افزایش نرخ بهره، تصمیمی بد برای جهان

پس از هشدارهای مداوم گریستن لاگارد، رییس صندوق بین‎المللی پول نسبت به افزایش نرخ بهره در شرایط فعلی اقتصاد جهانی، نشریه اکونومیست نیز به عنوان یکی از تخصصیترین رسانههای اقتصادی جهان در آستانه برگزاری نشست روز پنجشنبه تاکید کرده که بانک مرکزی امریکا باید برای افزایش نرخ بهره تا رسیدن تورم به نقطه هدف منتظر بماند.

اکونومیست در گزارش خود با عنوان «آغازی بد» می‎نویسد، آخرین باری که فدرال رزرو نرخ بهره را افزایش داد هیچ کسی آن را توییت نکرد. این افزایش مربوط به ژوئن 2006 بود، یک ماه پیش از اینکه توییتر آغاز به کار کند. 9 سال بعد در شرایطی که به نظر می‎رسد فدرال رزرو تصمیم گرفته تا بار دیگر نرخ بهره را افزایش دهد، بحث و جدلهای کبوترها و بازها در این باره به شدت بالا گرفته است. بازارها منتظر هستند که بانک مرکزی امریکا در سال جاری (میلادی) نرخ بهره را از صفر درصد فعلی که در دسامبر 2008میلادی تعیین شده به 0.25درصد افزایش دهد. برخی این احتمال را میدهند که بانک مرکزی در همین نشست شانزدهم و هفدهم سپتامبر (چهارشنبه و پنجشنبه) نرخ بهره را افزایش دهد. اما یک مساله را نباید نادیده گرفت: افزایش نرخ بهره میتواند بهبود اقتصادی امریکا را تهدید کند.

اکونومیست می‎نویسد در نگاه اول دلایل افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی امریکا کاملا محترمانه به نظر میرسد. اقتصاد امریکا در بهترین شرایط خود در بیش از یک دهه گذشته قرار دارد. اقتصاد امریکا در سه ماهه دوم 2015میلادی 3.7درصد رشد داشته است و پس از یک دوره رکود سخت، مصرفکنندگان امریکایی بار دیگر درحال خرج کردن پولهای خود هستند. شرکتهایی که نیروهای خود را تعدیل کرده بودند اکنون با ایجاد مشاغل جدید بهترین عملکرد را از سال 1999 تاکنون دارند. گفته شده نرخ بیکاری امریکا در ماه آگوست به 5.1درصد کاهش یافته است.

بانک مرکزی امریکا به بازارها اطمینان داده است که افزایش نرخ بهره به تدریج و آرام افزایش خواهد یافت: بازها استدلال میکنند که افزایش ملایم نرخ بهره اقتصاد امریکا را از ریل خارج نخواهد کرد. آنها همچنین نگرانی درباره تورم پایین را کنار گذاشتهاند. فدرال رزرو ترجیح میدهد نرخ تورم که برای بیش از سه سال زیر 2درصد باقی مانده در سه درصد ماه جولای باقی بماند. با این حال بانک مرکزی برای تصمیمگیری در این باره چشم به آینده دوخته است. با کاهش نرخ بیکاری، فدرال رزرو مطمئن است که شرکتها مجبور خواهند شد که برای جذب نیروی کار، پول بیشتری بپردازند و این مساله باید به افزایش قیمتها منجر شود. در همین حال، اگر بانک مرکزی امریکا به زودی دست بهکار نشود، اثرات کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و افزایش قدرت دلار که نرخ تورم را در جریان سال گذشته کاهش داده، فروکش کرده و به تورم اجازه خواهد داد که به سطح 2درصد بازگردد.

دلایل مخالفان

اکونومیست مینویسد، اگر از نزدیکتر نگاه کنیم، متوجه میشویم که دلایل موافقان افزایش نرخ بهره چندان هم کارشناسی نیست. تمام استدلالها درباره افزایش احتمالی نرخ بهره قطعی نیست. همچنین اگرچه نرخ بیکاری پایین است اما شواهدی وجود دارد که نشان میدهد کارگران زیادی در صف ورود به بازار کار هستند. رشد دستمزد در 2.2درصد به ندرت در چهار سال گذشته افزایش یافته و در جریان سه سال بهبود اقتصادی در امریکا پایینتر از سطح مطلوب باقی مانده است. این نشان میدهد که شرکتها هنوز هم میتوانند صفی از بیکاران را در پشت دربهای خود داشته باشند.

علاوه بر این، بانک مرکزی امریکا در شرایطی میخواهد نرخ بهره را افزایش دهد که اقتصاد جهانی حال و روز چندان خوبی ندارد. در اینجا فقط بازارهای نوظهور نیستند که نگران افزایش نرخ بهره در امریکا هستند که باعث فرار سرمایهها از این کشورها خواهد شد بلکه این افزایش نرخ بهره میتواند فشار زیادی را به صادرکنندگان امریکایی نیز وارد کند.

البته نرخ پایین بهره نیز خطرات خود را دارد. اما افزایش زودرس نرخ بهره نیز میتواند تبعات جدی برای حیات اقتصادی امریکا داشته باشد که به تازگی رکودی بزرگ را پشت سر گذاشته است. بانک مرکزی امریکا ماههاست که اعلام کرده نرخ تورم به زودی به دو درصد خواهد رسید؛ ضرر چندانی ندارد اگر دستاندرکاران بانک مرکزی امریکا پیش از افزایش نرخ بهره مدتی را برای رسیدن به این نقطه هدف و مطمئن شدن در این باره دست نگه دارند.

حباب اقتصاد امریکا آماده ترکیدن است

این تنها اکونومیست نیست که نگران بازگشت بحران به اقتصاد امریکاست. رابرت شیلر، برنده نوبل اقتصاد نیز اخیرا هشدار داده که حباب اقتصاد این کشور آماده ترکیدن است. به گزارش راشاتودی، شیلر با اعلام اینکه در ماههای گذشته تعداد بیشتری از سرمایهگذاران نسبت به افزایش بیش از حد و بیش از معمول ارزش بازارهای سهام امریکا ابراز نگرانی کردهاند، گفته است این فزونی ارزش میتواند به کاهش یکباره قیمتها و گسترش بدبینی در سطح امریکا منجر شود.

بنا به گفته شیلر از سال 2000 تاکنون براساس مطالعات صورت گرفته، میزان عدم اطمینان بین سرمایهگذاران افزایش قابل توجهی داشته است. 15سال پیش شاخص سهام بخش تکنولوژی امریکا نزدیک 78درصد از ارزش خود را با رسیدن از 5046 واحد به 1114 واحد از دست داد. این کارشناس اقتصادی تاکید کرده به نظر من شرایط کنونی شبیه به شرایط 15سال گذشته است چراکه از سال 2009 و تنها در 6 سال ارزش بازارهای سهام امریکا سه برابر شده و در عین حال مردم روز به روز اعتماد خود را به ارزش بازارهای سهام از دست میدهند.