صنایع تبدیلی، حلقه گمشده اقتصاد کشاورزی

همانطور که سیدمحمدحسین شریعتمدار، مشاور عالی وزیر جهاد کشاورزی گفته است، بهدلیل عوامل خسارتزا، محصولات کشاورزی در دنیا ۴۲درصد ضایعات دارد که این رقم در ایران ۳۰ تا ۳۵ درصد و در کشورهای پیشرفته کمتر از ۲۰ درصد است. از این رو توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در تمامی استانهای کشور از ضایعات و تلنبار شدن تولیدات کشاورزان جلوگیری کرده و فضای تولیدی را برای تولیدکنندگان ایجاد میکند به علاوه اینکه سبب رونق و پیشرفت صنایع غذایی کشور خواهد شد.

صنایع تبدیلی میتواند تمام تهدیدهای بخش کشاورزی را به فرصت تبدیل کند و امروز این صنایع نیاز جدی به حمایت دولت دارند تا بتوانند به توسعه دست پیدا کنند.

بهرام بیرانوند، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی گفت: قسمتی که مربوط به تولید محصول است را کشاورز انجام میدهد اما در مرحلهای پس از تولید محصول نقش صنایع تبدیلی پررنگ میشود. اگر تولیدات بخش کشاورزی فقط به صورت مواد اولیه و خام به بازارها عرضه شوند، نشان از ضعف بخشهای صنعتی و بهویژه صنایع تبدیلی است. از آن گذشته ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی باعث افزایش دامنه تولید کشاورزان و ایجاد اشتغال هم در بخش اقتصاد کشاورزی و هم در بخش صنعتی خواهد شد. با این حال به نظر میرسد آن طور که باید و شاید به صنایع تبدیلی در کشور اهمیت داده نشده است.

بیرانوند افزود: بیاهمیتی به صنایع تبدیلی در کشاورزی باعث انبار شدن بیهوده تولیدات کشاورزان در انبارها و ضایع شدن آن خواهد شد. باید پرسید چرا محصولی که با رنج و زحمت بهدست آمده باید در دست خود کشاورز از بین برود یا به علت نداشتن زیرساختهای مورد نظر در بخش صنعت مجبور به دفن و معدوم کردن آنها شویم؟ این در حالی است که کشور چین از ۴۰ محصول کشاورزی، عملآوری و فرآوری میکند و آنها را به بازارهای روسیه و اوکراین میفرستد؛ از اینرو نبود صنایع تبدیلی هم ضعف صنعت است و هم ضعف کشاورزی. این خلأ حتی باعث ایجاد بحران میشود، چراکه برای کشاورز جمعآوری محصولات هم صرفه اقتصادی دربر نخواهد داشت.

این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با اشاره به نقش حمایتی بانکها از کشاورزان گفت: متاسفانه بانکها به موضوعاتی میپردازند که توجیه اقتصادی ندارد. در حالی که اگر در بخش صنعت غذایی و کشاورزی حمایت مالی شود هم محصولات ارزانتر و سالمتری عرضه خواهد شد و هم اینکه به بهبود اشتغالزایی در این بخش منجر میشود.

وی تصریح کرد: با وجود ظرفیت بالای کشور در تولید محصولات کشاورزی بهتر است از خامفروشی در این بخش جلوگیری کنیم. براساس آمار امسال تولید سیب درختی در کشور ما بالا بود. باید از این مزیت استفاده کنیم و به جای صادراتی که منجر به خرابی در بین راه و مسیر میشود، زمینه برای عملآوری، فرآوری و تبدیل این تولیدات به محصولات دیگر فراهم شود. این کار باعث افزایش انگیزه در تولیدکنندگان میشود.

پیوند صنایع تبدیلی با اقتصاد کشاورزی

سیدمحمد ساداتابراهیمی، دبیر کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی گفت: توسعه صنایع تبدیلی به افزایش بنیه اقتصادی کشاورزی و توسعه اقتصاد کشاورزی میانجامد. به عبارتی ارتباط کشاورزی و صنعت آنچنان در محوریت صنایع تبدیلی به چشم میآید که برای خودکفایی و حمایت از تولید داخل باید این بخش از صنعت را توسعه دهیم.

ساداتابراهیمی با انتقاد از نبود زیرساختهای عملآوری و فرآوری در بخش کشاورزی گفت: برخلاف صحبتهایی که برای توسعه صنایع تبدیلی در کشور میشود با این حال در مقام عمل شاهد رشد صنایع تبدیلی نیستیم. این موضوع باعث میشود که ضرر و زیانهای جبرانناپذیری به بخش تولید محصولات کشاورزی وارد شود، چراکه به دلیل فراوانی تولیدات کشاورزی و عرضه بیش از تقاضا در ۴فصل سال امکان ضایعات در محصولات کشاورزی بسیار است. به عبارتی هم مدیریت تولید ما ناصحیح است و هم بهدلیل نبود صنایع تبدیلی تولیدکنندگان ضرر میکنند یا اینکه مجبور میشوند محصولات خود را به قیمت پایینتر عرضه کنند که در نهایت به کاهش انگیزه تولیدکنندگان منجر میشود.

توسعه صنایع تبدیلی، احیاکننده صنایع غذایی

بهروز فروتن، تولیدکننده و مشاور عالی انجمنهای صنایع غذایی ایران نیز در گفتوگو با صمت بیان کرد: دلیل نبود صنایع تبدیلی و محدود بودن در کشور ما به نبود مدیریت کلان در بخش کشاورزی برمیگردد. به این معنی که کشاورزی در کشور ما جدی نگرفته شده است. در حالی که وجود صنایع تبدیلی به گسترش اقتصاد سالم و زمینهسازی برای اشتغال مفید کمک میکند، به عبارتی توسعه صنایع تبدیلی احیاکننده صنایع غذایی است.

فروتن درباره موانع گسترش صنایع تبدیلی هم گفت: اوایل انقلاب تولید محصولات کشاورزی ما ۲۵میلیون تن بود. درحالحاضر و بعد از ۳۰ سال این رقم ۴ برابر شده است. البته جمعیت کشور هم ۲ برابر شده است اما متاسفانه پیشرفتی در صنعت کشاورزی شاهد نبودیم، در حالی که تمامی کشورهای پیشرفته دنیا از بستر کشاورزی و صنایع غذایی ابرقدرت شدهاند. از اینرو اگر مدیریت صحیح آب در کشاورزی را در پیوند توسعه زیرساختهای صنایع تبدیلی بگذاریم تولیدات کشاورزی ما بیشتر خواهد شد، چرا که انگیزه تولید برای تولیدکننده ایجاد میشود. به علاوه اینکه درحالحاضر اگر ۳۰۰میلیون تن تولیدات کشاورزی برای ۷۰میلیون جمعیت داریم که ۲۰۰میلیون آن مازاد است با مدیریت صحیح این رقم به ۴۰۰میلیون تن میرسد. البته به این شرط که مدیریت صحیح در بخش کشاورزی باشد. اگر دولت کشاورزی را جدی بگیرد و صنایع تبدیلی را در کنار آن توسعه دهد بهطور قطع کشوری خواهیم بود که در صنایع غذایی سرآمد میشویم. با این حال نه به زیرساختهای کشاورزی توجه شده و نه به مزیتهایی چون آب و هوا و اقلیم اهمیت داده میشود.

این تولیدکننده با اشاره به توسعه صنعت بستهبندی در کشور هم گفت: صنعت بستهبندی در پیوند تولیدات کشاورزی مانند ماهی و آب است. تولیدات کشاورزی نباید ضایعات شوند. اگر این اتفاق بیفتد نشاندهنده ضعف صنعت فرآوری و بستهبندی است. البته صنعت بستهبندی ما در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار عقب مانده است.

فروتن افزود: برای اینکه ما بازارهای هدف در زمینه صنایع غذایی را در دنیا از دست ندهیم باید به ظاهر، کیفیت و قیمت محصول توجه کنیم. تسخیر بازار صنایع غذایی با حمایت دولت میسر میشود. از این رو هم باید به گسترش صنایع غذایی با توسعه صنایع تبدیلی توجه کنیم و هم برای تسخیر این بازار صنعت بستهبندی را تقویت کنیم.

این تولیدکننده با اشاره به اهمیت صنایع غذایی گفت: دولتمردان صنعت را جدی بگیرند. در این میان به صنایع غذایی بیشتر اهمیت دهند، چراکه صنایع غذایی هم ارزآوری بالاتری برای کشور خواهد داشت و هم زمینه اشتغالزایی را فراهم میکند. به علاوه اینکه در کنار واردات فناوری پیشرفته به عرصه صنایع غذایی و کشاورزی، مدیریت آب را جدی بگیرند.