فرش ورامین، صنعتی که حرفه‌ای دنبال نمی‌شود

تولید سالانه هزار مترمربع فرش دستباف توسط بیش از هزار بافنده فعال در شهرستان ورامین توانسته جایگاه ویژهای در حوزه فرش دستباف استان تهران برای این شهرستان بهدست آورد. گذشته از این به تازگی یک بافنده فرش دستباف نیز توانسته رتبه برتر بخش کلاسیک شهری را در پنجمین جشنواره فرش برتر کشور از آن خود کند. افتخارات فرش ورامین به همین جا ختم نمیشود به طوری که طرح «میناخانی» این شهرستان نیز به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است. شهرستان ورامین یکی از قطبهای مهم فرشبافی در استان تهران شناخته شده است.

دستبافتههای این شهرستان تا پیش از تحریمها به کشورهایی نظیر آلمان و کانادا و برخی کشورهای مطرح دیگر صادر میشد اما بیش از ۴ سال است که صادرات فرش ورامین با مشکلات جدی مواجه شده است. این در حالی است که بافت فرش در شهرستان ورامین به صورت حرفهای انجام نمیشود و تنها یک کارگاه فعال در این شهرستان با اشتغالی متغیر و در حدود ۵۰ نفر فعالیت دارد. در صورتی که صنعت فرش دستباف ورامین ظرفیت آن را دارد تا با فراهم شدن امکانات و اطلاعرسانی صنعت فرش ورامین به کشورهای مختلف، اشتغال پایداری را در این شهرستان ایجاد کند.

حسن میرزایی رییس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان ورامین بر این اعتقاد است که شهرستان ورامین دارای ظرفیتهای بالایی در حوزه تولید فرش است و ظرفیت حضور در بازارهای داخلی و رقابت با فرشبافان در بازارهای بینالمللی را دارد اما باید به این نکته توجه جدی شود. او از حل مشکل بیمه قالیبافان در قالب تفاهمنامهای میان سازمان تامین اجتماعی و صنعت، معدن و تجارت میگوید که براساس آن باید در زمان بازرسی ماموران بیمه تامین اجتماعی، کارشناسان صنعت و معدن نیز حضورداشته باشند، اما این تفاهمنامه در برخی موارد رعایت نشده است.

این در حالی است که قالیبافان فعالی در اداره صنعت، معدن و تجارت ورامین وجود دارند و در صورت استعلام تامین اجتماعی، نحوه فعالیت هر یک از واحدهای تولیدی این حوزه قابل وصول است.محمد داوودی جاوید، مسئول واحد فرش اداره صنعت، معدن و تجارت ورامین میگوید که قالیبافان ورامین تا ۲ سال قبل بهطور حرفهای قالیبافی نکردهاند اما از ۲ سال گذشته به بعد براساس طرح و نقشههای اصیل ورامین به بافت فرش مشغولاند.او ادامه میدهد: طرح و نقشه ورامین برای عموم مردم که از قالی دستباف استفاده میکنند مطرح نیست اما برای متخصصان شناخته شده است. طرح «میناخانی» ورامین به طرح «موزاییک کبیر» شهره است و بعد از آن «خارشتری» و «ظلالسلطان»، ۳ نقشه اصلی فرش ورامین را تشکیل میدهند.مسئول واحد فرش اداره صنعت، معدن و تجارت ورامین با بیان اینکه قالیبافی در ورامین قدمت دیرینهای دارد و اوج آن در دوره قاجار بوده است، میافزاید: سالانه حدود هزار متر فرش دستباف در ورامین تولید میشود اما صادرات فرش ورامین تنها ۲ تا ۳درصد از میزان تولید است که عمده دلیل آن مشکلات مربوط به تحریمها بوده است. علاوه بر آن برخی تاجران در تهران فرشها را از واسطهها دریافت و خود صادر میکنند که بر این اساس فرشهای ورامین در سال ۹۲ به آلمان صادر شده و همچنین به نمایشگاههای خارجی نیز راه یافته است.

داوودی جاوید ادامه میدهد: نمایشگاه دائمی فرش دستباف در ورامین وجود ندارد و این قابلیتی است که در فروش دستبافتهها نقش مهمی دارد، اما هر سال نمایشگاه فرش دستباف در ورامین برگزار میشود. او با اشاره به اینکه اکنون یک کارگاه قالیبافی متمرکز و مجوزدار در ورامین وجود دارد، تصریح میکند: تعاونی فرش قالیبافان ورامین با ۵۰ قالیباف فعال است. همچنین تعاونی فرش شهید بهشتی ورامین نیز با فعالیت غیرمتمرکز حدود ۴هزار قالیباف را زیر پوشش دارد. اتحادیه فرشبافان ورامین نیز هزار و ۸۵۰ قالیباف بیمه شده را زیر پوشش دارد و به ارائه خدمات به قالیبافان در تامین مواد اولیه و... میپردازد.

در چند روز اخیر پنجمین جشنواره انتخاب فرش برتر با حضور دهها بافنده فرش از تمام نقاط کشور در حاشیه برگزاری نمایشگاه فرش ایران برگزار و با رای و نظر کارشناسان این حوزه، رضا عرب بهعنوان بافنده برتر حوزه فرش کلاسیک انتخاب شد. کسب این افتخار نشاندهنده توانمندیها و ظرفیت فعالان صنعت فرش در شهرستان ورامین است. اگر سرمایهگذاری در این حوزه افزایش پیدا کند بهطور قطع شاهد موفقیتهای هر چه بیشتر بافندگان ورامینی و معرفی هر چه بیشتر فرش این خطه خواهیم بود.رضا عرب، بافنده برتر و تولیدکننده فرش در ورامین در گفتوگو با صمت میگوید که بافندگی فرش در ورامین حرفهای نیست و تفننی انجام میشود که دلیل آن هم به نوع معاش و اشتغال اهالی مربوط میشود.او ادامه میدهد: طرح و نقشه فرش ورامین و تهران با هم عجین شده است. تهیه مواد اولیه، نیاز به شناخت کافی دارد تا از بهترین نوع پشم و رنگرزی مناسب انجام شود.

کارگاه متمرکز برای بافت فرش ورامین وجود ندارد و بافندهها در خانه خود به بافت فرش مشغول هستند، بنابراین در فصلهای مختلف تعداد بافندهها متغییر است.عرب از ۵۰۰ تا ۷۰۰ متر فرش توسط بافندههای همکار خود میگوید که تمام آن در بازارهای داخلی به فروش میرسد. همچنین اتحادیه فرشبافان در بازدید حضوری از دارهای قالی در منازل، قالیبافان را بیمه کرده است.قالی ورامین گونهای قالی ایرانی و از صنایعدستی همین خطه است که امروز و در گذشته تولید میشده است. قالیها و فرشهای ورامین دارای طرحهای هندسی با تکرار هستند که بیشتر، مردمان قبیلهای که در ورامین یا اطراف آن زندگی میکنند آنها را میبافند. قالیها و فرشهای ورامین در اندازههای مختلف بافته میشوند، اما بهطور معمول در اندازه متوسط هستند. قهوهای تیره یا قرمز تیره روی زمینه خاکی یا آبیتیره، معمولترین رنگها در فرش ورامین هستند. بافندههای روستاها و کارگاهها بهطور معمول فارسبافت کار میکنند ولی عشایر با توجه به نژادشان هم از ترکبافت و هم از فارسبافت استفاده میکنند.