جان کری: نگرانی‌ سرمایه‌گذاران اروپایی درخصوص بازگشت سریع تحریم‌ها را رفع می‌کنیم

جان کری، وزیر خارجه آمریکا در نامهای به همتایان اروپایی خود تعهد داده است نگرانیهای سرمایهگذاران اروپایی درخصوص بازگشت سریع تحریمها را رفع کند. بلومبرگ در گزارشی با عنوان «آمریکا چگونه نگرانی های اروپایی ها در خصوص تحریم های ایران را رفع می کند؟» از ارسال این نامه خبر داده است. بر اساس این گزارش، نامه وزیر امور خارجه آمریکا، در واکنش به پیگیری های طرف اروپایی در خصوص بازگشتپذیری احتمالی تحریمها و سرنوشت سرمایهگذاری شرکتهای اروپایی ارسال شده است. در جریان مذاکرات هسته ای، طرف های اروپایی در خصوص روند بازگشت تحریم ها و سرمایه گذاری در ایران ابراز تردید کرده بودند. جان کری برای اطمینانبخشی به طرف های اروپایی، نامههایی را به وزرای خارجه انگلستان، فرانسه و آلمان ارسال کرده و در آنها متعهد شده است که وزارت خزانهداری آمریکا برای تبیین مفاد برجام و مشاوره در خصوص سرمایهگذاریهای مجاز با شرکتهای آن کشورها همکاری خواهد کرد. بنابراین می توان دریافت که مکانیزم «دوران تحریمهای غافلگیرکننده به سر خواهد آمد» زیرا آمریکا به اتحادیه اروپا تعهد میدهد که مکانیزمهای بازگرداندن تحریمها در صورت نقض جدی توافق از سوی ایران، به صورتی خواهد بود که شرکتهای اروپایی سرمایهگذار در ایران حداقل خسارت را متحمل شوند.

بلومبرگ: واشنگتن به اروپاییها تعهد داده بازگشت تحریمها آنی نباشد

دنیای اقتصاد-دکتر حمید قنبری: براساس گزارشی که بلومبرگ به تازگی منتشر کرده است، در آخرین روزهای مذاکرات هستهای ایران و کشورهای گروه 1+5 در وین، نمایندگان کشورهایی اروپایی از جان کری، وزیر امور خارجه ایالاتمتحده آمریکا درخواست کردند که طی نامهای به آنها قول دهد که وزارت خزانهداری آمریکا به شرکتهای اروپایی در رابطه با اینکه پس از رفع تحریمها چه سرمایهگذاریهایی در ایران مجاز است مشاوره دهد. آنها با این درخواست، در پی رفع نگرانیهای خود در رابطه با بازگشتپذیری احتمالی تحریمها بودند و در پی آن بودند که آمریکا نوعی تضمین یا اطمینان خاطر برای تدوام سرمایهگذاریهای آنها در ایران بدهد. ظاهرا چنین درخواستی از مدتها پیش مطرح بود، اما زمانی که مشخص شد توافق دستیافتنی است، این تقاضا با جدیت بیشتر از سوی کشورهای اروپایی دنبال شد و آنها خواستار صدور نامهای صریح توسط وزیر خارجه آمریکا شدند. دلیل طرح چنین درخواستی چه بود و اهمیت آن برای ایران چه است؟

پوشش ریسک سیاسی سرمایهگذاران

سرمایهگذاری خارجی نیاز به اطمینان و ثبات دارد و شرکتی که در کشوری سرمایهگذاری میکند، باید از این نکته مطمئن باشد که تا پایان دوره سرمایهگذاری و زمانی که سود حاصل از سرمایهگذاری عاید وی خواهد شد، وضعیت بالنسبه باثباتی وجود خواهد داشت و شرایط اساسی و بنیادین کشوری که سرمایهگذاری در آن انجام میشود، تغییر نخواهد کرد و به این ترتیب، پروژه مورد سرمایهگذاری عقیم و ناتمام نخواهد ماند. ممکن است ریسکهای تجاری ناشی از سرمایهگذاری خارجی توسط نهادهای فعال در بازارهای مالی پوشش داده شود، اما ریسکهای سیاسی معمولا بزرگتر و جدیتر از آن هستند که نهادهای مزبور توان پوشش آنها را داشته باشند، از اینرو معمولا دولتها به دنبال راههایی هستند تا نوعی پوشش ریسک سیاسی برای شرکتهای متبوع خود که در سایر کشورها سرمایهگذاری میکنند، فراهم کنند. دولتهای اروپایی نیز با روشن شدن نسبی چشمانداز توافق هستهای با ایران، در پی آن بودند که نوعی پوشش ریسک سیاسی و بهطور مشخص پوشش ریسک بازگشت تحریمها را برای شرکتهای خود فراهم آورند.

خروج برجام از حالت دو قطبی

توافق ایران و کشورهای گروه 1+5 یک توافق بلند مدت است. براساس این توافق، هر دو طرف میپذیرند که در دورههای زمانی مشخص شده یکسری اقدامات را انجام دهند. با این حال، اگر هر یک از طرفین، بهطور جدی آنچه در متن برجام مشخص شده است را نقض کنند، طرف دیگر میتواند پس از طی تشریفات حل و فصل اختلاف که در متن برجام به آن اشاره شده است و در صورت ناموفق بودن آن تشریفات و مکانیزمها، اجرای برجام را متوقف سازد. به عبارت دیگر، نوعی برگشتپذیری در برجام در نظر گرفته شده است (اگرچه مکانیزمهای حل و فصل اختلاف، عملی شدن آن را تا حدودی دشوار و زمانبر کرده است). با این حال، همین امکان برگشتپذیری یا snap back میتواند موجب نگرانی سرمایهگذاران اروپایی در ایران شود و به همین دلیل بود که مذاکرهکنندگان اروپایی به دنبال نوعی تضمین از سوی طرف آمریکایی بودند تا از آسیب ندیدن شرکتهایشان در صورت توقف اجرای برجام آسوده خاطر شوند. صدور چنین تضمینی از سوی طرف آمریکایی به نوبه خود میتواند اهرم فشار مخالفان برجام در این کشور را برای توقف اجرای توافقنامه به شدت تضعیف کند؛ چرا که در این صورت آنها با توقف اجرای برجام، تنها با ایران مواجه نخواهند شد؛ بلکه با تمامی کشورهایی که به آنها مشاوره برای سرمایهگذاری خارجی دادهاند نیز مواجه خواهند گشت.

چرا که روشن است هدف اصلی از این مشاورهها این است که آمریکا تعهد کند سرمایهگذاریهای مشخصی که اروپاییان انجام میدهند با مشکلات جدی و اساسی ناشی از بازگشت احتمالی تحریمها مواجه نخواهند شد، بنابراین با توجه به آنکه طرف آمریکایی به شرکتهای اروپایی متعهد به ارائه مشاوره است در صورت هر اختلالی در اجرای برجام باید نسبت به وضعیت شرکتهایی که در ایران سرمایهگذاری کردهاند بیتفاوت نباشد. به بیانی دیگر در صورت آنکه ایران و اروپا بتوانند در دوره پسا تحریم وارد فصل جدیدی از روابط اقتصادی شوند تعهدنامه طرف آمریکایی میتواند ضمانتنامهای برای مقابله با اختلال مخالفان در روند اجرای برجام باشد. زیرا فصل جدید به معنای خاتمه حالت قطبی ایران و غرب است و در کمترین سطح این وضعیت موجب میشود برجام سه ضلع داشته باشد؛ایران،آمریکا و اروپا بنابراین آمریکا به راحتی نمیتواند علیه ایران اجماع ایجاد کند و به بهانههای واهی قصد اعمال محدودیت علیه ایران را داشته باشد. بلومبرگ در گزارشی با عنوان آمریکا چگونه نگرانیهای اروپاییها درخصوص تحریمهای ایران را رفع میکند به نامه نگاری وزیرخارجه این کشور با طرفهای اروپایی اشاره کرده است.نامهای که در واکنش به پیگیریهای طرف اروپایی درخصوص بازگشت پذیری احتمالی تحریمها و سرنوشت سرمایهگذاری شرکتهای اروپایی ارسال شده است. شرکتهای اروپایی در رابطه با حوزه سرمایهگذاریهای مجاز در ایران پساتحریم و بازگشت پذیری احتمالی تحریمها دغدغه داشتند و در پی آن بودند که آمریکا نوعی تضمین یا اطمینان خاطر برای تداوم سرمایهگذاریهای آنها در ایران بدهد.

شکاف در سازمان تحریم ها

گزارش بلومبرگ حاکی از این است که جان کری نهایتا به این خواسته تن داد و نامههایی را به وزرای خارجه انگلستان، فرانسه و آلمان ارسال و در آنها متعهد شده است که وزارت خزانهداری آمریکا برای تبیین مفاد برجام و مشاوره درخصوص سرمایهگذاریهای مجاز با شرکتهای آن کشورها همکاری خواهد کرد. تصویر این نامهها، بخشی از اسنادی بود که دولت آمریکا اخیرا به کنگره آن کشور تقدیم کرد.

در حال حاضر برخی از منتقدان «برجام» معتقدند که ایالاتمتحده آمریکا با این اقدام، موضع خود در مقابل ایران را به شدت تضعیف کرده است و به این ترتیب، تحریمها حتی در صورت توقف اجرای برجام، نمیتوانند به شدت سابق احیا شوند؛ چرا که ایالاتمتحده آمریکا بهطور ضمنی متعهد خواهد بود که در صورتی که تصمیم بگیرد تحریمها علیه ایران را مجددا وضع کند، باید آثار و تبعات آن بر شرکتهایی را که با توصیه وی اقدام به سرمایهگذاری در ایران کردهاند نیز مدنظر قرار دهد و تحریمها را به گونهای بازگرداند که آن شرکتها با زیان جدی مواجه نشوند. حتی گفته میشود که در پیشنویس بیانیهای که ایالاتمتحده آمریکا تهیه کرده است تا در صورت اجرای برجام آن را اعلام کند، این نکته قید شده است که آمریکا حتی در صورت نقض برجام توسط ایران و بازگرداندن تحریمها، این کار را به نحو بطئی و به گونهای انجام خواهد داد که تبعات آن برای شرکتهای خارجی در حداقل ممکن باشد. پیشنویس بیانیه مزبور، یکی از اسنادی است که دولت ایالاتمتحده آمریکا به کنگره آن کشور تقدیم کرده است و اگرچه متن آن هنوز منتشر نشده است اما بخشهایی از محتوای آن توسط برخی نمایندگان کنگره آمریکا اعلام شده است، نتیجهای که از این امر میتوان گرفت این است که با اجرای برجام و در صورتی که سرمایهگذاری خارجی در ایران بهطور قابل توجهی افزایش یابد، حتی بازگشت تحریمها دیگر دارای اثر ناگهانی (surprise effect) نخواهد بود و تحریمهای پس از اجرای برجام، تفاوت جدی با تحریمهای سابق خواهند داشت و این، یکی از نکاتی است که منتقدان آمریکایی برجام را به این باور میرساند که برجام شکافی در سازمان تحریمها ایجاد کرده است که پر شدنی نیست.