سیگنال ناخوشایند در صادرات غیر‌نفتی

«تداوم افت قیمت محصولات پتروشیمی» مهمترین عامل کاهش ارزش شاخص کالا و خدمات صادراتی است. در شهریورماه 4/7 درصد از ارزش محصولات پتروشیمی کاسته شده است و کاهش این گروه طی سال نیز معادل 28 درصد بوده است، همچنین  در بازارهای جهانی نیز افت قیمت محصولات پتروشیمی باعث شد که رکورد کاهش قیمت در 6 سال گذشته جابه جا شود.

در حالی که محصولات پتروشیمی بخش قابلتوجهی از صادرات غیرنفتی را تشکیل میدهد، افت قیمت جهانی این محصولات نمیتواند علامت خوشایندی برای صادرکنندگان باشد.

نزول شاخص بهای صادراتی

شاخص بهای صادراتی در شهریورماه معادل 228/3 واحد گزارش شده است. با مقایسه این آمار با شاخص ماهانه قبل، رشد ماهانه این شاخص در آخرین ماه تابستان منفی 1/4 درصد ثبت شده است. این در حالی است که در مردادماه رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی پس از دو ماه رشد منفی (در خرداد و تیر) به مثبت 1/7 درصد رسیده بود. بهطور کلی از دی ماه 93 تا شهریورماه 94، رشد ماهانه شاخص بهای مصرف کننده تنها در دو ماه اردیبهشت و مرداد مثبت گزارش شده که نشان میدهد روند کلی شاخص بهای صادراتی نزولی بوده است.

رشد نقطه به نقطه، تغییرات شاخص را در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل نشان میدهد. این متغیر در مردادماه منفی 14/5 درصد عنوان شده بود، اما گزارش بانک مرکزی میگوید این متغیر در شهریور کاهش یافته و به منفی 15/8 درصد رسیده است.

دیگر آمارها، در بازه زمانی 6 ماهه و پنج ماهه روند نزولی شاخص بهای صادراتی را تایید میکند. بر این اساس در 5 ماه نخست سالجاری نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد شاخص بهای صادراتی معادل منفی 14/7 درصد بوده که این رقم در بازه زمانی 6 ماهه نسبت به مدت مشابه سال قبل به منفی 14/9 درصد رسیده است. مطابق آمار بانک مرکزی رشد متوسط شاخص بهای صادراتی نیز در شهریورماه افت کرده است.

بر این اساس شاخص بهای صادراتی در 12 ماه منتهی به شهریورماه سالجاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 6/1 درصد کاهش یافته است. رشد متوسط شاخص در مردادماه منفی 4/7 درصد گزارش شده است.

در مجموع آمارها در بازههای زمانی متفاوت حکایت از آن دارد که روند شاخص بهای صادراتی نزولی بوده است که این روند نمیتواند سیگنال مناسبی برای صادرکنندگان غیرنفتی در داخل کشور ارسال کند.

بی اثر بودن رشد نرخ ارز در بهای صادرات

شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران یکی از انواع شاخصهای قیمتی است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان میدهد. به لحاظ ماهیت این شاخص بر مبانی بازار صادرات محاسبه میشود. عوامل موثر بر شاخص صادراتی را میتوان «تقاضا و کشش بازار جهانی»، «امکانات داخلی»، «تبلیغات»، «ویژگیهای اقتصادی بازار جهانی» و «قوانین و سیاستهای داخلی و خارجی موثر در بازرگانی» عنوان کرد. این عوامل قیمت محصولات صادراتی را در بازارهای جهانی تحت تاثیر قرار میدهد، اما علاوه بر قیمت جهانی کالاهای صادراتی، نرخ ارز در بازار آزاد نیز در شاخص بهای صادراتی نقش دارد.

در گزارش بانک مرکزی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل میشود و «نوسانات نرخ آزاد ارز» بر شاخص بهای صادراتی موثر است.

بنابراین میتوان عنوان کرد که « نرخ آزاد ارز» و «تغییر قیمت کالاهای صادراتی داخلی در بازارهای جهانی» دو عامل اصلی در محاسبه شاخص صادراتی است. بررسیها نشان میدهد که در ماههای گذشته معمولا تغییرات نرخ ارز، همزمان در شاخص بهای صادراتی تاثیر میگذاشته است.

به عنوان مثال در مردادماه که نرخ ارز 2 درصد رشد داشته، شاخص بهای صادراتی نیز متناسب با آن و معادل 1/7 درصد رشد داشته است. اما این روند هماهنگ در شهریورماه تداوم نداشته است. براساس آمارهای منتشر شده در شهریورماه نرخ دلار معادل 2/6 درصد و نرخ یورو 5/4 درصد افزایش داشته است؛ اما افزایش قیمت دلار و یورو باعث نشده که شاخص بهای صادراتی در شهریورماه روند صعودی داشته باشد. البته این احتمال وجود دارد که اثر افزایش قیمت ارز، در ماههای آتی در حرکت شاخص بهای صادراتی آشکار شود و میتوان در ماههای آتی رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی را افزایشی پیشبینی کرد.

افت قابل توجه شاخص پتروشیمی

یکی از مهمترین محصولات شاخص بهای صادراتی، گروه پتروشیمی است. این محصولات در حدود نیمی از وزن شاخص را در اختیار دارد و تغییرات آن اثر قابلتوجهی در شاخص کل صادراتی دارد. در شهریورماه کل شاخص بهای پتروشیمی نسبت به ماه قبل 4/7 درصد کاهش یافته است.

همچنین شاخص محصولات پتروشیمی نسبت به مدت مشابه سال قبل 28 درصد افت داشته است. بیشترین کاهش ماهانه شهریورماه در گروه محصولات شیمیایی بوده است که طی یک ماه 9/2 درصد از قیمت این گروه کاسته شده است.

به گزارش بانک مرکزی، در شهریورماه سالجاری افت شاخص بهای متانول معادل 15/3 درصد، پارازایلین معادل 35/7 درصد، استیرن معادل 15/6 درصد باعث شده که شاخص بهای محصولات صنایع شیمیایی در شهریورماه کاهش قابلتوجهی داشته باشد. همچنین در آخرین ماه تابستان گروه مواد پلاستیک و مصنوعات آن معادل 4/9 درصد کاهش داشته است.

بهطور کلی شاخص جهانی محصولات پتروشیمی نیز در ماههای گذشته کاهشی بوده است. براساس گزارش سایت پلاتس، در سپتامبر 2015 شاخص جهانی محصولات پتروشیمی که براساس دلار بر تن محاسبه میشود، در بازه ماهانه 11 درصد کاهش یافته است.

این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل نیز 43 درصد کاهش یافته است. بر این اساس افت شاخص بهای پتروشیمی در 6 سال گذشته بی سابقه بوده است. افت قیمت شاخص بهای پتروشیمی، بهدنبال کاهش قیمت جهانی نفت رخ داده است. این رویداد با توجه به سهم بالای سبد صادرات غیرنفتی ما از محصولات پتروشیمی باعث شده که میزان درآمدها از این محل افت کند. بهنظر میرسد با رفع تحریمها و بهبود روابط مبادلاتی، صادرکنندگان محصولات پتروشیمی به میزان صادرات خود بیفزایند تا ضرر ناشی از افت قیمت را جبران کنند.

جزئیات سایر گروهها در شهریور

بهجز محصولات پتروشیمی، روند قیمتی در سایر گروهها تقریبا افزایشی بوده است. در گروه فلزات معمولی و مصنوعات آن رشد ماهانه شاخص معادل 0/6 درصد گزارش شده، در این ماه آلومینیوم معادل 4 درصد و مس معادل 2/6 درصد رشد قیمت داشته است. در میان کالاهای صادراتی گروه مواد نسجی نیز در شهریورماه 1/9 درصد رشد داشته است.

رشد شاخص قیمت فرش پشم دستباف و فرش ماشینی معادل 2/6 درصد باعث شد تا شاخص بهای گروه مواد نسجی افزایش یابد. شاخص بهای گروه مزبور به میزان 10/2 درصد بالاتر از عدد شاخص نسبت به ماه مشابه سال قبل بود. در شهریورماه سالجاری، شاخص بهای گروه محصولات نباتی نیز نسبت به ماه قبل 1/4 درصد رشد داشته است. افزایش مذکور عمدتا در اثر ترقی شاخص قیمت پسته برابر 1/2 درصد، زعفران و کشمش و زیره به میزان 1/8 درصد بوده؛ اگرچه در این ماه شاخص بهای مغز بادام 11/4 درصد و خرما 1/6 درصد کاهش یافت.