بازار محصولات پلاستیکی در دره سقوط

بازار پلیمر در داخل کشور، در 5ماهه اول سال گذشته نسبت به 5ماهه اول سالجاری، یک تغییر محسوس را تجربه کرد. تغییری که باعث شد درنهایت حجم عرضه مواد پلیمری در داخل نسبت به سال گذشته با افزایشی چشمگیر مواجه شود. این تغییر اجازه دادن به مجتمعها برای انجام مبادلات با ارز آزاد بود. در تیرماه سال93 به این واسطه که مجتمعهای پتروشیمی ملزم به مبادله با نرخ ارز مبادلهیی با صنایع پاییندستی بودند، اولویت خود را در صادرات و کسب منابع ارزی بیشتر قرار دادند اما در سالجاری با تغییر این رویکرد بازار شاهد افزایش عرضه بود. هر چند تقاضای محصولات پلیمری در سال93 نسبت به سال94 حدود سه برابر بیشتر بوده است.

کاهش تقاضایی که نشان میدهد بازار پلیمر با رکود شدیدی مواجه است. بسیاری چنین رکودی را حاصل مشخص نبودن متولی توسعه صنایع پاییندستی و مصرفکنندگان مواد پلیمری در ایران تلقی میکنند. بازار راکد و بدون تحرک این محصولات در ایران درحالی هر روز اوضاعی غمانگیزتر از روز گذشته پیدا میکند که صنعت پلاستیک برای مثال در امریکا سهم بسیار مهمی در تولید ناخالص داخلی و ایجاد اشتغال ایفا میکند. وحید کیانی رییس تنظیم بازار دفتر صنایع پاییندستی پتروشیمی در گفتوگویی درباره چنین کاهش تقاضایی در بازار پلیمری اظهار میکند: «رکود این بازار در سالجاری شدید بوده است و این رکود از عوامل مختلفی ناشی میشد. برای مثال از دست رفتن بخشی از بازار عراق، صادرات این صنایع را با مشکل مواجه کرد و ازسوی دیگر نیز فعالان این صنعت بهواسطه نگاه به توافق هستهای تاحدودی دست به عصا حرکت کردند.» او اعتقاد دارد که چنین رکودی ادامهدار نخواهد بود و اکنون نیز اخبار بهتری از بازار به گوش میرسد.

جواد موسوی تحلیلگر بازار پلیمری در تحلیل 5ماهه اول سال94 مینویسد: حجم کل تقاضا در سال1394 برابر است با یک میلیون و 992هزار تن، این درحالی است که تقاضا در سال1393 چیزی حدود سه برابر سال1394 و برابر با 6میلیون و 170هزار تن بوده است، این مقایسه نشان از کاهش چهار میلیون و 100هزار تنی حجم تقاضا در پنج ماهه اول سال1394 به نسبت با سال گذشته را دارد.

 براساس اطلاعات نمودارها، حجم عرضهها در سه ماهه اول سال1394 بهمراتب از سال1393 بیشتر است، ولی در تیر و مرداد ماه1394 حجم عرضهها به نسبت سال گذشته بهترتیب 60هزار و 37هزار تن کاهش را نشان میدهد که عمده این کاهش بهدلیل کاهش حجم تولید پتروشیمیها در سال94 همچنین افزایش چشمگیر و بعضا صوری حجم عرضهها در نیمه دوم تیر ماه1393 در واکنش پتروشیمیها به تغییر مبنای نرخگذاری محصولات پلیمری از ارز مبادلهای به نرخ ارز آزاد بود.

از طرف دیگر حجم عرضههای خارج از بورس و بهصورت کاملا غیرشفاف در سال1394 بیشتر از سال گذشته شد. حجم کل عرضه مواد پلیمری در 5ماهه نخست سال1394 برابر با یک میلیون و 615هزار تن بوده که این حجم در مدت مشابه در سال1393 برابر با یک میلیون و 490هزار تن است، مقایسه حجمها نشان از افزایش 125هزار تنی حجم عرضهها در سال1394 به نسبت با سال گذشته دارد که افزایش قابلتوجهی است. عمده دلیل کم بودن حجم عرضهها در سال1393 نرخگذاری محصولات پلیمری براساس نرخ ارز مبادلهیی بود که باعث میشد مجتمعها ترجیح دهند بیشتر محصولات تولیدی خود را روانه بازارهای خارجی کنند و دلار بهدست آورند و با نرخ ارز آزاد تسعیر کنند، بنابراین حجم عرضهها در سه ماهه اول سال کمتر از سالجاری بود ولی در تیر ماه1394 با تغییر مبنای نرخگذاری ورق برگشت و اینبار بیشتر بارهای پتروشیمیها در بازار داخل عرضه شد و حجم عرضه در تیر و مرداد ماه93 بر حجم عرضه در سالجاری پیشی گرفت.

اگر در سه ماهه اول سال93 نیز دلار مبنای نرخگذاری آزاد بود طبیعتا بهنظر میرسد که حجم عرضهها در سال گذشته از سالجاری بهمراتب باید بیشتر میبود زیرا در سالجاری اقتصاد کشور و صنعت پلاستیک با رکود قابلتوجهی مواجه بوده است.

حجم تقاضا در 4ماهه اول دو سال1393 و 1394 اختلاف زیادی دارد و دلیل اصلی این اختلاف وجود تقاضای کاذب در سال1393 و توسط دلالان بازار پتروشیمی است که بعد از آزادسازی نرخ پایه (تغییر نرخ دلار مرجع قیمتگذاری) حجم تقاضا واقعیتر شده و در مرداد ماه تقاضای این دو سال بهشدت به همدیگر نزدیک شده و اختلاف آنها خیلی کم شده است. حجم کل تقاضا در سال1394 برابر است با یک میلیون و 992هزار تن، این درحالی است که تقاضا در سال1393 چیزی در حدود سه برابر سال1394 بوده و برابر با 6میلیون و 170هزار تن است، این مقایسه نشان از کاهش چهار میلیون و 100هزار تنی حجم تقاضا در پنج ماهه اول سال1394 به نسبت با سال گذشته را دارد. در مرداد ماه اختلاف تقاضای سال1394 برابر با 60هزار تن است که این مورد دیگر به تقاضای کاذب مربوط نیست و دلیل اصلی آن عمیقتر شدن رکود در سال1394 به نسبت با سال گذشته است.

حجم کل معاملات در 5ماهه اول سال1394 برابر با 729هزار تن است که در مقایسه با حجم معاملات 991هزار تنی در سال1393 کاهشی حدود 262هزار تن را نشان میدهد که رقمی بسیار قابلتوجه برای صنعت پلاستیک است، زیرا میتوان گفت حجم معاملات تاحدودی مصرف واقعی مواد پلیمری در صنعت پلاستیک را نشان میدهد که خود نشان از تعطیلی یا نیمه تعطیل شدن بسیاری از واحدهای تولیدی دارد. حجم معاملات در دو ماهه اول سال1394 به حجم معاملات در سال گذشته بسیار نزدیک است و این امر نشان از نزدیک بودن مصرف نهایی مواد اولیه پلیمری در دو سال و باوجود رکود عمیق در سال1394 دارد و این، داده جالبی است زیرا اکثر فعالان بازار تصور میکنند که حجم معاملات در سالجاری در کلیه ماهها بسیار کمتر از سال قبل است. باوجود آزادسازی قیمتها در سال94 به نسبت با سه ماهه اول سال93، قیمتها در دو ماهه اول سالجاری به نسبت ارزانتر از سال قبل هستند و در دو ماهه اول در کف قیمتی خود قرار داشتند و همین امر باعث جذابیت خرید شده بود و اکثر فعالان بازار در دو ماهه اول سال94 حجم زیادی از مواد اولیه را خریداری کردند.

آمار مردادماه امیدواری فعالان بازار را نشان میدهد، بهگونهای که حجم معاملات در مرداد ماه1394، 145هزار و 700تن بوده که در مقایسه با حجم معاملات 175هزار و 300تنی مرداد ماه1393 کاهشی معادل 29هزار و 600تن را نشان میدهد و درواقع رشد مصرفی معادل 26هزار تن را به نسبت با تیر ماه نشان میدهد و امیدوار هستیم که در شهریور ماه و با کاهش مجدد قیمتهای پایه حجم معاملات باز هم افزایش پیدا کنند و شکاف بین دو سال کمتر از قبل شود. دلایل اصلی کاهش حجم معاملات سالجاری به نسبت سال گذشته:

• عمیقتر شدن رکود حاکم بر اقتصاد کشور

• رکود شدید در ساختوساز کشور و کاهش 80درصدی در سالجاری

• کمبود شدید نقدینگی بین صنایع تکمیلی و مصرفکنندگان نهایی

• عدم فروش اعتباری توسط تمامی مجتمعهای پتروشیمی

• متوقف بودن پروژههای عمرانی دولت

• فروش بهصورت مستقیم پتروشیمیها در بازار آزاد و عدم شفافیت آن بخش از معاملات

• درگیر جنگ بودن کشورهای متحد ایران در منطقه

• بروز مشکلاتی برای صادرات محصولات صنایع تکمیلی: مشکلاتی چون افزایش تعرفه در کشوری مثل عراق یا ایجاد محدودیتهای واردات محصولات ایرانی توسط دولت پاکستان

• عدم ثبات نرخ نفت در بازارهای جهانی و سردرگمی بازار مواد پلیمری در بازارهای جهانی و کاهش صادرات

• نزولی بودن روند قیمت محصولات پلیمری در بازارهای آسیایی از خرداد ماه تاکنون

• عدم ثبات نرخ دلار

• واردات محصولات تکمیلی از کشورهایی مثل چین و با قیمتی ارزانتر از نمونههای ایرانی: این امر سبب عدم توان رقابت تولیدکنندگان ایرانی در بازار شده و دولت میتواند با افزایش تعرفه واردات محصولات مشابه خارجی از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند.