتمع کود شیمیایی عمان- هند (OMIFCO) خوراک را با قیمت 5.31 سنت و مجتمع کود شیمیایی عمان (SUICI) خوراک را با قیمت 4.98سنت دریافت میکند.

این نرخ خوراکها با نرخ 13سنتی که توسط مجلس و دولت تعیین شده است و حتی صحبت از افزایش آن نیز وجود دارد، تفاوت فاحشی دارد و نشان میدهد که مزیت نسبی خوراک ارزان در ایران عملا معنی ندارد. حال با این تفاصیل صنعت پتروشیمی ایران 75 پروژه ناتمام دارد و علاوه بر آن در آینده قرار است 30پروژه جدید دیگر نیز احداث شود که همه آنها به سرمایهگذاریهای عظیم نیازمندند. بررسیها نشان میدهد که برای احداث این 30واحد به بیش از 27میلیارد دلار سرمایهگذاری خارجی و بیش از 230هزار میلیارد ریال سرمایهگذاری داخلی نیاز دارد. این پروژهها در منطقه ویژه اقتصادی پارسیان، بندر سیراف، بندر چابهار، بندر ماهشهر، بندر جاسک، جزیره خارک، جزیره قشم، جزیره لاوان، بندرعباس، بندر امیرآباد مازندران، سرخس و عسلویه احداث خواهند شد. 

منطقه ویژه اقتصادی پارسیان

این منطقه میزبان بیشترین پروژههای جدید پتروشیمی در آینده خواهد بود. واحد تولید «الفین/ آروماتیک» در منطقه ویژه اقتصادی پارسیان ازجمله پروژههایی است که قرار است با سرمایهگذاری 1.843میلیون دلاری و 24.914میلیارد ریالی ساخته شود. پیشبینی میشود که ظرفیت تولید این واحد تولیدی 3.760هزار تن در سال باشد و محصولاتی همچون پارازایلین، ارتوزایلین، انیدرید فتالیک، بنزن، استایرن، گاز مایع، آروماتیکهای سنگین، رافینت، اتیلن، پروپیلن، برش چهارکربنه، بنزین پیرولیز و سوخت مایع تولید کنند.

منطقه ویژه پارسیان علاوه بر واحد تولید «الفین/ آروماتیک» شاهد اجرای 8 پروژه دیگر نیز خواهد بود. پروژهMMA/ PMMA  با سرمایه اولیه 614میلیون دلار به صورت ارزی و 11935میلیارد ریال در آینده ساخته خواهد شد. این واحد ظرفیت تولید 520هزار تن در سال فرمالدیید، MMA و PMMA  را دارا خواهد بود. همچنین پروژه سوم PTA/ PET که ظرفیت تولید 2000هزار تن ترفتالیک اسید خالص و PET گرید بطری را دارا خواهد بود با سرمایه 1336میلیون دلار سرمایه خارجی و 6900 میلیارد ریال سرمایه داخلی در منطقه ویژه اقتصادی پارسیان راهاندازی خواهد شد. از دیگر پروژههایی که قرار است در این منطقه احداث شود، مجتمع پتروشیمیای است که قرار است سالانه 1188هزار تن از محصولات پروپیلن، اکریلونیتریل، اکریلیک اسید، اکریلیک استر، بنزین پیرولیز و گاز مایع را تولید کند. این پروژه به 1404میلیون دلار سرمایه خارجی و 14072میلیارد ریال سرمایه داخلی نیاز دارد.

همچنین پروژه MTP/ PP پارسیان به 478میلیون دلار و 7300میلیارد ریال سرمایهگذاری نیاز دارد. این مجتمع ظرفیت تولید 1308هزار تن پروپیلن، پلیپروپیلن، بنزین پیرولیز و گاز مایع را داراست. در نهایت واحد ساخت منومر وینیل استات، اتیلن وینیل استات و PVOH با ظرفیت تولید 280هزار تن در سال دیگر پروژهیی است که در این منطقه ویژه اقتصادی قرار است راهاندازی شود که به 632 میلیون دلار سرمایه ارزی و 5635میلیارد سرمایه ریالی نیازمند است. در مجموع پروژههایی که قرار است در این منطقه ویژه اقتصادی احداث شود به بیش از 8800میلیون دلار سرمایه خارجی و بیش از 86هزار میلیارد ریال سرمایه داخلی نیاز دارد.

بندر ماهشهر

مهمترین پروژهای که قرار است در بندر ماهشهر ساخته شود، طرح مجتمع تولیدی پلیمرهای مهندسی است. اهمیت ساخت این پروژه از این جهت است که پلیمرهای مهندسی، دستهیی از پلیمرهای سنتزی با ویژگیهای خاص هستند که آنها را از دیگر پلیمرها متمایز میکند. این گروه از پلیمرها دارای قابلیت کاربردی بالایی در عرصههای مختلف بوده و ویژگی برجسته آنها تلفیق دو خصوصیت استحکام بالا و وزن کم است که اجازه میدهد تا این مواد با ارزش و تخصصی در بسیاری از کاربردهای خاص، جایگزین فلزات مرسوم و متداول شوند.

از دیگر خواص بارز این پلیمرهای ویژه، داشتن مقاومت بالای حرارتی، شیمیایی و خوردگی به همراه خواص الکتریکی قابل قبول و انعطافپذیری در طراحی و شکلدهی است. اینچنین خصوصیات ممتاز و با ارزشی سبب شده تا پلیمرهای مهندسی برای کاربردهای گوناگون در صنایع پیشرفته هوافضا، اتومبیلسازی، الکترونیک و ساختمان و تولید محصولات و لوازم طبی، خانگی، صنعتی و بازرگانی مناسب باشند. پیش از این  در گزارشی از حرکت پرشتاب مجتمعهای پتروشیمی هندی در تولید پلیمرهای مهندسی خبر داده شد. این مجتمع قرار است، ظرفیت تولید 814هزار تن فنل، استن، پلی کربنات و رزین اپوکسی را داراست. برای ساخت این مجتمع به 912میلیون دلار سرمایهگذاری خارجی و 8234میلیارد ریال سرمایهگذاری داخلی نیاز است. همچنین در این بندر قرار است واحد تولید الفین در این بندر با ظرفیت 547هزار تن در سال احداث شود. این واحد محصولاتی مانند اتیلن و برش سه کربنه و سنگینتر را تولید میکند و به 404میلیون دلار سرمایه خارجی و 3916میلیارد ریال تامین سرمایه از داخل نیاز دارد.

دیگر مجتمع مهمی که قرار است در بندر ماهشهر احداث شود، طرح زنجیره بنزن است که در سال 456هزار تن سیکلو هگزان، کاپرولاکتام، آدیپیک اسید و سولفات آمونیم تولید میکند. برآورد سرمایه مورد نیاز برای این طرح 366میلیون دلار از طریق جذب منابع خارجی و 5151میلیارد ریال سرمایه داخلی است. طرح مجتمع اکریلو نیتریل ماهشهر نیز با ظرفیت 200هزار تن در سال و سرمایه 310میلیون دلاری و 3558میلیارد ریالی از دیگر طرحهایی است که در این بندر احداث خواهد شد. واحد تولید EPDM ماهشهر نیز با ظرفیت تولید 45هزار تن در سال نیاز به 139میلیون دلار آورده ارزی و 1333میلیارد آورده ریالی دارد.

بندر چابهار

یکی از مهمترین طرحهای پتروشیمی که قرار است در بندر چابهار راهاندازی شود، دو واحد تولید «اوره/ آمونیاک» در چابهار است که سالانه ظرفیت تولید 3055هزار تن را دارا هستند. پیشبینی میشود برای راهاندازی این دو طرح به 933میلیون دلار سرمایه خارجی و 3654میلیارد ریال جذب سرمایه از طریق منابع داخلی نیاز باشد. نکته قابل توجه این است که طرح تولید «اوره/ آمونیاک» احتمالا پس از اعلام فرمول جدید نرخ خوراک توسط دولت ازجمله طرحهایی خواهد بود که خوراک را با قیمت بالا دریافت خواهد کرد زیرا گفته میشود، طرحهای پتروشیمی که ارزشافزوده پایینی داشته باشند و نیاز داخلی آنها بالا نباشد از حمایت دولت برای دریافت نرخ ارز پایین برخوردار نیستند و دولت برای جذب سرمایه برای این پروژه کار سختی را پیش روی خواهد داشت. همچنین واحد تولید متانول و دی متیل اتر با ظرفیت تولید سالانه 2800هزار تن از این محصولات با سرمایهگذاری مورد نیاز 665 میلیون دلار از منابع خارجی و 2080میلیارد ریال از طریق منابع داخلی قرار است در این بندر احداث شود. دیگر پروژهای که قرار است در بندر چابهار راهاندازی شود، طرح GTPP دوم است که قرار است سالانه 2858هزار تن متانول، پروپیلن، پلیپروپیلن، بنزین پیرولیز و گاز مایع تولید کند. برآوردها نشان میدهد که این پروژه 1149میلیون دلار سرمایهگذاری خارجی و 9861میلیارد ریال سرمایه داخلی نیازمند است. پروژه سوم GTTP در جزیره قشم، پروژه چهارم GTTP  در جزیره لاوان، پروژه پنجم GTTP در بندرعباس راهاندازی خواهد شد که این پروژهها ظرفیت این را دارند که در مجموع 8574 هزار تن در سال تولید کنند. 

بندر جاسک

بندر جاسک در آینده میزبان 3طرح عظیم پتروشیمی خواهد بود. طرح Cyclar جاسک یکی از این طرحهاست. این مجتمع قرار است سالانه یک میلیون تن از فرآوردههای مهم آروماتیکی مانند بنزن، تولوئن و مخلوط زایلینها را تولید کند. برای تامین سرمایه خارجی این مجتمع پیشبینی شده است که 552میلیون دلار سرمایهگذاری خارجی و 4600میلیارد ریال سرمایهگذاری داخلی صورت پذیرد. پروژه OCM جاسک نیز که ظرفیت تولید 2943هزار تن اتیلن، اتان، گاز مایع و برش پنج کربنه و سنگینتر را در سال داراست، دیگر پروژهیی است که قرار است در این بندر راهاندازی شود. این پروژه قرار است با جذب 1089میلیون دلار سرمایه خارجی و 10530میلیارد دلار سرمایه داخلی راهاندازی شود.

پروژه سوم GTPX مجتمعی است که برای تولید 3564هزار تن متانول، پروپیلن، اکسید پروپیلن، پروپیلن گلیکول، اکریول نیتریل، پراکسید هیدروژن، بنزین پیرولیز و گاز مایع احداث میشود. این پروژه عظیم برای راهاندازی خود به 1731میلیون دلار و 10326میلیارد ریال سرمایه چشم دوخته است. دیگر پروژههای جدیدی که قرار است در صنعت پتروشیمی احداث شود، عبارتند از طرح PDH/ PP خارک، پروژه اول GTO سرخس، پروژه دوم GTO در بندر امیرآباد مازندران. این دو مجتمع روی هم 6190هزار تن متانول، پروپیلن، اتیلن، پلی پروپیلن، پلیاتیلن و برش چهار کربنه تولید میکنند و در مجموع به 12266میلیارد ریال سرمایهگذاری داخلی نیاز دارند. همچنین برآورد میشود که 3516میلیون دلار نیز سرمایه خارجی برای این پروژه جذب شود. همچنین دو پروژه نیز در بندر عسلویه قرار است احداث شود. پروژه مشتقات بوتامین و استایرن و پروژه پلی ال و پروپیلن گلایکول قرار است در این بندر احداث شود که برنامهریزی برای جذب 784میلیون دلار سرمایه از طریق منابع خارجی و 8154 میلیارد ریال از داخل صورت گرفته است.