حکایت روزهای خاص بافندگان

این صنعت یکی از کهنترین صنایع ایران به حساب میآید که به گفته فعالان صنف فرش بیشتر آنها را سوار بر موتورهای وسپا و هیکلی درشتاندام میشناسیم. معمولا فعالیت صنف فرش در واحدهای شخصی و نسل به نسل از پدر به پسر منتقل میشود.اکثر فعالان صنعت فرش در چند سال گذشته حجم اعظم فعالیت خود را معطوف به صادرات کرده بودند که در حال حاضر بر این باورند به ناچار برای گذران زندگی به خرده فروشی روی آوردهاند.

در کنار خرده فروشی فعالیتی که در گذشتههای نهچندان دور انجام میشد، در حال حاضر طرفدارانی به دلیل تغییر فرهنگ مصرف و ارزانتر بودن این دسته از تولید فرش، پیدا کرده است. این دسته که به تیکه دوزی و پتینه مشهور است در کشورهای دیگر همچون ترکیه انجام میگیرد که برخی از خریدارن معتقدند تیکهدوزی برخی کشورها از ایران جلوتر است. صادرگنندگان فرش از درآمد ماهانه 250 هزار دلاری یک واحد ایرانی فروش فرش در اروپا تا سال 1388 خبر میدهند و این در حالی است که این میزان در سال 1389 به ماهی 35 هزار دلار کاهش یافته و تعطیلی بنکداریهای بزرگ ایرانی در اروپا و آمریکا را به همراه داشته است.

برآیند کلی نظرات عرضهکنندگان فرش دستباف ایرانی حاکی از آن است که مردم ایران و دنیا ترس و ابایی از خرج کردن پول ندارند اما برای خرید فرش اصیل ایرانی که هنر دست بافندگان در آن مشهود است دلهره دارند. از نگاه کارشناسان این حوزه نیز، عوامل بسیاری در داخل و خارج از مرزهای کشور توانسته بر روند تولید، عرضه و صادرات فرش دستباف ایرانی تاثیرگذار باشد که از این موارد در تاثیرات خارجی میتوان به تغییر نگرش جوانان اروپایی و آمریکایی در تهیه فرش اشاره کرد.

نگرش نسل جدید اروپاییان فرشهای تک رنگ و دو رنگ که بیشتر در تولید آن از رنگهای تیره استفاده شده را میپسندند، نسلی که فکر میکند دکوراسیون منزل آنها با فرش دستباف اصیل ایرانی همخوانی ندارد که فرشهای هند، چین و نپال با استفاده از نظرات طراحان اروپایی و آمریکایی در کنار بازاریابی درست و اصولی توسط دولتمردان بازار نسل جوان را از آن خود کرده و این در حالی بود که صادرکنندگان فرش در ایران برای بازار هدف فرشهای دو رنگ تولید کردند اما به دلیل قیمت ارزانتر محصول نپالی بازار به طور عمده در دست ایرانیان قرار نگرفت.

بازار داغ فرشهای مشابه فرش ایرانی

اما نکتهای قابل توجه از سوی فعالان بازار فرش مطرح میشود که یهودیان در سالهای گذشته به کشورهای آسیای شرقی سفارش تولید فرش شبیه فرش دستباف ایرانی دادند و از سوی دیگر تبلیغات گستردهای در کشورهای اروپایی و آمریکایی برای جذب مشتری فرش کشورهای آسیای شرقی صورت دادهاند و عقیده کلیمیهای خارج کشور که در ارتباط کاری برای خرید فرش با ایرانیان بودهاند بر این است که اگر کالایی به قیمت یک دلار تولید میشود و 10 دلار به فروش میرسد به این دلیل است که چهار تا پنج دلار هزینه تبلیغات برای آن صورت گرفته و تبلیغات وظیفه اصلی را انجام میدهد.

گفتهای مبنی بر اینکه قالیهای افعانی، پاکستانی، هندی و به طور کل غیر ایرانی بدون پرداخت حق ورودی به اروپا و آمریکا وارد میشود در بازار وجود دارد و این موضوع با وجود آنکه بر روند صادرات و قیمت تمام شده محصول در بازار هدف تاثیرگذار است، مسئلهای خارج از توان دولتمردان ایرانی به نظر میرسد، زیرا ارتباط تنگاتنگی با تحریمها دارد. اما در کنار آن پرداخت پول از سوی بانک در لحظه ترخیص فرش به حساب صادرکننده که کمبود نقدینگی را کاهش میدهد، مشوق و همراه بسیار خوب صادرکنندگان فرش است.

اکثر فعالان بازار فرش یا همان وسپاسواران بر این عقیده هستند عامل اصلی پیشرفت در هر حوزه و صنعتی نیاز به فرهنگسازی و تبلیغات دارد، فرهنگ سازی که در مرحله اول باید از مقاطع بالایی دولت و مسوولان انجام گیرد تا رفته رفته جامعه تولید، توزیع و صادرات را پوشش دهد که مرحله آخر مصرفکننده خواهد بود. بازار، راه حل اصلاح طبقات بالایی را مبارزه با باندبازی برای حضور و استفاده از قشر جوان و تحصیل کرده عنوان میکنند که در کنار قشر با تجربه بتوانند روشی نوین و کاری تاثیرگذار انجام گیرد .

همچنین تمام کارها نباید از تولید تا صادرات توسط بخش خصوصی صورت گیرد بلکه تبلیغات، بازاریابی و ارائه مجله دکوراسیون و طرح نه به صورت عکس بلکه با توجه به تفکر جامعه هدف باید توسط دولت انجام شود و این در حالی است که صنعت فرش بدون پشتوانه دولتی، آمار دقیق و پرداخت تشویقی چند سال گذشته در حال زیست است. دولتمردان در چند وقت گذشته بسیار از رکود، تورم و این دست گفتهها سخن به میان آوردهاند و توجه به گفته فعالان بازار که دو سال اخیر را بدترین سال فرش دستباف میدانند خالی از لطف نیست، دو سالی که نگاههای خارجی به فرش در آن نسبت به سال گذشته بسیار کاهش یافته است.

این فعالان که در برخی موارد مدعی هستند درآمد ماهشان به بیش از 500 هزار تومان نمیرسد، سخن از افت قیمت 20 تا 40 درصدی فرش ابریشم قم در چند ماه اخیر به میان میآورند که قیمت این محصول دو برابر قالی ابریشم کشمیر و کیفیت آن 40 درصد بهتر از نمونه کشمیری است.

گرانی فرش ماشینی و ارزانی فرش دستباف

فروشندگان فرش دستباف تهران اقشار جامعه را به سه دسته قشر ضعیف، قشر متوسط و قشر قوی تقسیم بندی میکند که قشر ضعیف توانایی خرید فرش ندارند و از هر محصولی که به عنوان زیرانداز شناخته میشود استفاده میکنند، در کنار آنها قشر قوی جامعه به دنبال خرید فرشهای آنتیک هستند اما قشری که حجم اعظم جامعه را تشکیل میدهد قشر متوسط درآمدی است که در وهله اول به دنبال خرید فرش تبریز، اصفهان و خیلی آنتیک است اما با اطلاع از قیمت این فرشها به یکباره فرش ماشینی که طرحهای نزدیک به طرحهای فرش دستباف دارند را برای خرید انتخاب میکنند.

دلیل اصلی خرید فرش ماشینی از سوی مشتری کمآگاهی مزایای فرش دستباف و تاثیرات سو فرش ماشینی و چشم و هم چشمی مردم است که در شبهای عید سال نو 95درصد فرشهایی که برای شستوشو به قالیشوریها وارد میشوند فرش ماشینی است که تماما یک شکل و یک رنگ هستند. کنار هم قرار دادن نظرات فروشندگان فرش ماشینی و دستباف این برآیند را دارد که قیمت فرش دستباف با گذر زمان از سه سال پیش حدود شش برابر و فرش ماشینی یک ششم شده است و در کنار آن فرش ماشینی به شدت به سلامتی مردم آسیب وارد میکند.

چرا بافندهها کارگر ساختمان و باغات کشاورزی میشوند؟

باتجربهها و دلسوختگان این صنف براین باورند که تا دو سال آینده از فرش به عنوان عتیقه یاد خواهد شد و بازار فرش جان خود را بهدست خواهد آورد و این موضوع در پی، پی بردن به ارزش فرش از سوی مردم است و به آن به چشم کالایی سرمایهای مانند ارز نگاه خواهند کرد.

آنها معتقدند فرش دستباف آنطور که به اشتباه در بین مردم گران قیمت جاافتاده است نیست و با محاسبه قیمت فرش که تولید آن حدود 9 ماه زمان لازم دارد متوجه خواهیم شد بافنده روزانه سه هزار تومان درآمد داشته و این درحالی است که مزد کارگر ساده روزانه 50 هزار تومان است که این تفاوت درآمد باعث شده بافندهها کارگری ساختمان و باغات کشاورزی را جایگزین کار تولید فرش کنند.

اما نباید فراموش کرد که فرش دستباف از سوی کارشناسان خبره که فعالیتهای بانکی دارند کالای باارزشی است که مانند طلا با وثیقه گذاشتن آن تسهیلات به صاحبان ارائه خواهد شد.