شوک به صادرات از سه مجرا

بررسیها نشان میدهد رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی در تیرماه معادل منفی 3/5 درصد بوده است، همچنین رشد نقطهبهنقطه (رشد شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل) در این ماه معادل منفی 15/8 درصد ثبت شده است. «کاهش و ثبات در نرخ ارز»، «افت جهانی ارزش محصولات پتروشیمی» و «افت قیمت مواد معدنی» باعث شده که شاخص بهای صادراتی در ماههای اخیر کاهش قابلتوجهی داشته باشد؛ بهنحویکه از دیماه سال گذشته تا تیرماه سالجاری 18 درصد از ارزش صادرات کاسته شده است.

تداوم روند نزولی شاخص در تیرماه

آخرین آمارهای بانک مرکزی حاکی از آن است که میزان شاخص بهای صادراتی در تیرماه معادل 227/6 بوده است. در نتیجه رشد ماهانه این شاخص در این ماه به منفی 3/5 درصد رسیده است، آماری که برای خردادماه معادل منفی 4/8 درصد ثبت شده بود. بررسیها نشان میدهد از دیماه سال گذشته (به جز اردیبهشتماه) همواره رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی منفی بوده است. طی بررسی این آمار از دیماه سال گذشته تا تیرماه معادل 18 درصد از سطح ارزش کالا و خدمات صادراتی کاسته شده است. همچنین رشد نقطهبهنقطه شاخص بهای صادراتی در اولین ماه تابستان معادل منفی 15/8 درصد گزارش شده است.

رشد نقطهبهنقطه آمار این شاخص در خردادماه معادل منفی 17/7 درصد بوده و نشان میدهد که آمار رشد منفی نقطهبهنقطه شاخص بهای صادراتی طی یک ماه (تیر نسبت به خرداد) کمی تعدیل شده است. روند نزولی بودن آمار شاخص بهای صادراتی در بازه سه ماهه و چهار ماهه نیز مشخص است. طبق آمارها در سه ماه نخست سالجاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 14/4 درصد از ارزش صادرات کاسته شده است، رشد شاخص برای بازه چهارماهه نسبت به مدت مشابه قبل معادل منفی 14/7 درصد بوده است که نشان میدهد با اضافه شدن آمار تیرماه به روند کاهشی شاخص افزوده شده است. آخرین آمار گزارش بانک مرکزی نمای رشد متوسط شاخص را ارائه میدهد. رشد شاخص بهای صادراتی در 12 ماه منتهی به تیرماه سال 94 نسبت به 12 ماه منتهی به تیرماه 93 معادل منفی 3/4 درصد بوده است، حال آنکه این آمار برای 12 ماه منتهی به خرداد94 نسبت به مدت مشابه سال قبل معادل منفی 2/3 درصد بوده است.

سه عامل موثر در روند نزولی شاخص

شاخص بهای کالاهای صادراتی یکی از انواع شاخصهای قیمت است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان میدهد. به لحاظ ماهیت این شاخص بر مبانی بازار صادرات محاسبه میشود. عوامل موثر بر شاخص صادراتی را در تیرماه میتوان به سه بخش مهم تقسیم کرد. «کاهش و ثبات در نرخ ارز»، «افت جهانی ارزش محصولات پتروشیمی» و «افت قیمت مواد معدنی» سه عامل موثر در کاهش قیمت شاخص بهای صادراتی مطرح میشود. قیمت ارز در بازار آزاد میتواند به طور مستقیم بر روند قیمتی شاخص بهای صادراتی تاثیر بگذارد.

در گزارش شاخص بهای صادراتی بانک مرکزی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل میشود. بنابراین تغییرات قیمت دلار در بازار آزاد میتواند روند شاخص بهای صادراتی را تحتتاثیر قرار دهد. طبق آمار بانک مرکزی در تیرماه متوسط قیمت دلار در بازار آزاد حدود 3270 تومان و رشد ماهانه قیمت دلار معادل منفی 1/3 درصد بوده است. رشد ماهانه در 5 ماه گذشته نیز (به جز اردیبهشتماه) منفی بوده است؛ بنابراین این روند باعث شده که از ارزش کالاهای صادراتی غیرنفتی کاسته شود. عامل موثر دوم را میتوان افت ارزش محصولات پتروشیمی در ماههای اخیر عنوان کرد. محصولات پتروشیمی در حدود نیمی از ارزش کل شاخص بهای صادراتی را در اختیار دارد و تغییرات این گروه اثر قابلتوجهی بر روند کل شاخص دارد.

طبق آمار شاخص بهای پتروشیمی در تیرماه سالجاری نسبت به خرداد معادل 5/1 درصد کاهش یافته است. رشد ماهانه این گروه در خردادماه معادل منفی 10/9 درصد بوده است. همچنین ارزش محصولات پتروشیمی نسبت به مدت مشابه سال قبل (تیر 93) معادل 26/7 درصد کاهش یافته است، اما بررسی آمارها نشان میدهد این روند در شاخص جهانی محصولات پتروشیمی نیز مشاهده میشود. بر اساس گزارش پایگاه پلاتس، رشد ماهانه این شاخص در ماه جولای معادل منفی 8 درصد بوده است. علاوهبر این، تغییرات سالانه شاخص جهانی پتروشیمی نیز در این ماه معادل منفی 30 درصد بوده است. روندی که بهدلیل کاهش بهای جهانی نفت در ماههای اخیر اتفاق افتاده است.

علاوهبر موارد مطرح شده، با بررسی گزارش شاخص بهای صادراتی میتوان دریافت که افت محصولات معدنی نیز در تیرماه، بر نزولی بودن شاخص اثر قابلتوجهی داشته است. رشد ماهانه این گروه در تیرماه معادل منفی 9/2 درصد بوده است، همچنین رشد نقطهبهنقطه این گروه در اولین ماه تابستان منفی 41 درصد بوده است که رقم قابلتوجهی است. این گروه شامل «مواد معدنی»، «سنگ فلزات» و «سوخت معدنی و روغنهای حاصل از آنها» است. این محصولات بهنوعی نشاندهنده صادرات مواد خام بوده است که صادرات آن ارزش افزوده بالایی را برای اقتصاد در پی ندارد. کارشناسان معتقدند باید با بهرهگیری از تکنولوژی و دانش جهانی، زمینه صادرات محصولات با ارزش افزوده را ایجاد کرد و از خام فروشی به بازارهای جهانی جلوگیری کرد. حال با کاهش ارزش محصولات معدنی میتوان امیدوار شد که از صادرات بیرویه این مواد کاسته شده و این مواد بهعنوان ماده اولیه برای سایر محصولات تولیدی در داخل کشور مورد استفاده قرار گیرد.

تغییرات قیمتی در سایر گروهها

یکی دیگر از گروههای مهم دیگر در شاخصهای صادراتی که روند نزولی را در تیرماه پشت سر گذاشته «فلزات معمولی و مصنوعات آن» است. در ماه مورد بررسی، تنزل شاخص بهای برخی از اقلام مانند شمش آلومینیوم معادل 7 درصد، شمش روی معادل 4/9 درصد، مس کاتد 1/3 درصد و شمش سرب 6/6 درصد منجر به کاهش شاخص قیمت گروه فلزات به میزان منفی 4/2 درصد در تیرماه نسبت به ماه قبل شده است. شاخص بهای گروه فوق نسبت به مدت مشابه سال قبل نیز 10/7 درصد کاهش یافته است. برخلاف روند سایر گروهها، در تیرماه 0/4 درصد به ارزش محصولات نباتی افزوده شده است. کاهش شاخص بهای پسته معادل 1/3 درصد با افزایش شاخص قیمت زعفران معادل 1/8 درصد، خرما 2/8 درصد و کشمش و سبزه 1/8 درصد مواجه شده است. شاخص بهای این گروه نسبت به مدت مشابه سال قبل معادل 10/3 درصد افزایش داشته است.