سومین حضور روحانی در نیویورک؛ متفاوت‌تر از قبل

رییس جمهوری کشورمان پنجشنبه دوم مهرماه برای شرکت در هفتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کرد. این سومین دور از نشستهای سالانهی مجمع است که روحانی در آن حضور می یابد.

رییس جمهوری در این سفر پیش از سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، در نشست توسعهی پایدار ملل متحد حضور یافت. ملاقات با دبیر کل سازمان ملل و همچنین گفت وگو و دیدارهای دوجانبه با شماری از سران شرکت کننده در این اجلاس از دیگر برنامههای اعلام شدهی رییس جمهوری در این سفر است.

هفتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل همانند نشستهای پیشین از آن جهت دارای اهمیت است که در کنار گفت وگوهای 2 و چندجانبه، سران کشورهای جهان با استفاده از این تریبون، مواضع و پیامهای کشور خود را به گوش جهانیان میرسانند.

از جمله دستاوردهای حضور پررنگ مقامهای ارشد جمهوری اسلامی ایران در نشستهای اخیر مجمع عمومی، افزایش وزن دیپلماسی جمهوری اسلامی و نیز پرستیژ جهانی کشورمان بوده است. در حالی که دیدارهای دوجانبه ی سالهای گذشته به ویژه در کشاکش بحران هستهای محدود به کشورهایی کوچک و کم اثر در مناسبات جهانی بود، رهبران و مقامهای بزرگترین قدرتهای جهانی در صف رایزنی با رییس جمهوری و وزیر امور خارجهی کشورمان قرار گرفتند تا عناصر تحول در منزلت جهانی ایران پس از انتخابات خردادماه 1392 بیش از پیش نمایان و زمینههای گشایش در مهمترین پروندهی سیاست خارجی کشور مهیاتر شود.

«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجهی کشورمان نیز در صدر هیاتی دیپلماتیک سه شنبهی گذشته رهسپار نیویورک شد تا در حاشیه ی همین اجلاس با همتایان خود در گروه 1+5 دیدار و گفت وگو کند. تیم هستهای ایران و اعضای 1+5 قرار است با تشکیل کمیسیونی مشترک روند اجرایی شدن «برجام» (برنامه ی جامع اقدام مشترک) را پیگیری کنند.

رییس جمهوری و تیم مذاکره کنندهی کشورمان در فضایی در نشست هفتادم مجمع عمومی حاضر شدند که ایران و 1+5 پس از نزدیک به 2 سال رایزنی هستهای سرانجام تیرماه امسال در وین به توافقی تاریخی دست یافتند. به این ترتیب، خلاف سالهای پیشین دیگر ایران متهم به تلاش برای تولید سلاحهای هستهای نیست و جامعهی جهانی و همچنین آژانس بین المللی انرژی اتمی فعالیتهای هستهای صلح آمیز کشورمان را به رسمیت شناختهاند.

گفت وگوهای پیچیده و مستمر هستهای میان ایران و 6 قدرت جهانی اوایل مهرماه 1392 در حاشیهی همین مجمع عمومی و نشست شصت و هشتم کلید خورد. همچنین، گفت وگوی تلفنی روحانی و «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا و به دنبال آن ورود جدی تیم دیپلماسی آمریکایی به فرایند گفت وگوها از دیگر رویدادهایی بود که در این نشست رقم خورد. طرح «جهان علیه خشونت و افراطی گری» در نشست شصت و هشتم از ابتکارهای رییس جمهوری کشورمان بود که مورد استقبال کشورهای جهان قرار گرفت و با همراهی 190 کشور عضو مجمع تصویب شد.

پس از آغاز جدی گفت وگوهای هستهای در حاشیهی این اجلاس، سه دور گفت وگوی رسمی میان ایران و اعضای 1+5 در ژنو پایتخت سوییس برگزار شد. در نشست ژنو سه ایران و قدرتهای بزرگ به «طرح اقدام مشترک» دست یافتند. پس از آن نیز 6 دور از گفت وگوهای سخت و فشرده در وین پایتخت اتریش انجام گرفت. در نهایت چون در این مدت توافق نهایی حاصل نشد، مهلت 6 ماهه ی تعیین شده پایان یافت و 2 طرف بازه ی زمانی چهارماهه یی را برای رسیدن به توافق جامع در نظر گرفتند.

در این فضا بود که روحانی در واپسین روز شهریور 1393 برای شرکت در شصت و نهمین اجلاس مجمع عمومی بار دیگر راهی نیویورک شد. وی در کنار تاکید دوباره بر طرح جهان علیه خشونت و افراطی گری، بار دیگر از این جایگاه بر فعالیت های صلح آمیز هستهای ایران تاکید کرد. در حاشیهی این نشست، روحانی و «دیوید کامرون» نخست وزیر انگلیس با یکدیگر دیدار و گفت وگو کردند. این نخستین باری بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی میان تهران و لندن دیداری در این سطح صورت می گرفت.

افزون بر این رویدادها، هفتمین دور از رایزنی های هستهای پس از طرح اقدام مشترک و نخستین دور از گفت وگوها در موعد تعیین شده ی چهارماههی، در حاشیه ی نشست شصت و نهم صورت گرفت تا راه برای رسیدن به توافق جامع هموار شود. از آن پس گفت وگوها به شکلی جدی تر پیگیری شد تا اینکه سیزدهم فروردین ماه امسال با انتشار متن «بیانیه ی سوییس» در نشست لوزان، ایران و اعضای 1+5 نشان دادند که پس از ماه ها گفت وگو به نقطه ی مشترک تازه hی دست یافته اند.

جمعه چهاردهم فروردین ماه یک روز پس از اعلان بیانیه ی سوییس، روحانی در گفت وگویی تلویزیونی با مردم، مذاکره ی هسته hی را پله ی نخست برای تعامل سازنده با جهان دانست. وی با بیان اینکه ایران خواهان صمیمی و گرم تر شدن مناسبات خود با کشورهای دوست است، تصریح کرد: «ما میخواهیم روابط خود را با کشورهایی که رابطه سرد داریم بهتر کنیم و حتی با کشورهایی که احیانا دارای تنش هستیم به دنبال رسیدن به پایان تنش و خصومت هستیم چرا که این همکاری را به نفع همگان میدانیم.»

همان طور که انتظار می رفت دولت تدبیر و امید در کنار تلاش برای رفع چالشهای منطقهای و بهبود روابط با غرب، همکاری نزدیک خود را با کشورهایی چون چین و روسیه حفظ کرد. بنابراین، بیانیهی سوییس آغاز بهبود روابط ایران با جهان بود. از آن زمان تاکنون ایران بارها میزبان هیاتهای عالی رتبهی سیاسی و اقتصادی بوده است.

در ادامه، توافق تاریخی وین زمینه را برای سرعت بخشیدن به این رویکرد فراهم کرد. پس از این توافق بود که کشورهای عربی منطقه موضع گیری منعطف تری از خود نشان دادند و جریان سفرهای سیاسی- اقتصادی هیاتهای فرامنطقهای به ویژه اروپایی به مقصد ایران شتابندهتر شد.

در مجموع، گفت وگوهایی هستهای میان ایران و 6 قدرت جهانی که از شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سال 1392 کلید خورد زمینه را برای گشایش گره هستهای به عنوان بحرانی غیرضروری فراهم کرد و در شصت و نهمین نشست نیز گامی جدی تر برای رسیدن به توافق نهایی برداشته شد. امروز نیز در حاشیهی هفتادمین نشست مجمع انتظار میرود 2 طرف از این فرصت به دست آمده استفاده کنند و از طریق سازوکارهای تعیین شده گامی رو به جلو در مسیر اجرای برجام بردارند.