WTO؛ تیغ دولبه خودروسازی ایران

 این در شرایطی است که کاهش تعرفه واردات خودرو همواره مخالفان سرسختی داشته و آنها در بیشتر مواقع به دلیل حمایت از تولید داخل، چندان اجازه کاهش تعرفه را ندادهاند. اگر هم طی این سالها، تعرفه واردات خودروهای خارجی کاهش پیدا کرده، در کنار آن، ممنوعیتها و محدودیتهایی در نظر گرفته شده تا به نوعی پایین آمدن تعرفه جبران شده باشد. بهعبارت بهتر، تعرفه واردات خودرو همواره طی این سالها خط قرمزی برای نه تنها خودروسازان، بلکه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و حتی مسوولان دولتی نیز بوده و آنها تا جایی که شده اجازه عبور از آن را ندادهاند. در یکی از این موارد حتی پیش آمد که مجلس شورای اسلامی تعرفه واردات خودرو را کاهش داد، اما دوباره آن را افزایش داد و در عوض تولیدکنندگان خودرو را ملزم به افزایش کیفیت محصولات شان کرد.

همه اینها در شرایطی است که گویا دولت یازدهم تصمیم خود را برای پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی گرفته و در این راه ظاهرا ترسی نیز از کاهش تعرفه کالاها از جمله خودرو ندارد. آن طور که محمدرضا نعمتزاده وزیر صنعت، معدن و تجارت به تازگی اعلام کرده، ایران آمادگی لازم برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی را دارد و در این راستا حاضر است تعرفهها را کاهش دهد. هرچند در حال حاضر کالاهای خارجی زیادی هستند که بهواسطه تعرفه وارد کشور میشوند، اما در این بین بدون شک «خودرو» از حساسیت زیادی برخوردار است. با این حال ظاهرا وزارت صنعت از پایین آوردن تعرفه آن نیز ابایی نداشته و در راه پیوستن به سازمان تجارت جهانی، قصد عبور از این مانع را دارد. در این شرایط باید دید مخالفان همیشگی کاهش تعرفه واردات خودرو چه موضعی در قبال پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی خواهند گرفت و آیا در راستای این هدف دولت، موافقت خود را با کاهش تدریجی تعرفهها اعلام میکنند یا اینکه رفتار گذشته را پیش میگیرند. کاهش تدریجی تعرفه واردات خودرو البته چندان موضع غریبی در کشور بهشمار نمیرود و پیشتر دو بار (یکی در دولت اصلاحات و دیگری در دولت دهم) محقق شد که ناکام نیز ماند. این بار اما با توجه به عزم دولت مبنی بر پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، میتوان بیش از گذشته به کاهش تدریجی تعرفه خودرو امیدوار بود، البته به شرطی که دولتیها بتوانند مخالفان را به نحوی نسبت به این موضوع قانع کنند.

خودروسازی پس از پیوستن به WTO

اما پیوستن به سازمان تجارت جهانی، نیازمند یک سری مولفهها و فاکتورها است که تنها در صورت رعایت آنها میتوان عضو این سازمان شد و از این عضویت بهره برد. به گفته کارشناسان، عضویت در سازمان تجارت جهانی برای کشوری مانند ایران، تیغی دو لبه بهشمار میرود و اگر با برنامهریزی پیش نرود، ممکن است نتایج فاجعه باری را بهدنبال داشته باشد. به باور کارشناسان، اینکه ایران اراده کرده تا به سازمان تجارت جهانی بپیوندد، اتفاق مبارکی بهشمار میرود، منتها اگر زیرساختها و مقدمات آن بهخوبی فراهم نیاید، شیرینی این تصمیم به تلخی خواهد زد و صنایع داخلی به شدت متضرر خواهند شد. همچنین پیوستن به این سازمان، به صنعت خودرو کشور ارتباط مستقیم دارد، چه آنکه اگر ایران شرایط را بهخوبی فراهم و به عضویت سازمان مربوطه درآید، میتوان شاهد رقابت در بازار داخلی و رشد و توسعه آن بود، اما اگر این «پیوستن»، بیبرنامه باشد، آسیب زیادی به خودروسازی خواهد رسید.

در این مورد، دبیر انجمن قطعهسازان با اشاره به مقدمات پیوستن به سازمان تجارت جهانی، میگوید: در بین تمام شرایط برای رفتن به این سازمان، سه فاکتور از اهمیت بالاتری برخوردارند که عبارتند از؛ آزادسازی نرخ ارز، پرداخت یارانه مستقیم به مشتریان و مصرفکنندگان و همچنین کاهنده شده تعرفه واردات کالا. ساسان قربانی میافزاید: در بین این سه فاکتور، بحث تعرفه از حساسیت بسیار بالایی بهخصوص در حوزه خودرو برخوردار است؛ زیرا پیوستن به سازمان تجارت جهانی، به معنای کاهش تدریجی تعرفه خواهد بود. وی با اشاره به اینکه کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی جز در مواردی استثنا، نمیتوانند برای کالاهای خارجی تعرفه بگذارند، تاکید میکند: ما برای پیوستن به این سازمان، باید ابتدا وارد دوره الحاق شویم، به این معنی که مثلا در یک دوره پنج ساله متعهد به ایجاد زیرساختها و فراهم کردن مقدمات الحاق خواهیم شد.

قربانی ادامه میدهد: در این دوره، علاوهبر انجام اقداماتی مانند آزادسازی نرخ ارز و پرداخت مستقیم یارانه به مصرفکنندگان، باید نسبت به کاهش تدریجی تعرفه کالا بهخصوص خودرو تعهد بدهیم، به این معنا که هر سال از این تعرفه کم کنیم. به گفته دبیر انجمن قطعهسازان، الزامی به حذف کامل تعرفهها نیست، اما اولا باید تعرفهها را مطابق با استانداردهای جهانی تعیین کنیم و ثانیا هر سال (طی دوره الحاق) از آن بکاهیم.

قربانی اما با تاکید بر اینکه اگر بیبرنامه و بدون فراهم کردن مقدمات لازم و کافی، به سازمان تجارت جهانی بپیوندیم، اثرات زیانباری متوجه صنعت خودرو کشور خواهد شد، میگوید:پیوستن به این سازمان، به معنای کاهش تعرفه است و بنابراین خودروسازان باید آماده رقابت با همتایان خارجی خود باشند. اظهارات دبیر انجمن قطعهسازان در شرایطی است که هماکنون تعرفهای حداقل 40 درصدی برای واردات خودرو به کشور وجود دارد و از طرفی، خودروسازان داخلی هنوز نتوانستهاند به لحاظ کیفیت و قیمت، اقدامات عمیقی را انجام بدهند؛ بنابراین عملا توانایی رقابت با محصولات خارجی را نخواهند داشت. در این شرایط اگر قرار است ایران طی مثلا پنج سال آینده به عضویت سازمان تجارت جهانی دربیاید، خودروسازی بهعنوان لکوموتیو صنایع کشور باید بهواسطه طراحی و تولید محصولات با کیفیت و بهروز و دارای قیمت مناسب، رفته رفته مهیای حضور در کارزار پسا الحاق (پس از از پیوستن به سازمان تجارت جهانی) شود.