سقوط تجارت خارجی ادامه دارد/ گرانی دلار با تجارت خارجی چه می‌کند؟

از اوایل امسال، آمارهای صادرات و واردات، سر ناسازگاری با برنامههای دولتمردان دارند. هر ماه که میگذرد، آمارهای تجارت خارجی کشور هم آب میرود. صادرکنندگان نگران روزهای آینده دلار، نمیدانند که اکنون وقت خوبی برای صادرات هست یا نیست و واردکنندگان هم امیدوارند تا با اجرایی شدن توافقات، دلار بازار باثباتتر و البته با نرخ کمتری را پدیدار کند. آن وقت است که واردات برایشان با صرفهتر می شود.

همه چیز در یک بلاتکلیفی به سر میبرد، به خصوص اینکه نرخ دلار هم در روزهای اخیر، نوساناتی داشته و همین امر سبب شده است تا باز هم بر گسترده تر شدن سایه ابهامات کمک کند.

البته برخی هم معتقدند که دولت برای جبران برخی کمبودهای هزینهای خود، دلار را در بازار دستکاری می کند تا بتواند منابع مالی بیشتری را به دست آورد؛ همان هشداری که مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران، آن را مطرح کرده است.

روایت آماری از تجارت خارجی

آنگونه که آمارهای تجارت خارجی کشور که در روزهای اخیر از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام شده است، می گوید، تجارت خارجی ایران در ۵ ماهه ابتدای سال جاری از کاهش ۱۵.۷۹ درصدی در صادرات و ۱۹.۳۶ درصدی در واردات برخوردار بوده است.

اما نکته نگران کننده اینکه با سقوط تجارت خارجی، هم کشور از ارزهای ناشی از صادرات به نوعی محروم شده است و هم کاهش واردات در بخش مواد اولیه تولید خودنمایی میکند، چراکه تولید مواد اولیهای درخواست نکرده است و پس می توان نتیجه گرفت که سایه رکود بر سر تولید سنگین تر شده است.

این کاهش میزان واردات مواد اولیه تولید در شرایطی است که علی طیب نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی چهار روز پیش اعلام کرد که رونق در بخشهای تولید از صنایع بزرگ در حال تسری به صنایع کوچک است و این سیگنالی امیدوارکننده برای تولید کشور است، در حالی که کاهش آمار واردات مواد اولیه، آن هم در پنج ماه گذشته به شدت نشانگر این است که تولید کشور همچنان حال و روز خوشی ندارد.

صادرات کالاهای غیرنفتی، بدون احتساب میعانات گازی طی پنج ماهه نخست سال جاری، به مقدار ۳۰.۶۶۱ هزار تن و به ارزش ۱۲.۱۶۵میلیون یورو (معادل ۱۳.۳۷۷میلیون دلار) بوده است که نسبت به سال قبل، از نظر وزن ۲.۵۱ درصد کاهش و از نظر ارزش ۳.۲۲ درصد افزایش داشته است.

همچنین سهم محصولات پتروشیمی از کل ارزش صادرات غیر نفتی (بدون احتساب میعانات گازی)، ۴۲.۹۷ درصد بوده است. صادرات قطعی با احتساب میعانات گازی طی پنج ماهه نخست سال ۱۳۹۴، شاهد کاهش ۷.۳۲ درصدی در وزن و کاهش ۱۵.۷۹درصدی در ارزش دلاری بوده است.

در مقابل این میزان صادرات، واردات کشور طی پنج ماهه نخست سال ۱۳۹۴، به میزان ۱۳.۸۵۸ هزار تن، به ارزش ۱۵.۲۷۵ میلیون یورو (معادل ۱۶.۹۱۱میلیون دلار) بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن، از نظر وزن ۱۵.۹۸ درصد کاهش و از نظر ارزش ۱۹.۳۶ درصد کاهش داشته است. این آمارها به هر حال، کسری ۳ میلیون یورویی در تراز بازرگانی خارجی را نشان می دهد.

دولتمردان از دلایل سقوط تجارت خارجی میگویند

در این میان البته دولتمردان هم دلایلی را برای کاهش حجم تجارت خارجی (صادرات و واردات کشور) عنوان می کنند. محمدرضا نعمتزاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت می گوید: در سال جاری به دلیل پایین آمدن قیمتهای جهانی از مواد خام تا محصولات نهایی، کشور با کاهش صادرات مواجه شده است که امیدواریم با تلاشهای مضاعف، تا پایان سال به رشد قابل توجهی در این زمینه برسیم.

همچنین ولی اله افخمیراد که به نوعی متولی تجارت خارجی کشور است و سکانداری سازمان توسعه تجارت ایران را بر عهده دارد، در این رابطه معتقد است که کاهش قیمت جهانی نفت که بر نرخ محصولات پتروشیمی اثر گذاشته است که این امر در کنار شرایط تحریمها و دوران انتظار برای لغو آن، از اصلی ترین دلایل کاهش حجم صادرات کشور است.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: علت کاهش صادرات در سال جاری، فضای انتظاری که بین بازرگانان و صادرکنندگان بهوجود آمده است و بنابراین صادرکنندگان ترجیح میدهند تا با احتیاط بیشتری جلو بروند تا با لغو تحریمها، با خیال آسودهتر کارها را پیش ببرند، چراکه اکنون هم هنوز مبادله مالی از طریق غیربانکی انجام میشود که هزینه را بالا میبرد و اطمینان از اینکه ارز صادرکننده چه زمانی دریافت میشود، خود یک نوع دغدغه است.

فعالان اقتصادی چه میگویند

فرهاد فزونی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران در این رابطه می گوید: بالا بودن قیمتها به دلیل تورم تحمیلی در سالهای گذشته، باعث شده است که توان رقابت در بازارهای بینالمللی برای صادرکنندگان ایرانی از دست برود، ضمن اینکه نقدینگی پایین شرکتهای تولیدی باعث شده است تا هزینههای تولید بالا برود، چراکه تولیدکنندگان به هر حال مجبور هستند نقدینگی مورد نیاز خود را تامین کنند که گاه این کار، هزینهای بیش از معمول خواهد داشت.

وی می افزاید: واقعیت آن است که اقتصاد ایران دچار جنگ با تورم است و البته در این نبرد، رکود هم مزید بر علت شده است اما اگر قرار باشد این رویه ادامه پیدا کند، صادرات ما بیش از نیز با مشکل مواجه خواهد شد، بنابراین باید به نقطه تعادلی بین مبارزه با تورم و مبارزه با رکود برسیم.

همچنین محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران نیز در این رابطه می گوید: مروری به کشورهای پیشرفته و در حال توسعه نشانگر این است که رقابت سالم و شفافیت در اقتصاد عامل اصلی پیشرفت بوده است، یعنی نگاه این کشورها صادراتی بوده و تولید صادراتمحور را در دستور کار قرار دادند و فقط به تامین و تقاضای داخل توجه نکردهاند.

وی می افزاید: در اقتصاد ایران خیلی شعار صادرات داده می شود اما هرساله در کالاهای مختلف به محض اینکه بازار داخلی تحت تاثیر صادرات قرار میگیرد، جلوی صادرات گرفته می شود و یا با ممنوعیت صادارت، بازارهای صادراتی که به سختی به دست آمده، از صادرکننده گرفته می شود. دلیل تمام این مشکلات این است که برنامهریزی اصلی و استراتژی صنعتی ما، استراتژی درستی نبوده و نگاه صادراتمحور در آن اولویت نداشته است، همچنین موضوع رقابت هم مورد توجه قرار نداشته است. با استفاده ار شرایط تعرفه و ممنوعیتهای واردات، برای صنایع فضای خالی ایجاد کردیم که عملا خود آن صنعت هم نتوانسته از این شرایط استفاده بهینه کند.

به هرحال این روزها، بیش از آنکه دولتمردان دغدغه سقوط تجارت خارجی را داشته باشند، از کاهش واردات به نیکی یاد می کنند، این در حالی است که همین امر سبب شده است تا تولید احساس نگرانی کند که در آینده، با کمبود مواد اولیه تامینی از خارج از کشور مواجه خواهد شد، چراکه اکنون انبارها پر از کالا است و اگر هم مواد اولیه کم وارد شود، ممکن است نمودی در روند تولید به شدتی که تقاضا در بازار طبیعی است، نداشته باشد اما بدون شک در درازمدت این بخش تولید است که از این کاهش روند واردات مواد اولیه ضرر می کند.

از سوی دیگر، بارها و بارها صادرات غیرنفتی به عنوان یک راهبرد اصلی در اقتصاد از سوی بالاترین مقامات نظام مطرح شده است که به نظر می رسد با این روند، نه تنها حرفهای آنها نادیده گرفته می شود، بلکه یک گام هم از بستن درب چاههای نفت، دور خواهیم شد.