اوباما دستور آمادگی برای برداشته شدن تحریمهای ایران را صادر کرد

رئیسجمهور آمریکا دستور آمادگی دولت این کشور را برای برداشته شدن تحریمهای ایران در راستای اجرای برجام را صادر کرد.

در حالی که طبق خبرهای منتشر شده در رسانهها قرار بود امروز یکشنبه به عنوان «روز پذیرش» برجام باشد، از آمریکا خبر میرسد رئیسجمهور آمریکا دستور آمادگی برای برداشتن تحریمها در راستای اجرای برجام را صادر کرد.

بر اساس مفاد برجام اجرای آن به سه مرحله تقسیم شده است. آنطور که در متن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اعلام شده، این سه مرحله عبارتند از روز نهایی شدن(23 تیر در وین)، روز پذیرش توافق و روز اجرا.

در برجام درباره «روز پذیرش» آمده است: «روز توافق، نود روز پس از تایید این برجام توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد، یا تاریخ مقدمی که با رضایت متقابل اعضای برجام تعیین شود خواهد بود که در آن، این برجام و تعهدات مندرج این برجام از تاثیر برخوردار خواهند شد. از این روز، اعضای برجام آغاز به فراهم آوردن ترتیبات و تمهیدات لازم برای اجرای تعهدات خود وفق برجام خواهند کرد.»

روز اجرا ( Implementation Day): در این مرحله است که برنامه جامع اقدام مشترک که از سوی طرفین مورد تائید قرار گرفته و تمهیدات آمادهسازی مربوط به آن هم انجام شده، وارد فاز اجرایی میشود. تا این زمان تغییری در وضعیت تحریمهای ایران صورت نمیگیرد و توافق ژنو، آنطور که روز سهشنبه توسط آمریکا و اتحادیه اروپا تمدید شد، اجرایی خواهد ماند.

در متن برجام در مورد «روز اجرا» آمده است: «روز اجرا، زمانی است که در آن، همزمان با گزارش آژانس مبنی بر راستی آزمایی اجرای تدابیر مرتبط با هستهای ایران به نحو مندرج در بخشهای 14.1 تا 14.12 پیوست 5، اتحادیه اروپایی و ایالات متحده به ترتیب اقدامات مشروحه در بخشهای 15 و 16 پیوست 5 را انجام داده و منطبق با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، اقدامات شرح داده شده در بخش 17 پیوست 5 در سطح سازمان ملل  انجام میشود»

در همین راستا امروز یکشنبه در فرمان اوباما خطاب به وزرای خارجه، خزانهداری، تجارت و همچنین فدرال رزرو آمریکا آمده است: «من از شما میخواهم همه تدابیر لازم را برای اینکه تعهدات آمریکا در قبال تحریمها اجرا شود، اتخاذ کنید».

البته در فرمان رئیسجمهور آمریکا تاکید شده که اجرای تصمیمات مربوط به رفع تحریمهای ایران در صورتی انجام میشود که جان کری وزیر خارجه این کشور تایید کند ایران تعهدات خود در برجام را اجرا کرده است.

در فرمان اوباما آمده است: «بر اساس برجام امروز 18 اکتبر 2015 روز پذیرش است روزی که برجام عملی میشود و همه مشارکتکنددگان از جمله آمریکا باید ترتیبات قانونی لازم و آمادگیها جهت اجرای تعهداتشان در قبال برجام را انجام دهند. مبتنی  بر بند 11 ضمیمه پنجم برجام، وزیر خارجه(آمریکا) در ارتباط با مستثنی کردن تحریمهای مربوطه اقدام میکند و این اقدام پس از تایید وزیر خارجه مبنی بر اینکه ایران اقدامات خاص هستهای در بندهای 15.1 و 15.11 ضمیمه پنجم برجام اجرایی میشود که آژانس بینالمللی انرژی اتمی راستی آزمایی میشود».

در ادامه این فرمان تاکید شد: «من به شما دستور میدهم تدابیر بیشتر برای اطمینان یافتن از اجرای سریع و موثر تعهدات قید شده آمریکا در برجام را بر اساس قوانین آمریکا اتخاذ کنید. به طور خاص و بر اساس نیازمندیهای قانونی آمریکا، من به شما فرمان میدهم همه اقدامات ضروری را برای اجرا کردن تعهدات آمریکا در ارتباط با تحریمهای توصیف شده در بند 17 ضمیمه پنجم برجام از قبیل آمادگی برای پایان دادن به فرمانهای اجرایی مشخص شده در بند 17.4 و دادن اجازه فعالیتهای مطرح شده در بند 17.5 را اتخاذ کنند که با تایید وزیر خارجه درباره اجرای اقدامات هستهای مطرح شده در بندهای 15.1 و 15.11 ضمیمه برجام اجرایی میشود پس از آنکه آژانس بینالمللی انرژی اتمی آنها را راستی آزمایی کرد».

رئیسجمهوری آمریکا همچنین افزود: «برای انجام این مسئولیتها به شما فرمان داده میشود تا با روسای دیگر وزارتخانههای اجرایی و سازمانهایی که شاید مناسب و مقتضی باشند، مشورت کنید. به وزیر خارجه اختیار و فرماند داده میشود تا این یادداشت(فرمان اوباما) را در فدرال رجیستر منتشر کند».

چگونگی رفع تحریمها

تحریمهای وضعشده علیه ایران، از منظر منبع تحریمکننده به سه دسته تحریمهای شورای امنیت، تحریمهای آمریکا و تحریمهای اتحادیه اروپا تقسیم شدهاند که هریک از آنها برای برداشته شدن، فرآیند و زمانبندی خاص خود را دارند، که این روند در متن برجام و قطعنامه تشریح شده است.

فرآیند رفع تحریمها عملا با ورود به مرحله «اجرای توافق» آغاز میشود و در آن زمان است که سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا، بر اساس یک جدول زمانی تحریمهای مشخصشده را تعلیق یا لغو میکنند.

ایالات متحده آمریکا

آمریکا هم در روز اجرا باید تعهداتی را انجام دهد. بر این اساس، واشنگتن پس از تائید اجرای تعهدات ایران از سوی آژانس، «اقدام به متوقف نمودن اعمال تحریمهای اشاره شده در بخشهای 4.1 تا 4.5 و 4.7 پیوست شماره دو، به استثنای بخش (الف)211 قانون کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه» میکند.

بر اساس این بند، اجرای تحریمهای زیر، «متوقف میشود». توضیح آنکه، اسامی الحاقیه 3 پیوست دوم برجام که مربوط به حدود 450 فرد و مجموعه و همچنین بیش از 300 هواپیما و کشتی هستند، در صفحات 77 تا 93 ترجمه دوم وزارت خارجه، آمده است. اسامی الحاقیه 4 پیوست دوم هم که شامل 42 شخص حقیقی و حقوقی است، در صفحات 94 و 95 ترجمه دوم وزارت خارجه از برجام آمده است. (

- تحریمهای اعمالی بر افراد و اشخاص حقوقی مندرج در الحاقیه 3 پیوست دوم برجام، شامل: بانک مرکزی ایران و سایر موسسات مالی ایرانی فهرست شده در این الحاقیه؛ شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفتیران (نیکو)، شرکت ملی نفت کش ایران، و سایر افراد و اشخاص حقوقی که توسط خزانهداری در این الحاقیه به عنوان دولت ایران شناسایی شدهاند؛ و برخی افراد و اشخاص حقوقی مندرج در فهرست اتباع تحریم شده یا فهرست افرادی که اموال آنها مشمول توقیف است؛

- تحریم ریال ایران؛

- تحریم خرید و فروش اسکناس آمریکا به دولت ایران؛

- محدودیتهای تجارت دوجانبه بر درآمدهای ایران که در خارج از کشور است، شامل محدودیت های مربوط به نقل و انتقال درآمدها؛

- تحریم خرید، پذیره نویسی، یا تسهیل معاملات دیون حاکمیتی ایران، شامل اوراق قرضه دولتی؛

- تحریم خدماتپیام رسانی مالی به بانک مرکزی ایران و موسسات مالی ایرانی مندرج در الحاقیه 3 پیوست دوم برجام؛

- تحریم ارایه خدمات بیمهای، یا بیمه اتکایی که در رابطه با فعالیتهای سازگار با برجام و با افراد و موجودیتهای مندرج در الحاقیه 3 پیوست دوم برجام صورت میگیرد؛

- تلاشها برای کاهش فروش نفت ایران شامل محدودیتها بر مقدار فروش نفت خام ایران و کشورهایی که میتوانند نفت خام ایران را بخرند؛

- تحریم سرمایهگذاری، شامل مشارکت در سرمایهگذاریهای مشترک، کالاها، خدمات، اطلاعات، فناوری و دانش و کمک فنی برای بخشهای نفت، گاز و پتروشیمی؛

- تحریم خرید، تحصیل، فروش، حمل و نقل، یا بازاریابی نفت، فرآورده های پتروشیمی و گاز طبیعی از ایران؛

- تحریم صادرات، فروش یا عرضه فرآورده های نفتی تصفیه شده و فرآوردههای پتروشیمی به ایران؛

- تحریم معامله با بخش انرژی ایران شامل معامله با شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو)، شرکت ملی نفتکش ایران؛

- تحریم معامله با بخشهای کشتیسازی و کشتیسازی ایران و عاملان بنادر شامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، خطوط کشتیرانی جنوب، و شرکت بازرگانی نفتیران (نیکو)، و عاملان بندر عباس؛

- تحریم تجارت طلا و سایر فلزات گرانبها توسط ایران؛

- خدمات تبعی مربوط به موارد فوق.

بر اساس استثنایی که در این بند در نظر گرفته شده، بخش اول از بند 211 قانون کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه، همچنان این اختیار را به رئیسجمهور آمریکا میدهد که اگر شخصی «به صورت آگاهانه اقدام به فروش، اجازه یا در اختیار قراردادن» کشتی یا بیمهنامه یا هرگونه خدمات حمل و نقلی به ایران کند که از آن برای «حمل اقلامی که ممکن است به فعالیتهای دولت ایران در ارتباط با تسلیحات کشتار جمعی یا اقدامات تروریستی، کمک کند» استفاده شود، میتواند آن فرد را در لیست تحریم قرار دهد.

بر اساس بند بعدی توافق، آمریکا همچنین «اقدام به متوقف کردن اعمال تحریمهای اشاره شده در بخش 4.6 پیوست شماره دو، در رابطه با فعالیتهای منطبق با این برجام شامل معامله با افراد و موجودیتهای مندرج در الحاقیه 3» پیوست دوم برجام مینماید. طبق این بند، اجرای تحریمهای زیر بر اساس برجام متوقف میشود:

- تحریم تجارت با ایران در مورد گرافیت، فلزات خام یا نیمه ساخته از قبیل آلومینیوم و فولاد، زغال سنگ، و نرم افزارهای تنظیم فرآیندهای صنعتی، در رابطه با فعالیتهای سازگار با این برجام و افراد و اشخاص حقوقی مذکور در الحاقیه شماره 3؛

- خدمات تبعی مرتبط با دسته فوق

آمریکا علاوه بر این متعهد شده است در روز اجرای توافق، «اقدام به حذف نام افراد و موجودیتهای مشخص شده در الحاقیه شماره سه پیوست شماره دو از فهرست اتباع تعیین شده و لیست اشخاصی که دارایی آنها مشمول انسداد است» نماید. بدین معنی که نام تمامی افراد و موجودیتهای الحاقیه شماره 3 پیوست دوم برجام از لیست بلوکه دارایی خارج میشود. با این حال، اتباع و شرکتهای آمریکایی همچنان از تجارت و همکاری با افراد و شخصیتهای حقوقی که نام آنها در لیست ستارهدار است، منع میشوند.

واشنگتن همچنین با لغو 4 دستور اجرایی متفاوت و همچنین بخشهای 5 تا 7 و 15 دستور اجرایی 13628 افراد و اشخاص حقوقی مندرج در الحاقیههای 3 و 4 ضمیمه دوم و همچنین «لیست افراد و نهادهای دور زننده تحریمها و/یا لیست غیر SDN مربوط به قانون تحریمهای ایران» را از لیست بلوکه دارایی و عدم صدور روادید خارج میکند.

علاوه بر این، واشنگتن مجوز موارد زیر را صادر میکند:

- اجازه فروش هواپیمای مسافربری تجاری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران از طریق اعطای امتیاز در  موارد زیر داده خواهد شد: الف) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری انحصارا با کاربری غیر نظامی، ب) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال قطعات یدکی و قطعات عمده برای هوایپمای مسافربری تجاری به ایران، و ج) ارائه خدمات تبعی، از جمله ضمانت، نگهداری، و خدمات تعمیر و بازبینیهای ایمنی برای کلیه موارد مذکور، مشروط به اینکه قطعات و خدمات مجوز داده شده انحصارا برای هوانوردی تجاری مسافری مورد استفاده قرار گیرند؛

- از طریق صدور مجوز، به اشخاص حقوقی غیرآمریکایی که در مالکیت یا کنترل اشخاص آمریکایی میباشند، اجازه خواهد داد منطبق با این برجام با ایران معامله کنند؛

- اعطای مجوز واردات فرش و مواد غذایی از جمله پسته و خاویار با منشاء ایرانی به ایالات متحده.