پر کردن جای خالی نفت ایران در بازار جهانی ممکن نیست

صندوق بینالمللی پول در بخشی از گزارش خود موسوم به «چشم انداز اقتصادی جهان» در مورد میزان تاثیر موقعیت ایران و تحریمها علیه این کشور بر بازارهای جهانی و قیمت نفت نوشته است: تاثیر بالقوه یا واقعی اختلال در عرضه نفت که مرتبط با ایران به عنوان سومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان است درصورتی که با افزایش عرضه متعادل نشود، بر قیمت نفت بسیار زیاد خواهد بود.

در صورتی که روند قطع صادرات نفت ایران به اقتصادهای سازمان توسعه و همکاریهای اقتصادی متوقف نشود، این امر میتواند سبب افزایش 20 تا 30 درصدی قیمت نفت شود. 

بر اساس این گزارش، بیثباتیهای آتی در اثر اختلال در عرضه نفت میتواند قیمت نفت را بسیار بیشتر افزایش دهد. اما اگر تولیدکنندگان دیگر نفت تولیدات خود را افزایش دهند، ممکن است برای مدتی قیمتها کاهش یابد.

بر اساس این گزارش هرچه کاهش عرضه نفت ایران بیشتر باشد، خطر انقباض بازارهای جهانی نیز بیشتر میشود. البته دیگر تولیدکنندگان نفت بخشی از این کاهش را جبران خواهند کرد همانطور که در مورد لیبی انجام دادند اما مطالعات نشان میدهد و تحلیلگران معتقدند که چنین متعادلسازیهایی به ندرت تمام کاهشها را جبران میکند.

شوک یک عرضه منفی، قیمت واقعی نفت را به طور متوسط کمی بیش از 50 درصد در طی 2 سال نخست افزایش خواهد داد. این افزایش در قیمتها رشد آشفته کنونی درآمد واقعی خانوارها را کاهش و هزینههای تولید را افزایش میدهد و این امر سبب کاهش سودآوری میشود. این عوامل بنیان بهبود مصرف خصوصی و رشد سرمایه گذاری اقتصادها در تمام مناطق به جز شبکه صادرکنندگان نفت را خراب میکند.

در سطح جهانی، بازده حدود 1.25 درصد کاهش یافته است. اگر شوک نفتی به اعتماد خدشه وارد کند یا عدم اعتماد به بازارهای مالی رخنه کند، تاثیرات کوتاهمدت به طرز چشمگیری بزرگتر خواهد بود.

این گزارش میافزاید، نگرانی در مورد شوک ناشی از عرضه نفت که در اثر تحریمهای ایران ممکن است رخ دهد، میتواند سبب افزایش قیمت نفت شود و باعث کاهش بازده در منطقه یورو و تقویت بازخورد منفی میان خانوارها و قدرتها و بخشهای بانکداری شود.

در این میان، شوک افزایش قیمت نفت میتواند رشد اقتصادهای نوظهور آسیایی را نیز به خطر بیندزاد و سقوط قیمت کالاهای اساسی غیرنفتی را به دنبال داشته باشد و در نتیجه به آمریکای لاتین و آفریقا نیز زیان وارد کند.

در ادامه این گزارش تاکید میکند، خطرهای ژئوپلتیکی عرضه نفت فراتر از کاهش تولید و صادرات نفت است؛ موقعیت ایران در تنگه هرمز که حدود 40 درصد صادرات نفت جهان از آن عبور میکند (25 درصد تولید جهانی) و مجاورت جغرافیایی با دیگر تولیدکنندگان اصلی نفت به این معنی است که خطری با وسعت بسیار بزرگتر و حتی بیمانند در اختلال عرضه نفت در شرایط وقوع جنگ یا نزدیک شدن به این تنگه وجود دارد.

بر اساس آمار منتشر شده در این گزارش، تولید نفت کل کشورهای عضو اوپک در سال 2010 برابر با 35.8 میلیون بشکه در روز و در سال 2009 برابر با 34.8 میلیون بشکه بوده است.

عربستان در سال 2010 روزانه 10.7 میلیون بشکه  و در سال پیش از آن 9.8 میلیون بشکه تولید کرده است.

تقاضای چین برای طلای سیاه در سال 2009 برابر با 9.1 میلیون بشکه و در سال پس از آن برابر 9.5 میلیون بشکه بوده است.

تقاضای هند نیز در سال 2010 روزانه 3.5 میلیون بشکه و در سال 2009 روزانه 3.3 میلیون بشکه بوده است.