ابهامات بورس از چشم خارجی‌ها

این شرکتهای سرمایهگذاری و مشاورهای، ابهامات مربوط به نهایی شدن اجرای «برجام» را مهمترین سد ورود فعلی سرمایههای خارجی معرفی کردند. همچنین ثبات سیاستگذاری در کشورمان و ایجاد امکان نقلوانتقال پول از دیگر خواستههای هیات فرانسوی بود. فارغ از این معضلات کلان، آنها نبود ارگانهای اطلاعاتی و رتبهبندی بینالمللی را یکی از ضعفهای ساختاری بازار سرمایه ایران عنوان کرده و بورس تهران را نیازمند اتصال به بازارهای جهانی سهام دانستند. بر اساس این ابهامات، هیات فرانسوی ورود بانکهای سرمایه گذاری را در گامهای بعد، عملی ارزیابی کردند.

ورود سرمایهگذاران خارجی به منظور مشارکت در بازارهای ایران این روزها نسبت به سالهای گذشته شدت بیشتری گرفته است. یکی از بازارهایی که در ماههای گذشته توانسته جذابیت سرمایهگذاری بسیاری را برای شرکتهای بینالمللی به وجود آورد، بازار سهام است. در همین زمینه در روزهای گذشته مقامات ارشد بورس تهران در دیدار با یک هیات بزرگ اقتصادی از کشور فرانسه به تبادل اطلاعاتی پرداختهاند که به گفته مقامات دو طرف میتواند چشمانداز روشنی را در بلندمدت رقم بزند. گفتوگوها با تعدادی از کارشناسان هیات فرانسوی حاکی از آن است که کماکان دل نگرانی نسبت به ثبات سیاسی در ایران و نیز نقل و انتقالهای پولی از دغدغههای اصلی این افراد است. همچنین در این زمینه در گفتوگو با بهروز خدارحمی، دبیر کل کانون نهادهای سرمایهگذاری این مشکلات را بررسی کرده ایم. خدارحمی میگوید، ورود این هیاتها بیشتر به منظور بررسی شرایط است و نه سرمایهگذاری. وی همچنین معتقد است سازمان بورس تدابیر قابل توجهی درخصوص سرمایهگذاریهای بینالمللی برای افراد حقوقی در نظر گرفته است.

احتیاط فرانسویها برای ورود

جانلوک انگیبالت، یکی از اعضای شرکت استراتژی هوش Stanton Wallace درباره جاذبههای اقتصاد ایران میگوید: جذابیتهای سرمایهگذاری در ایران شامل سایز بازار، سطح تحصیلات افراد و تعداد افراد تحصیلکرده است. ایران دارای بیشترین آمار دخترانی است که در رشتههای مهندسی تحصیل کردهاند. همچنین، گستردگی طبقه اجتماعی متوسط این کشور جذابیت زیادی را برای بازار این کشور ایجاد کرده است.

وی بزرگترین ریسک ورود سرمایهگذاران خارجی را اینچنین ارزیابی میکند: تحریمها همچنان بزرگترین مانع هستند که تعیین تکلیف آنها ممکن است هفتهها یا ماهها طول بکشد. همچنین، کانالهای نقل و انتقال پول یکی از بزرگترین ریسکهای موجود است که شرکتها باید مطمئن باشند مانعی برای نقل و انتقال پول وجود نداشته باشد و اطمینان حاصل کنند که پول شان بلوکه نخواهد شد. از سوی دیگر، ریسک سیاسی یکی از ریسکهایی است که بههرحال در ایران وجود دارد.

انگیبالت درباره زمینههای مورد توجه سرمایهگذاران فرانسوی اظهار میکند: پتانسیل بسیاری برای بیزینسهای فرانسوی وجود دارد به ویژه با توجه به سابقه فعالیت شرکتهای فرانسوی در ایران پتانسیل زیادی برای فعالیت در بخشهای زیرساختی مانند احداث جاده ها، خطوط راه آهن و حتی زیرساختها در رابطه با نقل و انتقالات هوایی نیز وجود دارد. بهعنوان مثال، خط آهن تهران-مشهد یکی از مکانهایی است که میتواند سرمایههای جدیدی را برای بهبود به خود اختصاص دهد.

وی همچنین، بر اقدامات انجام شده برای کسب اطمینان از تحریمهای آمریکاییها تاکید کرد و افزود: در هفتههای آتی فرانسه ملاقاتی با OFAC (دفتر کنترل داراییهای خارجی آمریکا The Office of Foreign Assets Control که زیرمجموعه وزارت خزانه داری آمریکا است و بر اساس اهداف آمریکا علیه کشورها تحریم اعمال میکند) خواهد داشت که در آن در مورد تحریمهای ایران مذاکره خواهد شد.

عضو شرکت Stanton Wallace درباره ورود بانکهای سرمایهگذاری به بازار سرمایه اشاره میکند: طی دوران تحریم، بانکهای فرانسوی جریمههای سنگینی را به علت ارتباط با ایران متحمل شدند. بر این اساس، به نظر من آنها برای ورود به ایران بسیار محتاط عمل میکنند، در نتیجه تا زمانی که تحریمها تعیین تکلیف قطعی نشدهاند وارد بازار ایران نخواهند شد.

ارتباط با دنیا، نیاز بورس تهران

الیور داراسون، رئیس شرکت مشاوره استراتژی CEIS، درباره مهمترین ریسک ورود به ایران میگوید: ریسک موجود این است که سرمایهگذاران نیاز به یک دید شفاف نسبت به بازار دارند تا بتوانند وارد بازار ایران شوند اما مشکل آن است تا زمانی که تمام محدودیتها (تحریمها) برداشته نشود و کاملا اطمینان از برداشته شدن آنها حاصل نکنند، سرمایهگذاران نمیتوانند ریسک ورود به این بازار را بپذیرند. تنها زمانی چنین اتفاقی میافتد که تمام تحریمها به کلی برداشته شوند. مساله اصلی این است که رسیدن به توافق پیچیدگیهای خودش را دارد که این پیچیدگیها تکنیکال است. زمانی که این مشکلات حل شود، امکان تحرکات مالی نیز به وجود خواهد آمد. به ویژه در مورد بازار سهام نیز آنچه بسیار حائز اهمیت است امکان نقل و انتقال پول و شفافیت در مورد روشهای انتقال پول است.

وی میافزاید: ایران کشور بسیار پویایی است و جمعیت افراد تحصیلکرده این کشور بسیار بالا است. ایران اقتصاد نوظهوری محسوب میشود، اما مساله سیاسی یکی از مشکلات این کشور است، به دلیل اینکه سرمایهگذاران به دنبال ثبات هستند توافق هستهای موجود (برجام) تنها نشانهای از اراده مثبت سیاسی است اما ثبات سیاسی را نمیتوان تنها با این قرارداد به وجود آورد.

داراسون درباره بهترین زمینههای سرمایهگذاری در ایران اظهار میکند: بخشهای بسیار متنوعی در ایران فعال است. بخشهای قابل توجه برای سرمایهگذاری شامل زیرساختها، استخراج و اکتشاف نفت و گاز و پتروشیمی. علاوه بر اینها، صنایع مخابرات و IT هم جزو بخشهایی هستند که جذابیت سرمایهگذاری زیادی دارند.

رئیس شرکت CEIS درخصوص امکان همکاری با بورس تهران میافزاید: بازار سهام ایران هم مانند سایر بازارهای سرمایه، زمانی میتواند رشد داشته باشد که به بازارهای سهام بینالمللی مرتبط باشد. این بازار مشابه همه بخشهای اقتصادی، زمانی میتواند شکوفا شود که از ایزوله بودن خارج شود. بازار سهام و اقتصاد زمانی توسعه مییابد که افراد و سرمایه گذاران به کسب و کارهای یک کشور ایمان و به امکان رشد در یک بازار اعتقاد داشته باشند، به دلیل اینکه سهامداران افرادی به غیر از تک تک افراد جامعه نیستند.

گلایه از ضعف زیرساختهای اطلاعاتی

ابراهیم کرمانچی، کارشناس بازاریابی بینالمللی که در میان هیات فرانسوی حضور داشت نیز به گفت: صندوقهای سرمایهگذاری در ایران به خوبی فعالیت میکنند و پتانسیل بسیار بالایی برای تسریع فعالیت صندوقهای بینالمللی در ایران وجود دارد اما مشکل اصلی که مانع از فعالیت این صندوقها در ایران میشود به قوانین و مقررات داخلی سازمان بورس برمیگردد. بهعنوان نماینده فعال چند صندوق سرمایهگذاری آمریکا، یکی از مشکلات اساسی وارد کردن پول سرمایهگذاران در بورس و نبود خط مشی مشخص برای فعالیت سهامداران حقیقی و حقوقی خارجی در ساختارهای داخلی است.

این کارآفرین مستقل همچنین تاکید میکند: وجود نداشتن آمار و اطلاعات بیطرف در ایران یکی دیگر از معضلات سرمایهگذاران است. به دلیل اینکه سازمانهای دولتی که مسوول انتشار آمار و اطلاعات هستند، بیطرف نیستند و اطلاعاتی که ارائه میدهند کاملا صحیح نیست. پیشنهاد میشود آنالیستهای کارگزاریها و اطلاعات ارائه شده در کدال، توسط یک سازمان بینالمللی حسابرسی و تایید شود تا اطمینان سرمایهگذاران خارجی برای ورود جلب شود.

کرمانچی درباره تحولاتی که توسط سازمان بورس در حال انجام است و امیدواریهایی که داده میشود نظر متفاوتی دارد و میگوید: درون سازمان بورس، هیچ گونه تحرکی در زمینه تغییر قوانین دیده نمیشود. نیاز است که کارگروه بزرگی برای تسریع در تغییر قوانین در سازمانهای دولتی تشکیل شود. کارگزاریها اشتیاق بسیار زیادی برای وارد کردن سرمایهگذاران خارجی به این بازار دارند ولی شرایط بوروکراتیک موجود، بزرگترین مانع برای این امر محسوب میشود.

وی همچنین برخی راهکارهای دیگر برای هموار شدن مسیر ورود سرمایهگذاران بینالمللی را اینگونه تشریح میکند: باید همکاری مشترک بین سازمانهایی که آمار را ارائه میدهند و حسابرسیها به وجود بیاید. به این ترتیب، آمارهای مستقلی ارائه شوند که قابلیت اتکا داشته باشند.

این کارشناس بازاریابی بینالمللی درباره جذابیت بخشهای مختلف اقتصادی در بورس تهران خاطرنشان میکند: در بازار سهام، همه بخشها مورد توجه هستند. علاوه بر صنایع گاز و نفت که بسیار صنایع جذابی محسوب میشوند، سایر صنایع تا حدی جذابیت برای صندوقهای سرمایهگذاری بینالمللی ایجاد کردهاند. صندوقهایی که بهصورت خاص روی صنایع دارویی کار میکنند، به این بخش توجه ویژهای دارند. همچنین صنایعFMCG (Fast-Moving Consumer Goods) نیز مورد توجه است و دامنه بسیار زیادی از صنایع برای سرمایهگذاران بینالمللی جذاب است. بسیاری از سرمایهگذاران خارجی شرایط کنونی ایران را با سایر بازارهای نوظهور مانند آفریقای جنوبی و میانمار مقایسه میکنند. در صورتی که این بازارها شرایط بسیار متفاوتی با ایران دارند، هم از لحاظ دموگرافیک و شاخص توسعه انسانی متفاوت است و هم از لحاظ اینکه ایران توانسته است در شرایط تحریم، دوام بیاورد و GDP نسبتا قابل قبولی حتی در شرایط تحریم داشته باشد.

وی همچنین بر نوسانات احتمالی نرخ ارز تاکید میکند و میافزاید: از لحاظ نرخ ارز صندوقهای بینالمللی مکانیزمهایی برای گارانتی نرخ ارز دارند. صندوقهای بینالمللی نیازمند گارانتیهایی از دولتها برای اعمال تغییرات نرخ ارز هستند. به دلیل اینکه دولتهایی مانند چین در نرخ ارز دخالت میکنند، شرکتهای بینالمللی نیازمند وجود نهادهایی هستند که در این زمینه نیز ضمانت لازم را ارائه کند.

کرمانچی در پایان درباره زمان ورود سرمایهگذاران خارجی میگوید: در حال حاضر، عمده سرمایه گذاران رفتوآمدهای بیشتر نمایشی دارند و عموما در حال ارزیابی نحوه ورود و پتانسیلها هستند. بر این اساس، در شرایط کنونی انتظار میرود که با توافق آژانس در ماه نوامبر، تغییراتی را در بهترین حالت در آوریل 2016 و سال 2017 اتفاق بیفتد.

ورود خارجیها برای تفحص بورس تهران

خدارحمی بسترسازیهای سازمان درخصوص ورود سرمایهگذاران خارجی را قابل توجه دانست. وی همچنین درخصوص وجود ریسکهای سیاسی در کشور و عدم اطمینان سرمایهگذاران خارجی بهدلیل وجود تحریمهای غیرهستهای از سوی آمریکا علیه ایران گفت: عموما سرمایهگذاران خارجی که این روزها وارد ایران میشوند، به منظور بررسی و تفحص شرایط وارد میشوند و یکی از پیشفرضهای آنها برای ورود حصول توافق و تفاهم نامه برجام طی ماههای آینده است. نکته دوم این است که امروز در فضای بینالمللی چشم اندازی که برای ایران متصور هستند با چشماندازی که در سالهای گذشته وجود داشته بسیار متفاوت است، در همین زمینه گام دوم بعد از بررسی بسترها، ارزیابی ریسکهای محیطی بهخصوص ریسکهای سیاسی است. هر سرمایهگذار و هر شرکتی از هر جای دنیا که میخواهد در ایران سرمایهگذاری انجام دهد با درجه ریسکهایی که آن منطقه و آن کشور دارد بازدهیهای متفاوتی را متصور میشود. باید توجه کرد که منطق سرمایهگذاری بینالمللی یک منطق صفر و یک نیست که اگر ما به کمترین ریسک برسیم انتظار ورود سرمایهگذاران خارجی را داشته باشیم.

دبیرکل کانون نهادهای سرمایهگذاری همچنین درخصوص مشکلاتی که در زمینه نقل و انتقال پول از سوی سهامداران خارجی مطرح شده است، میگوید: در حال حاضر قرار نیست هیچ کشوری نقدینگی را وارد کشور کند و همانطور که قبلا گفته شد این رفت و آمدها بیشتر درخصوص بررسی شرایط سرمایهگذاری است. اما در این خصوص یکی از گامهای جدی که در توافقنامه هستهای برداشته میشود هموارسازی نقل و انتقالات پولی است. مستحضر هستید سوئیفت هیچگاه بهعنوان یک تحریم هستهای مطرح نبوده زیرا افراد یا شرکتهای خاصی اجازه مراوده مالی نداشتهاند. در همین زمینه نه تنها بازار سرمایه، بلکه بازار پول باید در این حوزه گامهای جدی را بردارد که نقل و انتقالها با گارانتی بیشتری صورت پذیرد. مسوولان باید بدانند که یک سرمایهگذار بینالمللی اولین دغدغهاش این است که پول را به بازار ایران وارد کند و از آن سو به ضمانتهای لازم برای خروج نقدینگی نیاز دارد. در حال حاضر این موضوع از پیشنیازهایی است که هم بازار سرمایه و هم بازار پول و در سطح کلانتر دولت دارد به آن توجه میکند.

خدارحمی همچنین درخصوص اتصال بازار ایران به بازارهای جهانی و بهوجود آوردن اطمینان خاطر برای سرمایهگذاری گفت: لینک بازار ایران به دنیا، از برنامههای مهم سازمان بورس است، اما طبیعتا در بازه زمانی کوتاهمدت نباید انتظار این موضوع و حصول چنین قراردادهایی را داشته باشیم. به نظر نمیرسد شرکتهایی که این روزها میخواهند در بازار ایران سرمایهگذاری داشته باشند با پیش فرض همکاری ایران با شرکتهای خارجی وارد شوند. اتفاقا این شرکتها بزرگترین پتانسیلی که برای شرکتهای بورسی ایران در نظر گرفتهاند تا قبل از ادغام شرکتهای ایرانی با همتایان خارجی است. آنها معتقدند شرکتها و کسبوکارهای بینظیری در بورس تهران و ایران وجود دارد که اصطلاحا آنها بکر هستند و سرمایهگذارانی که در دور اول وارد این شرکتها میشوند سود بیشتری دریافت میکنند. زیرا به نظر میرسد بعد از همکاری شرکتهای ایرانی با شرکتهای بینالمللی بخش عظیمی از فرصتها توسط سایر سرمایهگذاران شناخته شده و نمیتوان انتظار سود جذابی را داشت. با این نظرات، همچنان این مبحث از برنامههای اصلی است که در آینده شرکتهای خود را در دنیا به حالت double list برسانیم.

وی همچنین درخصوص ورود صندوقهای سرمایهگذاران بینالمللی و مصائب آنها گفت: سازمان بورس در این زمینه فعالیتهای بسیار زیادی را انجام داده و در ماههای گذشته درخواستهای رسیده از سوی کشورهای مختلف با اولویت بررسی شدهاند. سازمان بورس مصوبهای مهمی برای تشکیل نهادهای مالی شبیه صندوقهای سرمایهگذاری هم در شورای عالی بورس و هم در وزارت اقتصاد تصویب و پیگیری کرده است. مطمئنا برای سازمان بورس در اختیار داشتن نهادهای مالی(شخصیتهای حقوقی) که در ایران سرمایهگذاری کنند بسیار ارزشمندتر از شخصیتهای حقیقی است که فقط نقدینگی وارد بازار سرمایه میکنند. در این خصوص، بخش قابل توجهی از زمینهسازیها بهخوبی صورت گرفته است. بعید به نظر میرسد به مجرد اینکه درخواستهای جدی برای راهاندازی صندوق در ایران مطرح شود، مشکل محدودیتهای سازمان بورس باشد.

در همین زمینه گفتوگو با تعدادی از کارشناسان فرانسوی حاضر در ایران حاکی از آن است که اطلاعات و دادههای موجود در ایران کمتر تاییدشده هستند و نهاد بی طرفی وجود ندارد که از نظر سرمایهگذاری خارجی مورد اطمینان باشد. خدارحمی در این زمینه اینچنین گفت: این اظهارنظر از نگاه ما درست نیست. در هیچ کجای دنیا شرکتها اطلاعات خود را در اختیار نهادهای بینالمللی برای تایید قرار نمیدهند. در دنیا اطلاعات را در سامانههایی قرار میدهند که مسوولیت آن را شرکت انتشار دهنده به عهده دارد که تحلیلگران و مشاوران سرمایهگذاری میتوانند روی آن دیتاها تحلیل کنند اما قرار نیست اطلاعات در اختیار از سوی سازمان دیگری تایید شود. در همین زمینه در ایران، سامانه تدان طراحی شده است که کارشناسان و تحلیلگران میتوانند نظرات خود را روی آن قرار دهند.