اتاق بازرگانی ایران و آمریکا در بن‌بست

البته آمریکا در رابطه با ایران چندان سابقه درخشانی نداشته که بتوان بدون مدیریت آن را به حال خود رها کرد. زمانیکه ایران در تحریم بهسر میبرد این کشور حتی به موازین انسانی و بینالمللی توجهی نمیکرد و از صادرات محصولات انحصاری خود در زمینه پزشکی سرباز میزد. با توجه به این سابقه، چندی پیش مقام معظم رهبری در نامهای به رئیسجمهور بر جلوگیری از واردات کالاهای مصرفی از آمریکا تأکید کرد که به تبع آن رئیسجمهور برای پیگیری موضوع تمامی وزارتخانهها را مؤظف به انجام این عمل کرد. به این دلیل محمدرضا نعمتزاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت در دیداری با حضرت آیتالله صفایی، نماینده ولیفقیه در بوشهر با اشاره به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری و تنفیذ برجام و بیان الزامات برجام مبنی بر عدم مصرف کالاهای خارجی بهخصوص کالاهای مصرفی آمریکایی، راهبردهای این وزارتخانه را براساس فرمایشات مقام معظم رهبری دانست و گفت:«جلوگیری از واردات کالاهای مصرفی آمریکایی را در بخشنامهای اجرائی میکنیم». این در حالی است که اکنون واردات ایران از آمریکا براساس گزارش وزارت بازرگانی آمریکا در شهریور سال ٢٠١٥ نسبت به مدت مشابه سال ٢٠١٤، چیزی حولوحوش ٤٧ درصد رشد داشته و از لحاظ ارزش مالی نیز صادرات این کالاها به ایران به رقمی بالغ بر ١٥٧میلیون دلار رسیده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته، ارزش دلاری تمام کالاهای واردشده آمریکایی به ایران، بیشتر از ١٠٦میلیون دلار نمیشد. البته گفتهها در زمینه میزان واردات و صادرات ایران و آمریکا آنقدر متضاد است که نمیتوان به یک نمونه اکتفا کرد. برای نمونه در زمینه واردات و صادرات ایران و آمریکا در شهریورماه سال جاری، براساس گزارش گمرک، دوهزارو ٢٩٧ تن کالا به ارزش ١٤ میلیونو ٥٢٧ هزار و ٦٥٧ دلار از ایالاتمتحده آمریکا وارد کشور شده که ٣٦ درصد از کل واردات در این ماه را شامل میشود. این در حالی است که در شهریور سال گذشته باوجود واردات دوهزارو ٧٢٠ تن کالا، ارزش واردات از این کشور ١٠ میلیون و ٣٧٢ هزار و ٥٠٤ دلار بوده است. البته براساس این گزارش با افزایش بیش از ٤٠ درصدی واردات ایران از آمریکا در شهریورماه سالجاری مواجه بودیم. براساس گزارش گمرک، حجم واردات از ایالاتمتحده آمریکا در ششماهه نخست سالجاری نیز هشتهزارو ٢٤٢ تن به ارزش ٦٥ میلیونو ٢٤٤ هزار و ٩٩٨ دلار بوده است. از سوی دیگر واردات از این کشور در مدت مشابه سال گذشته ١٢هزارو ٧٤٢ تن بوده است که درعینحال ارزش این واردات برابر با ٥٦ میلیون و ١٩١ هزار و ٧٧٢ دلار است. این گزارشها در حالی مطرح میشود که اسدالله عسگراولادی در گفتوگویی که پیش از این داشت، گفته بود: «براساس آخرین آمارها در سال ٢٠١٤ حدود ٤٠٠ میلیون دلار جنس از آمریکا خریداری کرده و ٥٠ میلیون دلار کالا نیز به آنها فروخته‎ایم و پیش‎بینی می‎شود در سال ٢٠١٥، ٥٠٠ میلیون دلار خرید از آمریکا از سوی ایران و ١٠٠ میلیون دلار فروش از ایران به آمریکا داشته باشیم». با توجه به سخنان گوناگون در این زمینه نمیتوان رقم دقیقی برای حجم مبادلات تجاری ایران و آمریکا اعلام کرد، اما آنچه مسلم است واردات از سوی آمریکا به ایران قرار است که بیش ازپیش کنترل شود تا هیچگونه وابستگیای به کالاهای مصرفی وارداتی از این کشور وجود نداشته باشد.

درست نیست ایران به واردات از آمریکا وابسته شود

یحیی آلاسحاق، رئیس سابق اتاق بازرگانی تهران، دراینباره به «شرق» میگوید: جدای از اینکه صادرات و واردات از کدام کشورها باشند، مدیریت واردات یکی از مباحثی است که حتی پیش از برجام نیز مطرح بوده است. این امر تقریبا نزد تمامی نخبگان کشور پذیرفته شده است که واردات نباید به نحوی باشد که به تولید و صنعت لطمه بزند. آن هم در شرایطی که وضعیت اقتصادی جهان وضعیتی ویژه است و اغلب کشورها در رکود به سر می‎برند. این شرایط موجب می‎شود تا رقابت بر سر بازار کشورهایی چون ایران، که تنها معطوف به داخل نیست و بازار منطقهای محسوب میشود، همواره گرم باشد و حتی کشورهای صادرکننده به ایران حاضر به «دامپ» نیز هستند.

او که مدیریت واردات را مختص به آمریکا نمیداند، میافزاید: استراتژی در مورد واردات نیز مطرح میشود که واردات برای تولید در جهت صادرات باید انجام شود. اگر چنین خطی دنبال شود، میتوانیم واردات داشته باشیم، اما این واردات باید شامل مواد اولیه، قطعات، تکنولوژی و در کل نیازهای بخش تولید باشد که در نهایت این تولید منجر به صادرات شود. برعکس اگر نگاه یکطرفه خطی نسبت به این مسئله وجود داشته باشد و نفت و منابع را بفروشیم و کالای مصرفی وارد کنیم، به کشور وارد خواهد شد. در واقع باید به سمت واردات کالاهای زیان واسطهای و سرمایهای برویم نه واردات کالاهای مصرفی.

او همچنین تأکید میکند: آنچه مقام معظم رهبری بر آن تأکید کرده و در نهایت دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف شده برای تهیه بخشنامه برای آن وارد عمل شود، مربوط به کالاهای مصرفی است.

آلاسحاق با بیان اینکه عملکرد آمریکا در رابطه با تعاملات با ایران، عملکرد خوبی نبوده است، میگوید: آمریکا در شرایط تحریم حتی نیازهای حیاتی و مربوط به سلامت که به واسطه ماهیت بشردوستانه، مشمول تحریمها نیز نبوده را تأمین نکرده است. بهطوریکه واردات کالاهای انحصاری آمریکا مانند دستگاههای اسکن، رادیولوژی و... در بیمارستانها، غیرمنصفانه دچار چالش شده بود.

به گفته او، به خاطر این پیشینه آمریکا صحیح نیست که ایران پذیرای واردات کالاهای مصرفی یا حتی کالاهای اساسی مانند گندم، ذرت، کنجاله و... از آمریکا باشد، درحالیکه این کالاها را میتوانیم از کشورهای دیگر وارد کنیم.

رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه آمریکا نشان داده است که هرگاه سیاست تغییر کند، بدون هیچگونه ملاحظهای تحریمها و محرومیتها را به بهانههای مختلف بر ایران تحمیل خواهد کرد، میافزاید: وقتی با چنین عملکردی از سوی آمریکا روبهرو بودهایم درست نیست که خود را به واردات از آمریکا وابسته کنیم. بنابراین تصمیم دولت در مورد ممنوعیت واردات کالاهای مصرفی از آمریکا که جایگزینی در کشورهای دیگر دارند، درست است و آن را تأیید میکنم.

او همچنین به نتایج تحریم آمریکا برای واردات کالاهای انحصاری خود به ایران نیز اشاره میکند و معتقد است این مسئله روی افزایش قاچاق این کالاهای انحصاری به کشور مؤثر بوده است. به گفته آلاسحاق، وقتی راه رسمی روابط تجاری با آمریکا بسته شد و واردات برخی کالاها برای تأمین نیاز داخل بود، قاعدتا با افزایش قاچاق در این زمینه مواجه شدیم، زیرا چاره دیگری نداشتیم و واردات برخی کالاها از آمریکا انحصاری بود.

آلاسحاق با وجودی که چنین اقدامی را از سوی ایران برای ممنوعیت واردات کالاهای مصرفی آمریکا به کشور تأیید میکند، معتقد است این مسئله تشکیل اتاق بازرگانی ایران و آمریکا را قاعدتا با چالش روبهرو خواهد کرد.

او در پاسخ به اینکه با قطع این نوع رابطه با آمریکا، قاچاق این نوع کالاها به ایران افزایش مییابد یا خیر، میگوید: نفوذ به تحریم یا تعامل مرتبط است، اما میتوانیم با انتخاب درست شریک تجاری یا نوع محصولات وارداتی از افزایش این نوع قاچاق جلوگیری کنیم.