از وام مسکن تا صنعت سیمان

"سیمان" یا سمنت واژهای است که از لغت سمنتوم رومی گرفته شده و قدمت آن به پیش از میلاد میرسد. مصرف آن در ساختمان پانتئون شهر رم واقع در ایتالیا که مربوط به 27 قبل از میلاد است نیز دیده شده. برخی هم کشف سیمان به شکل امروز را مربوط به معماری انگلیسی بنام ژوزف اسپدین می دانند که از پختن آهک و خاک رس در حرارت بالا و آسیاب کردن آن موفق شد ابتداییترین نوع سیمان را کشف و آن را در تاریخ 21 اکتبر 1824 به نام خود در انگلستان ثبت کند و محصول به دست آمده را سیمان پرتلند بنامد.

سیمان که از آن به عنوان ماده ای که قابلیت چسباندن ذرات به یکدیگر و در نهایت بوجود آوردن جسم یکپارچه را داراست یاد می شود؛ شامل ترکیب مصالح آهکی، رس، سیلیس و اکسیدهای معدنی در دمای 1400 تا 1500 درجه سانتیگراد است که پس از حرارت دادن آنها، جسمی به نام کلینکر حاصل می شود و از آسیاب کردن آن به همراه مقدار مناسبی سنگ گچ، تیپهای مختلفش بدست میآید.

از سوی دیگر؛ نگاهی به تاریخچه سیمان در ایران هم نشان می دهد از تاریخ تولید و مصرف سیمان در کشور ما اطلاع چندان مشخصی در دسترس نیست، هر چند برخی معتقدند ورود سیمان به ایران توسط افرادی بوده که از آن برای ساختن بناهایی نظیر کلیساها و سفارتخانهها و تاسیسات بندری استفاده شده است.

با این وجود از آنجایی که سیمان، کالایی ارزان قیمت و سنگین وزن است و مصرف آن وقتی مقرون به صرفه است که محل تولید و مصرف نزدیک به یکدیگر باشند، بنابراین پس از مدتی تصمیم بر این شد که با توجه به وفور مواد اولیه سیمان در ایران، از محل عواید حاصل از قند و شکر یک کارخانه 100 تنی (روزانه) تولید سیمان تاسیس شود و بر این اساس در سال 1310 مطالعات اولیه زمینشناسی منجر به انتخاب محلی واقع در 7 کیلومتری جنوب تهران آن زمان در کنار کوه بیبیشهربانو شد و کار احداث این واحد نیز با سرمایه 8 میلیون ریالی در بهمنماه 1312 به پایان رسید و بلافاصله بهرهبرداری از آن آغاز شد.

بر این اساس باید گفت هر چند صنعت سیمان در کشور ما عمری حدود 80 ساله در کشور دارد و 50 سال پس از ژاپن، 60 سال پس از آمریکا، 70 سال پس از آلمان و 100 سال بعد از انگلیس از این صنعت در ایران رونمایی شد اما این صنعت در روزگارانی نه چندان دور در زمره یکی از صنایع سودآور و در عین حال کم ریسک و مورد توجه کشور به ویژه در سالهای رونق ساخت و ساز و خرید و فروش مسکن بوده است؛ به طوری که درآمد بالای دولتهای نهم و دهماز فروش نفت و توجه آنها به توسعه طرحهای عمرانی و همچنین احداث پروژههای مسکن مهر باعث شد تا تقاضای سیمان در داخل کشور افزایش چشمگیری داشته باشد و حتی در بسیاری مواقع کشور با کمبود تولید و عرضه سیمان روبهرو شود.

البته این روزها جدای از موضع کاهش درآمدهای نفتی که پروژه های عمرانی و سدسازی در کشور را تحت تاثیر خود قرار داده است و موجب کاهش مصرف سیمان در کشور شده، عوامل مختلفی از جمله رکود اقتصادی، کاهش چشمگیر ساخت و سازها در کشور، شرایط سوخت و برق رسانی به کارخانههای سیمان در زمستان و مواردی از این دست را نیز باید به دلایل عدم مصرف سیمان در کشور اضافه کرد که علاوه بر این موضوعات کاهش صادرات سیمان نیز صنعت سیمان را تحت تاثیر خود قرار داده است؛ چرا که کشوری چون عراق که به دلیل سالهای پیاپی جنگ و ویرانی یکی از مشتریان پرپتانسیل سیمان ما در چند سال گذشته بوده است و بیش از 60 درصد صادرات سیمان ما به این کشور صورت می گرفته، چند سالی است که با کمک اروپایی ها اقدام به ساخت کارخانه های سیمان کرده که این موضوع صادرات سیمان ایران به عراق را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است.

بر این اساس تازگی ها نیز دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان با اعلام اینکه کارخانجات سیمان در شرایط خاصی قرار دارند، گفته در حال حاضر هر ماه 5 میلیون و 200 هزار تن سیمان در کشور تولید می شود که ماهانه یک میلیون و 200 هزار تن آن مازاد است و از سال گذشته تاکنون با مازاد 8 میلیون تن سیمان در کشور روبرو هستیم.

با این وجود و جدای از همه مشکلات برشمرده شده برای صنعت سیمان در کشور طی چند سال گذشته باید گفت به دلایل مختلف از جمله تحریم ها و سیاستهای کنترل تورمی دولت، اقتصاد کشور در رکود بسر می برد و در همه جای دنیا زمانی که اقتصاد دچار بحران های شدید رکودی می شود از حوزه ساخت و ساز و نیز مسکن برای نجات آن استفاده می شود چرا که ساخت و ساز و بازار مسکن به صورت مستقیم و غیرمستقیم با بیش از 200 صنعت و شغل در ارتباط است که یکی از این صنایع مهم و زیربنایی در بحث ساخت و ساز، صنعت سیمان بشمار می آید.

بر این اساس نیز چند ماهی است که دولت سعی بر این دارد تا با افزایش وام مسکن و دادن تسهیلات به خریداران شرایطی را رقم بزند تا ساخت و سازها در کشور به جریان بیفتد و با چرخیدن چرخ صنایع و شرکتهای مختلف شاهد خروج اقتصاد از رکود باشیم؛ هر چند برخی از کارشناسان رونق بازار مسکن و ساخت و سازها در کشور را دستکم در کوتاه مدت امیدوار کننده نمی دانند و برخی نیز شرایط اعطای وام مسکن را دشوار و سخت و نیز با بهره زیاد و پروسه ای اداری و زمانبر می دانند که میل و رغبت مردم را از گرفتن وام مسکن سلب می کند و می توان گفت دادن وام مسکن با نرخ های بالا نیز نمی تواند به رونق ساخت و ساز و نیز صنایع مرتبط با آن از جمله صنعت سیمان بینجامد.

نکته قابل توجه در این زمینه اینست که در همه جای دنیا در زمان رکود تلاش بر این می شود تا با دادن وام و تسهیلات کم بهره به تولیدکنندگان و صاحبان صنایع، طرف عرضه تحریک شود، چون زمانی که قیمت تمام شده محصولات برای تولیدکنندگان کمتر شود اقدام به فروش محصولات خود با قیمت کمتری می کنند و در نهایت تحریک طرف عرضه مساوی می شود با تحریک طرف تقاضا و در نهایت خروج اقتصاد از رکود و تحرک و رونق صنایع مختلف.

همچنین تجربه جهانی نشان می دهد در کشورهایی که از بازار ساخت و ساز و مسکن برای خرج اقتصاد خود از رکود بهره جسته اند شرایط به این گونه بوده که دولت ها با دادن تسهیلات ارزان قیمت به سازندگان موجب شده اند تا قیمت تمام شده مسکن در آن کشورها پایین بیاید و مردم اقبال بیشتری به خرید و فروش مسکن از خود نشان دهند و این موضوع یعنی خروج اقتصاد از رکود و رونق اقتصادی و در نهایت چرخش چرخ صنایع و شرکتهای مختلف از جمله سیمان.

از نگاهی دیگر می توان به این نکته اشاره کرد که در زمان نبود رونق در بازار ساخت و ساز مسکن، می توان با اجرای سیاستهایی برخی صنایع از جمله صنعت سیمان را به تولید و سودآوری رساند که از جمله این موارد می توان به جایگزینی بتن به جای آسفالت در جادهسازی اشاره کرد که اجرای آزمایشی آن در اقلیمهای مختلف آب و هوایی کشور مقرون به صرفه بودن آن را هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ فنی به اثبات رسانده است و گویا تنها مشکل پیش روی در این طرح، نبود ماشینآلات در کشور است که با رفع این شکل تا حدودی می توان به بازگشت رونق به برخی صنایع از جمله صنعت سیمان امیدوار بود.

از طرفی دیگر می توان این نوید را داد که در صورت اجرایی شدن مفاد توافق هستهای و افزایش درآمدهای دولت، توجه به طرحهای عمرانی بار دیگر در برنامه های دولت قرار گیرد که این موضوع نیز می تواند خبر خوشایندی برای فعالین حوزه های مختلف از جمله صنعت سیمان در کشور باشد ...