کارنامه دولت یازدهم در صنعت پتروشیمی

صنعت پتروشیمی بعنوان یکی از بخشهای اصلی صنعت نفت از جمله صنایع مهم و ارزش آفرین کشور است. این صنعت با تاکید بر اولویت تامین نیاز داخل بعنوان یکی از گزینههای مهم صادرات غیرنفتی در شکوفایی اقتصادی کشور، توسعه پایدار، بومی کردن فناوری و گسترش صنایع جانبی اعم از صنایع تکمیلی و یا صنایع تامین کننده نیازهای فنی، مهندسی و تحقیقاتی در کشور نقش اساسی دارد. در این راستا صنعت پتروشیمی ایران به عنوان فراهم آورنده فرصت برای ایجاد ارزش افزوده و تبدیل مواد خام(نفت و گاز)به محصولات با ارزش در بین کشورهای خاورمیانه جایگاه ویژه یافته است. با روی کار آمدن دولت یازدهم در تابستان سال 1392 تلاش شده که با یافتن راهکارهای جدید جذب منابع مالی و تسهیل قوانین، زمینه برای جهش دوم صنعت پتروشیی فراهم شود.

** تولید 44 میلیون و 600 هزار تن محصولات پتروشیمی

میزان تولید محصولات پتروشیمی در دوره زمانی تیرماه سال 1391 تا ابتدای تیرماه سال 1392، 41 میلیون و 300 هزار تن تولید بود که در فاصله تیرماه سال 92 تا تیرماه 93 به 41 میلیون و 300 هزار تن و در فاصله زمانی تیرماه 93 تا تیرماه 94 به 44 میلیون و 600 هزار تن افزایش یافته است. همچنین در دوره زمانی تیرماه 91 تا تیرماه سال 92 مقدار 15 میلیون تن محصولات پتروشیمی در بازارهای داخلی به فروش رفته که در بازه زمانی تیرماه 93 تا تیرماه 94 به 15 میلیون و 200 هزار تن افزایش یافته است.

** صادرات 17.2 میلیون تن محصولات پتروشیمی

میزان صادرات نیز از 15 میلیون و 300 هزار تن در فاصله زمانی تیرماه 91 تا تیرماه سال 92 به 17 میلیون و 200 هزار تن(به ارزش 11.2 میلیارد دلار)در مقطع زمانی تیرماه 93 تا تیرماه 94 به 17 میلیون و 200 هزار تن (10.6 میلیارد دلار) رسیده است.

** طرحهای در دست اجرا

طرحهای در دست اجرای صنعت پتروشیمی شامل 67 طرح به ظرفیت 61 میلیون تن است که به 40 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. براساس مذاکرات انجام شده و از طریق همکاری وزارت نفت، بانک مرکزی و وزارت امور خارجه، ال.سی طرح های الفین و متانول بوشهر، متانول سبلان، آمونیاک و اوره مسجد سلیمان، آمونیاک و اوره لردگان و آمونیاک و اوره هنگام ومتانول کیمیای پارس خاورمیانه از طریق فاینانس چین فراهم شده است. همچنین LC طرح های ESBR صدف، الفین ایلام، PDH مهر پترو کیمیا و متانول سیراف از طریق صندوق توسعه ملی گشایش یافته و طبق اظهارات مسئولین بانک سپه اعتبار اسنادی طرح های خط لوله مرکز به صورت pre-advice اعلام شده است.

** بهره برداری از طرحهای جدید پتروشیمی

از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم، طرح پلی اتیلن سنگین ایلام به ظرفیت 300هزار تن افتتاح و واحد بوتن یک پتروشیمی لرستان با ظرفیت 330 هزار تن راه اندازی شده است. همچنین در این مدت، طرح PBR/SBR تخت جمشید 48 هزار تن و واحد پلی اتیلن پتروشیمی لرستان به مرحله تولید آزمایشی رسیده‏ است.
طرح فاز دوم الفین کاویان نیز به ظرفیت یک میلیون و 90 هزار تن آماده راه‏اندازی بوده و فقط منتظر دریافت خوراک از فازهای پارس جنوبی است. با توجه به راه اندازی فازهای جدید پارس جنوبی و افزایش تولید گاز کشور در ماه های آینده مشکل کمبود خوراک واحدهای پتروشیمی رفع خواهد شد.

** طرحهای با پیشرفت فیزیکی بالای 60 درصد

در بین طرحهای در دست اجرای صنعت پتروشیمی، گروهی با پیشرفت فیزیکی بالای 60 درصد دارای اولویت اول هستند. طرحهای این گروه به طور متوسط 23 درصد طی دوره 2 ساله پیشرفت داشتهاند. از مهمترین پروژه های در دست اجرای صنعت پتروشیمی، طرح خط لوله اتیلن غرب و طرحهای پتروشیمی واقع در مسیر این خط به شمار می روند. طرح خط لوله اتیلن غرب کشور که از نظر شرایط اقلیمی دشوارترین خط لوله انتقال اتیلن در جهان است توسط شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی اجرا می شود. طول این خط 2700 کیلومتر (از عسلویه تا تبریز)است که فاز اول آن (از عسلویه تا کرمانشاه)در سال 1391 مورد بهره برداری قرار گرفته و فاز دوم آن از کرمانشاه تا مهاباد - میاندوآب در سال جاری به بهره برداری خواهد رسید.

هم اکنون با دریافت اتیلن از خط لوله اتیلن غرب، شرکت های پلیمر کرمانشاه و پتروشیمی لرستان در حال تولید هستند و طرح های پلی اتیلن مهاباد و کردستان نیز با دریافت اتیلن از طریق خط لوله اتیلن غرب در سال جاری به بهره برداری خواهند رسید.

سایر طرحهای در دست اجرای دریافت کننده اتیلن این خط شامل 3 طرح در استان های غربی و 4 طرح در منطقه دنا هستند که انتظار می رود اجرا و بهره برداری از این طرح ها موجب رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال در استانهای مختلف کشور شود.  همچنین در حال حاضر واحد پلی اتیلن سنگین پتروشیمی ایلام به طور موقت تا زمان بهره برداری از واحد الفین آن شرکت، با اتصال به خط لوله غرب در مدار تولید قرار گرفته است.

پلی اتیلن سنگین/ سبک خطی لرستان، BR/SBR تخت جمشید، فاز دوم الفین یازدهم کاویان، فاز دوم ایزوسیاناتها کارون، MEG مروارید، سرویسهای جانبی فاز 2 عسلویه(فاز اول نیروگاه)دماوند، آمونیاک و اوره هفتم شهدای مرودشت، پلی اتیلن سنگین/ سبک خطی- مهاباد، پی وی سی هگمتانه، پلی اتیلن سبک کردستان، فاز سوم آمونیاک و اوره پردیس، پلی استایرن انتخاب، خط لوله اتیلن غرب، فاز اول EPS کیمیا صنایع دالاهو، متانول دهم کاوه و الفین سیزدهم (واحد الفین) پتروشیمی ایلام نیز جزو طرح هایی به شمار می روند که بیش از 60 درصد پیشرفت دارند.

** پروژههای پیشنهادی برای برنامه ششم توسعه

تاکنون 15 طرح با ظرفیت 30 میلیون تن در سال و سرمایه گذاری تقریبی 19 میلیارد دلار برای اجرا در طول برنامه ششم توسعه انتخاب شدهاند که در مکان یابی این طرحها، پتانسیل های موجود در مناطق جدید توسعهای مورد توجه قرار گرفته است.
برای تعریف طرح های برنامه ششم، معیارهایی نظیر امکان تامین خوراک، میزان سرمایه گذاری مورد نیاز، اقتصادی بودن طرح، امکان تامین دانش فنی به روز و وجود زیر ساخت های مورد نیاز مدنظر قرار گرفته است.
شناسایی طرحهای مناسب با رویکرد جلوگیری از خام فروشی، تکمیل زنجیره ارزش و سیاستهای اقتصاد مقاومتی صورت پذیرفته است.

** دستاوردهای پژوهشی

شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با هدف قطع هرگونه وابستگی در صنعت با استفاده از مجموعهای از دانش پژوهان و صنعتگران هم اکنون گروه های مختلف پژوهشی در زمینه پلیمری، کاتالیست، فرآیندهای پتروشیمیایی، مواد شیمیایی و توسعه محصول، فناوری های نوین، فنی، مهندسی و پایلوت و واحدهای تجاری سازی و مستندسازی تشکیل داده است.

از دستاوردهای تشکیل این گروه های پژوهشی تدوین دانش های فنی بومی شده فرآیندهای تولید پروپیلن، پلی اتیلنها، متانول، DME, VAM و MDEA و بعضی از کاتالیست ها و مواد شیمیایی و ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت پتروشیمی بوده است.

دانش فنی کوره الفین، دانش فنی بستر پرشده چرخان در مقیاس بنچ(RPB)، دانش فنی تولید UHMWHD، دانش فنی فیلم های پلی اتیلنی زیست تخریب پذیر در دو گرید LDPE و LLDPE، دانش فنی فرایند HDPE (فرآیند ACP)، دانش فنی فرایند تولید دو گرید پلی وینیل الکل (PVA)، دانش فنی فرایند تولید اپوکسی وینیل استر، بومی سازی دانش فنی فرآیند تولید پلی اتیلن سنگین سه قله ای (MMP)، دانش فنی منیزیم اتوکساید و منیزیم کلراید، دانش فنی Netzer SB10، دانش فنی تولید گلیسرین مونو استئارات GMS و دانش فنی پایه گاما آلومینای کروی از جمله دستاوردهای پژوهشی در حوزه صنعت پتروشیمی به شمار میرود.

واگذاری لیسانس فرآیند تبدیل متانول به پروپیلن (PVM) به پتروشیمی کیمیاگران سبزوار، واگذاری لیسانس فرآیند تولید متانول به پتروشیمی کیمیاگران سبزوار، واگذاری لیسانس تولید دو کاتالیست IRSAC518 و IRSAC530 برای تولید پلی اتیلن به پتروشیمی لرستان و واگذاری لیسانس فرآیند تولید پلی اتیلن سنگین به شرکت پتروشیمی بوشهر به عنوان بخشی از تلاشها برای کاربردی و تجاری سازی پژوهشهای انجام شده به شمار میروند.
کاتالیستهای تولید شده با دانش فنی این شرکت نتایج بسیار خوبی در آزمونهای صنعتی از خود نشان دادهاند که از آن جمله می توان به تولید 1.5 تن کاتالیست ریفرمینگ خشک برای پتروشیمی خوزستان، تولید 800 کیلوگرم کاتالیست MEK برای شرکت شیمی تکس آریا، تولید 5/1 تن کاتالیست IRSAC510 (مشابه THS)برای پتروشیمی مارون، امیرکبیر و شازند و تولید 50 کیلوگرم کاتالیست PZ برای فرآیند میتسویی پلی اتیلن برای پتروشیمی بندرامام اشاره کرد.

** حمایت از ساخت داخل

در حال حاضر این شرکت در راستای سیاستهای اقتصاد مقاومتی و استفاده حداکثری از توان و تولید داخلی با حمایت از شرکتهای توانمند داخلی و در قالب پروژههای پژوهشی، موضوع ساخت و تولید اقلام مورد نیاز صنایع پتروشیمی را پیگیری میکند.

تدوین دانش فنی و تولید بعضی از کاتالیستها و مواد شیمیایی و تجهیزات دوار (شامل اجزاء توربینها) و تجهیزات استاتیک (شامل انواع مبدل های حرارتی، مخازن تحت فشار، کورههای صنعتی و چیلرهای جذبی)و ساخت اقلام صنعتی (نظیر شیرهای صنعتی و فیلترها) و دستگاههای برقی و ابزار دقیق مورد نیاز صنعت پتروشیمی از جمله اقدامات برای حمایت از ساخت داخل به شمار میرود.