شکاف بزرگ انتظارات عمومی از لغو تحریم‌ها تا واقعیت اقتصاد ایران

تصور عامه مردم و حتی برخی از خواص از اقتصاد ایران که طی سال های گذشته شرایط سخت تحریم را تجربه کرده و برآورد دقیقی از خسارت آن وجود ندارد، پس از 23 تیرماه و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) رفع یکباره مشکلات و شکوفا شدن اقتصاد است.

اما این انتظار در حالی است که تعدادی از اقتصاددانان هشدار می دهند که بسیاری از مسائل ارتباطی به تحریم ندارد و می گویند سامان یافتن برخی از عواملی هم که به تحریم ارتباط دارد، زمان بر خواهد بود.

علاوه بر این طی ماههای گذشته برخی اقتصاددانان تذکر داده اند که رفع تحریمها در کوتاه مدت منجر به شکوفایی اقتصاد ایران نمی شود.

شکاف سطح انتظارات و توقعات از لغو تحریمها به میزانی است که اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری با هشدار نسبت به خطر این موضوع، برخی انتظارات و توقعات نادرست در خصوص شرایط پس از تحریم را به عنوان یکی از نگرانیهای دولت یاد کرده و گفته است: متاسفانه برخی تصور میکنند با اجرای برجام قیمتها به یکباره شکسته میشود و این تصور بازار را با رکود مواجه کرده و باعث شده تا حجم موجودی انبار برخی از واحدهای تولیدی افزایش یابد.

این در حالی است که مسعود نیلی مشاور اقتصادی رییس جمهور در این خصوص می گوید: لغو تحریمها هرچند امکاناتی را برای ما فراهم میکند اما معجزه نمی کند. شاید شکاف بزرگی میان آنچه انتظارات عمومی از اثر لغو تحریمها تلقی میکند با آنچه واقعیت دارد، وجود داشته باشد اگر این شکاف را درست مدیریت نکنیم، ممکن است آن شرایط بدتر از شرایط فعلی که تحریم است، بشود. یعنی شکل گیری انتظارات فراتر از واقعیت برای شرایط پس توافق این خطر را دارد که در صورت مواجهه با واقعیت اعتماد عمومی خدشه دار شود.

نیلی با بیان اینکه در حال حاضر اقتصاد ایران بیش از توافق هسته ای به اجماع داخلی نیاز دارد، اظهار داشت: یک توافق خوب داخلی پیش نیاز یک توافق خوب خارجی است. فرض کنیم که به یک توافق خوب خارجی برسیم، اگر نتوانیم در داخل با یکدیگر کار کنیم، پیشرفتی حاصل نمیشود.

رفع تحریمها برای اقتصاد ایران معجزه نمیکند

در حالی که اقتصاد ایران و فعالان اقتصادی چشم به رفع تحریمها دوخته اند. در همین حال شریف نظام مافی نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و سوئیس نیز میگوید: باید توجه داشته باشید که رفع تحریم ها قرار نیست برای اقتصاد ایران معجزه کند.

علی دینی عضو هیات علمی موسسه پژوهشهای بازرگانی در خصوص تاثیرات رفع تحریمها بر اقتصاد کشور، اظهار داشت: در صورت حذف تحریمها ما از لحاظ اقتصادی به سالهای دو دهه هفتاد و هشتاد شمسی بازخواهیم گشت.

وی افزود: وضعیت اقتصاد ما در آن دو دهه نسبت به سالهای اخیر که تورم خیلی بالا بوده و رکود زیادی بر بازار حاکم شد خیلی بهتر بود، زیرا تحت تاثیر تحریم نبودیم.

این اقتصاددان در تشریح وضعیت کشور در دو دهه گذشته، تصریح کرد: دهه های هفتاد و هشتاد اقتصاد کشور از نظر شاخصهای کلان اقتصادی به خصوص رکود و تورم سالهای خیلی درخشانی نداشت.
دینی خاطرنشان کرد: تورم حول و حوش 17 یا 18 درصد و نرخ بیکاری حدود 14، 15 و یا 16 درصد دستاورد این دو دهه بود، به شکلی که وضعیت اقتصادی آن دوران با چیزی که مطلوب و ایده آل اقتصاد کشور است، فاصله زیادی دارد.

وی با بیان آنکه دولت باید تلاش کند اقتصاد کشور بعد از تحریمها از دهه هفتاد و هشتاد هم بهتر شود، گفت: برای پیشرفت اقتصادی بعد از تحریمها باید ظرفیت جذب سرمایه افزایش پیدا کند که برای رسیدن به این هدف باید برخی مدیریتهای غلط اصلاح شود.

این عضو هیات علمی موسسه پژوهش های بازرگانی با تاکید بر لزوم تقویت نظام حکمرانی بر اقتصاد کشور، گفت: اگر نظام سیاست گذاری بر اقتصاد کشور متحول نشود، ما فرصتهایی که از صادرات بیشتر نفت و یا برداشتن شدن تحریمهای مالی و بانکی به دست خواهیم آورد چندان به درد اقتصاد کشور نخواهد خورد.

دینی خاطرنشان کرد: با اجرای برجام این امید را خواهیم داشت که سوءمدیریتها هم به مرور از بین خواهد رفت، زیرا کسی نمی تواند مشکلات اقتصادی را به گردن تحریمها بیندازد.

وی درباره انتظارات اقتصادی مردم بعد از برداشته شدن تحریمها نیز گفت: تحقق انتظارات مردم درباره تورم و و بهبود وضع معیشت برای اقتصاد کشور فاکتوری مثبت به حساب میآید زیرا مردم دیگر انتظار نخواهند داشت که قیمت ارز و طلا افزایش پیدا کند.

این اقتصاددان گفت: این مساله می تواند مانند یک شوک مقطعی قیمت دلار را پایین بیاورد اما بعد از مدت یک یا دو ماه قیمت آن به حالت اول خود بازخواهد گشت و نرخ آن مانند دهه های هفتاد و هشتاد تثبیت میشود.

دینی با اشاره به به پیش بینی بازار ارز بعد از رفع تحریمها، تصریح کرد: بعد از برداشته شدن تحریمها برای چند سال دلار در حوالی 3200 و یا 3300 تومان باقی خواهد ماند و امکان سه برابر شدن آن مانند سالهای اول دهه نود وجود نخواهد داشت، بنابراین انتظار درستی در جامعه شکل خواهد گرفت.

وی گفت: همین انتظار درست که احتمالا محقق خواهد باشد از ورود نقدینگی بیشتر به بازار ارز جلوگیری میکند و نقدینگی با بالا رفتن قیمت ارز بتدریج میتواند به بخشهای تولیدی برود.

عضو هیات علمی موسسه پژوهشهای بازرگانی تاکید کرد: بنابراین، این قسمت از انتظارات انتظار درستی است، اما این قسمت از توقعات که با تکمیل شدن توافق همه مشکلات ما حل خواهد شد به شکلی که مشکل بیکاری حل شود و تورم رقم بسیار پایینی پیدا کند، انتظار موجهی نیست چون ما تجربه بیست سال قبل از تحریم را هم داریم.

دینی خاطر نشان کرد: در آن زمان حتی درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت هم خیلی خوب بود اما نرخ تورم و بیکاری به هیچ وجه پایین نیامد.

خوش چهره: ایجاد اشتغال میتواند مشکلاتی معیشتی مردم را برطرف نماید

استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفت: تمرکز دولت بر روی ایجاد اشتغال از طریق اجرای صحیح قانون رفع موانع تولید، بخشی از انتظارات مردم برای بهبود شرایط زندگی را پاسخ خواهد داد.

محمد خوش چهره، انتظار بوجود آمده در جامعه برای بهبود شرایط زندگی در دوران پساتحریم را مورد اشاره قرار داد و افزود: این انتظار شناخته شده ای است که عموما ریشه در رونق اقتصادی داشته که با ایجاد اشتغال همراه است.

وی با بیان آنکه رونق اقتصادی در سایه دستیابی به یک نرخ رشد قابل استناد و پایدار محقق میشود، گفت: رسیدن به نرخ رشد اقتصادی پایدار یک رفاه آرام و مستمر را برای افراد جامعه به دنبال خواهد داشت.

خوش چهره با اشاره به اینکه سطح رفاه و معیشت مردم طی هشت سال گذشته دچار اختلال شد به طوری که شاهد گستردگی خط فقر و فشار معیشتی بر مردم بودیم، افزود: برخی بروز آن شرایط را به عوامل بیرونی (تحریمها) مربوط دانسته و برخی دیگر آن را ناشی از ضعف مدیریت و تصمیمگیری داخلی عنوان کردند.

استاد اقتصاد دانشگاه تهران با بیان اینکه بروز آن شرایط برآیند هر دو دیدگاه بود، تصریح کرد: خیلی از اقتصاددانان معتقدند تحریمها اهمیت درجه دوم دارد زیرا گرچه میتواند اثرگذار باشد اما بستگی به مدیریت تحریم دارد که اگر دولتها خوب مدیریت میکردند اثرات آن برزندگی مردم کمتر بود.

وی با بیان آنکه این انتظار افزایش رفاه و بهبود شرایط زندگی را باید به عنوان یک واقعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در پیش چشم دولت و قانون گذار دید، گفت: رفاه مدیریت شده به همراه افزایش سطح آگاهی مردم از راه حل های پیش روی دولت برای پاسخگویی به این انتظار است.

یک نماینده مجلس: توقع کاهش یکباره قیمتها ناشی از بی اخلاقی مخالفان دولت است

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه انتظار مردم برای کاهش یکباره قیمتها پس از اجرای برجام بسرعت قابل دستیابی نیست، گفت: بخشی از توقع بوجود آمده در جامعه برای کاهش یکباره قیمت ها و ارزان شدن کالاها ناشی از فعالیت های به دور از اخلاق مخالفان دولت با هدف ایجاد دلسردی درجامعه است.

ابراهیم نکو افزود: مخالفان دولت خود اطلاع دارند که اتفاق خاص و فوری در کشور نخواهد افتاد اما با هدف تخریب دستاوردهای دولت به جامعه القا می کنند که پس نتیجه توافق چه شده و چرا ارزانی نشده است.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با انتقاد از چنین رویه ای که سعی دارد توقعی فراتر از خواسته بحق مردم ایجاد کند، تصریح کرد: این عمل مخالفان دولت دور از اخلاق سیاسی و مردود است زیرا از روی دلسوزی برای اعتلای کشور و مردم نیست.

وی با تاکید بر اینکه بروز آثار اولیه اجرای برجام در زندگی و معیشت مردم توقعی است که در جامعه ایجاد شده و مردم انتظار دارند کالاها ارزان تر به دست شان برسد، افزود: طولانی بودن زمان تحریم ها و سختگیرانه بودن آنها اجازه نمی دهد این انتظار مردم به سرعت برآورده شود و در معادلات اقتصادی نیز چنین چیزی نیست.

نکو با بیان آنکه تا زمان حذف کامل تحریمها و تثبیت شرایط اقتصادی کشور، زمان زیادی نیاز است، تاکید کرد: دولت میتواند با برنامه ریزی صحیح آثار مثبت اجرای برجام را در کوتاه مدت در جامعه نمایان کند.

وی گفت: دولت باید با اتخاذ تدابیر ویژه انجام اموری را در دستور قرار دهد تا منجر به آسان تر شدن شرایط زندگی مردم شود که البته برنامه هایی نیز برای این منظور آماده کرده است.

نکو گفت: گرچه برداشته شدن تحریمها در کاهش قیمت ها اثرگذار است اما این اثرگذاری به آن حدی نیست که برخی تصور کنند همه چیز ارزان خواهد شد.

نماینده مردم شهرستان های بهارستان و رباط کریم در مجلس با اشاره به پر شدن انبارها از کالا و کاهش خریدهای مردمی، افزود: تصور کاهش شدید قیمت ها باعث شده مردم خریدهای خود را کمتر کنند درحالی که این تصور صحیحی نیست و مردم باید بدانند قرار نیست ارزانی یکباره اتفاق افتد.

وی خواستار آن شد تا دولت در این خصوص برنامه ریزی کرده و در تولیدکنندگان این امیدواری را بوجود آورد که اگر کالاهایشان در انبارها مانده حتما بزودی به فروش خواهد رفت زیرا دولت برنامه ای برای واردات بی رویه ندارد.

نکو متعادل کردن قیمت ها و نیز افزایش قدرت خرید مردم با ترمیم حقوق و دستمزدها را راهکار بهره مندی جامعه از آثار اجرای برجام دانست و گفت: مردم اگر آثار کمی از این پیروزی را در زندگی خود احساس کنند به حمایت بیشتر از دولت خواهند پرداخت و تا کامل شدن رفع تحریم ها همه چیز را تحمل خواهند کرد.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه قیمت دلار در شرایط فعلی کمی منطقی تربه نظر می رسد و حتی کمی افزایش نرخ آن در این شرایط اشکالی نخواهد داشت، تصریح کرد: دولت نباید تلاش برای کاهش شدید قیمت دلار کرده و آن را اجرایی کند زیرا این مطمئنا جواب نخواهد داد زیرا تورم و مسایل حاشیه ای دیگر را دامن خواهد زد.

وی با تاکید بر اینکه دولت باید قیمت منطقی و واقعی دلار را نهادینه کرده و اجازه ندهد قیمت به صورت مصنوعی کاهش یا افزایش یابد زیرا ضرر آن بیشتر است، افزود: باید قیمت واقعی دلار به درستی در جامعه جا افتد در غیر این صورت شاهد آثار زیانباری خواهیم بود.

نکو گفت: با واقعی شدن نرخ ارز و دلار صادرات و واردات کشور سامان خواهد گرفت و بدین ترتیب آثار خود را در زندگی مردم نمایان خواهد کرد.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: امروز ما نبایستی دنبال کاهش صوری قیمت دلار با اهداف سیاسی باشیم بلکه باید برای واقعی شدن نرخ دلار تلاش کنیم.