ترس پتروشیمی‌ها از تک نرخی شدن ارز

یکی از عوامل موثر در سودآوری این شرکتها طی سال های اخیر تفاوت نرخ ارز مبادله ای و نرخ ارز آزاد در خرید خوراک و فروش محصولاتشان بوده است. بررسی صورتهای مالی حکایت از این دارد که در شرایط فعلی با کاهش شکاف نرخ ارز مبادلهای و نرخ ارز آزاد، حاشیه سود این شرکتها کاهش یافته است که در صورت تداوم این وضعیت به شرط ثبات سایر شرایط، احتمال زیان این شرکتها وجود دارد.

شرکتهای پتروشیمی با خوراک مایع، اقداماتی برای بهبود فرآیندها و صرفه جویی انرژی از جمله افزایش ظرفیت تولید، افزایش ظرفیت ذخیره سازی محصول و خوراک، استفاده از گازهای هدر رفت، تولید محصولات جدید، ایجاد واحدهایی برای بهبود کیفیت خوراک دریافتی انجام دادهاند اما این اقدامات باید به طور مستمر و اثربخش در جریان باشد و از فرصتهای پیش آمده به نحو مطلوبتری استفاده شود.

هزینه خوراک بیش از 80 درصد کل بهای تمام شده محصول را شرکتهای پتروشیمی با خوراک مایع شامل میشود. طی سال های 88 تا 89 حاشیه سود شرکت های پتروشیمی اراک، اصفهان و بندر امام کمتر از 10 تا 15 درصد و سایر شرکتها با حاشیه سود کم و حتی منفی و ضرر روبرو بودهاند. طی سال های 90 تا 91 به دلیل جهش نرخ ارز و ایجاد شکاف بین نرخ ارز مبادلاتی و نرخ آزاد وضعیت همه شرکتها بهبود یافت که البته وضعیت مالی شرکتهای پتروشیمی اراک، اصفهان و بندر امام از سایر شرکتها بهتر بوده است.

آنچه مشهود است با کاهش تفاوت نرخ ارز مبادلاتی و نرخ ارز آزاد این شرکتها خوراک را با نرخ ارز مبادلاتی خریداری میکنند و محصول را نرخ ارز آزاد می فروشند و کاهش قیمت نفت و به تبع آن کاهش قیمت خوراکهای مایع و محصولات پتروشیمی شرایط اقتصادی مجتمعهای پتروشیمی با خوراک مایع مجددا شرایط نامطلوبی را رد پیش رو داشته است. این در حالی است متجمع های پتروشیمی با خوراک مایع ویژگیهای مثبتی دارند که کمک موثر و هدفمند برای ادامه حیات این مجتمع ها ضروری است.

مشکلات پتروشیمیها

یکی از مشکلات جدی مجتمع های پتروشیمی با خوراک مایع به ویژه خوراک فرآورده های نفتی از جمله نفتا عدم تامین این خوراک بر مبنای طراحی اولیه یعنی از طریق خط لوله به وسیله پالایشگاهها است.

برای مثال پس از راه اندازی واحدهای تولیدی مجتمع پتروشیمی تبریز، حدود 12 درصد خوراک آن از طریق پالایشگاه تبریز و مابقی از پالایشگاه تهران و پتروشیمی بندر امام گاز مایع تأمین می شد. از اواخر سال 1313 تحویل نفتای پالایشگاه تبریز به دلیل نیاز بازار به بنزین کاهش یافت و در 6 ماهه اول سال جاری به حدود 33 درصد رسید و تأمین نفتا از پالایشگاه تهران نیز به علت اجرای پروژه های بنزین سازی با مشکل مواجه است. لذا بخش زیادی از خوراک مورد نیاز مجتمع پتروشیمی تبریز از آبادان، لاوان، بندر عباس و بندر امام با صرف هزینه حمل و مشکلات ناشی از حمل ازجمله تبخیر خوراک در فصول گرم سال تأمین می شود.

کوچک بودن برخی از مجتمعها به لحاظ مقیاس، قدیمی بودن تکنولوژی برخی واحدها، راندمان پایین مجتمع های پتروشیمی با خوراک مایع و سهم کم محصولات اصلی این مجتمع ها در مقابل محصولات فرعی ازجمله مشکلات ساختاری این واحدهاست.

برای مثال در مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا حدود 33  تا 37 درصد از محصولات تولیدی مجتمع محصولات اصلی شامل سه محصول پارازیجین، اورتوزایجین و بنین و مابقی آن یعنی حدود 63 تا 67 درصد شامل محصولات جانبی از قبیل برش سبک، برش سنگین، رافینیت، گاز مایع، برم پنتان و آروماتیک سنگین هستند که اغلب آنها نسبت به قیمت خوراک ارزم کمتری دارند، که البته کیفیت نامناسب خوراک و افت فعالیت کاتالیست ها و مشکلات مرتبط با تحریم در بدتر شدن این وضعیت سهیم است. ضمن اینکه 7 درصد از خوراک مطابق طراحی واحدهای آروماتیکی وارد فلر می شود. این وضعیت در مورد واحد های اولفین با خوراک مایع نیز وجود دارد.

با کاهش قیمت نفت، قیمت خوراک های مایع و به تبع آن قیمت محصولات کاهش یافته است. از طرفی از آنجایی که بخش عمدهای از محصولات تولیدی در مجتمع های پتروشیمی با خوراک مایع در حجم قابل ملاحظه ای هم در داخل و هم در خارج از کشور عرضه می شود لذا این شرکت ها قیمت پذیر بوده و حتی به دلیل افزایش عرضه این محصولات در سطح جهان قیمت محصولات تولیدی این شرکت ها علاوه بر کاهش یافتن بهدلیل کاهش قیمت نفت، کاهش می یابد.

لذا تغییر در فرآیند تولید و تولید محصولات با گریدهای متفاوت، متنوع سازی محصولات از طریق تکمیل زنجیره ارزم، بهینه سازی مصر خوراک و مدیریت کارآمدتر واحدها باید از اولویت های شرکت های پتروشیمی با خوراک مایع قرار گیرد. لکن با توجه به مشکلات اشاره شده و شرایط تحمیل شده به این واحدها و عدم امکان افزایش قیمت عمده محصولات به منظور پوشش هزینه ها با هدف حفظ رقابت پذیری محصولات تولیدی در داخل و بازارهای بین المللی به نظر می رسد که حمایت هدفمند از این واحدها برای مدت محدود می تواند در به نتیجه رساندن طرح ها و برنامه های این واحدها برای رفع مشکلات فعلی آنها مثمرثمر باشد.