ایران نیازمند نیکل، قلع و آلومینیوم

اکتشافات تنها 7 درصد از مساحت کشور برای یافتن مواد معدنی سبب شده تا کشورمان نتواند ذخایر مورد نیاز خود را بیابد و صنایع حاصل از آن نیز در ایران شکل بگیرد. اگرچه دو سازمان زمین شناسی و ایمیدرو در سالهای گذشته پروژههای گوناگونی برای اکتشافات معدنی تعریف کردهاند اما این حجم عملیات نتوانسته منجر به کشف برخی فلزات پایه در ایران شود و هنوز در بسیاری از نقاط کشور نمی دانیم چه نوع ذخایر معدنی وجود دارد. فرشید سلطان زاده، کارشناس بازار فلزات در این رابطه گفت: اینکه در کدام یک از محصولات معدنی فلزی، ما نقش صادرکننده و یا واردکننده داریم، به پتانسیل معدنی کشور، میزان برداشت از این ذخایر و سطح تقاضای داخلی برای این فلزات برمیگردد.

به طور مثال در خصوص فولاد، ما سالیان سال یکی از بزرگترین واردکنندگان فولاد بودیم. میزان تقاضا نزدیک به 25 میلیون تن و عرضه داخلی، حدود 10 الی 15 میلیون تن از تقاضا فاصله داشت. این میزان کسری نیز به شکل فولاد و یا محصولات فولادی وارد کشور میشد. او ادامه داد: حالا اتفاقی که در چند سال گذشته افتاده این است که به تدریج طرحهای مختلف بخش دولتی یا بخش خصوصی به بهرهبرداری رسیده و ظرفیت تولید فولاد زیادتر شده است و در حال حاضر تولید به حد 15 میلیون تن رسیده است. در طرف مقابل، تقاضا به خاطر رکودی که اقتصاد و صنعت کشور با آن دست به گریبان است، به حدود 20 میلیون تن افت کرده است. این دو مساله در کنار هم به کاهش کسری عرضه و همین طور کاهش واردات منجر شده است.

سلطانزاده افزود: افت ساخت و ساز مسکن و همین طور اجرای کندتر پروژههای عمرانی به دلیل کسری بودجه دولت، از مهمترین دلایل رکود بازار فولاد در چند سال اخیر بوده است. در حال حاضر نیز همه منتظرند ببینند نتیجه توافق هستهای انجام شده، بازارها را به کدام سو خواهد برد. تمامی موارد مذکور باعث شده واردات فولاد و محصولات فولادی به کشور از 6.5 میلیارد دلار سال 2011 به مرز سه میلیارد دلار افت کند. میزان صادرات نیز طی همین مدت از 540 میلیون دلار به 620 میلیون دلار افزایش پیدا کرده است.

او تصریح کرد: چین، قزاقستان و هند بزرگترین صادرکنندگان به ایران و ایتالیا، عمان و اسپانیا، بزرگترین واردکنندگان از ایران هستند. با توجه به ذخایر قابل توجه سنگ آهن در کشور، سرمایهگذاری در تولید فولاد مورد نیاز کشور، از نظر اقتصادی توجیه دارد؛ ولی متاسفانه سیاستهای اشتباهی در این زمینه، بازار داخلی را با مازاد قابل توجه عرضه در آینده مواجه خواهد کرد. وی خاطر نشان کرد: همانطور که اشاره شد، در مورد فولاد واردکننده هستیم، ولی در مورد مس این قضیه بالعکس است. ما تولیدتمان بیش از تقاضای داخلی است و به این خاطر مس به شکل کنسانتره و کاتد صادر میشود.

سلطانزاده ادامه داد: صادرات مس تصفیه شده و محصولات مسی در سال 2010، بالغ بر 730 میلیون دلار درآمد نصیب کشور کرد، ولی این رقم به دلیل افت قابل توجه قیمتها و همینطور تحریم این صنعت، به حدود 280 میلیون دلار در سال 2014 افت کرده است. البته ارقام فوق بدون لحاظ کردن کنسانتره صادر شده از کشور هستند. وی افزد: میزان واردات مس و محصولات آن به کشور نزدیک به 60 میلیون دلار است که به واردات قراضه و محصولات نیمه ساخته مسی که در داخل کشور تولید نمیشوند، اختصاص دارد. تنوع محصولات و تقاضای محدود آنها، مانع جدی در تولید داخلی این محصولات محسوب میشوند.

او گفت: در مورد بقیه فلزات به جز سرب و روی ما تقریباً در همهشان تولید کمتری از تقاضای داخلی داریم؛ این مساله باعث شده ما واردکننده نیکل، قلع و حتی آلومینیومی باشیم که سالانه حدود 350 هزار تن تولید داریم؛ ولی تقاضای داخلی بالاتر باعث شده ما واردکننده آلومینیوم و محصولات آن باشیم تا صادرکننده. ارزش واردات محصولات آلومینیومی به کشور حدود 400 میلیون دلار و صادرات آن حدود 183 میلیون دلار است. واردتمان عموماً از چین و صادراتمان عموما به ترکیه است.

سلطانزاده افزود: میزان نیکل واردشده به کشور حدود 17 میلیون دلار است که نزدیک به 12 میلیون دلار آن از چین و مالزی وارد میشود. صادرات نیکل به 64 هزار دلار بالغ میشود که احتمالاً ناشی از صادرات مجدد محصولات وارداتی است. در خصوص قلع نیز وضعیت به همین ترتیب است و 13.4 میلیون دلار از این فلز، طی سال 2014 و عمدتاً از کره جنوبی تامین شده است. تقریبا صادراتی از این فلز نداریم.

این فعال بازار فلزات ادامه داد: همانطور که اشاره کردم، بر خلاف آلومینیوم، نیکل و قلع، در زمینه سرب و روی، به دلیل وجود ذخایر معدنی مناسب و واحدهای فرآوری، ما صادرکننده هستیم تا واردکننده. ارزش صادرات روی در سال 2014 حدود 108 میلیون دلار و ارزش صادرات سرب حدود 27 میلیون دلار بوده است. عمده صادرات این فلزات به ترکیه انجام میشود. در مقابل 24 میلیون دلار محصولات تولید شده از فلز روی و یک میلیون دلار محصولات سربی به کشور وارد شده است.

وی تصریح کرد: ما به اندازه کافی ذخایر معدنی آلومینیوم نداریم. از طرفی معادن خریداری شده در خارج از کشور نیز وضعیت مناسبی ندارند و به همین دلیل، واحدهای تولیدی در کشور نیازمند واردات بوکسیت، آلومینا و آلومینیوم به شکل شمش و یا محصولات آن هستند. عمده واردات بوکسیت و آلومینا از چین و هند است. سلطانی افزود: کشورهای چین، قزاقستان و هند بزرگترین صادرکنندگان انواع فلز به ایران بوده و در مقابل ایتالیا، عمان و اسپانیا، مقاصد صادراتی برخی فلزات تولید شده در ایران هستند.