محاکمه دو رئیس در پکن

برای «شی جین پینگ»، رئیسجمهوری چین، سیاست بیش از حد محلی است. تیم او متشکل است از نخبگان سیاسی، صدها رهبر چینی بازنشسته و حاضر در قدرت، ژنرالها و کارگزاران قدرت که در درون و پیرامون مقر دولت در «ژونگ نان» پکن گرد آمدهاند. «شی» اندکی پس از کسب قدرت در سال 2012 تلاش گستردهای را برای از میان بردن فساد در سطوح بالا و پایین حزب کمونیست چین آغاز کرد. این کمپین ضدفساد امضای «شی» را در پای خود دارد. به نظر میرسد «شی» تمرکز خود در کمپین ضدفساد را بر اعضای بازنشسته نخبه نه در کمیت- که بسیاری از مقامهای سطح پایین اخراج یا دستگیر شدهاند- بلکه بر شدت قرار داده است.

«شی» مردانی رامانند «ژو یونگ کانگ»، یک مقام بازنشسته را که قبلا در کمیته دائمی دفتر سیاسی- گروه هفت نفرهای در رأس حزب کمونیست- خدمت میکرد، هدف قرار داده است؛ همچنین ژنرالهایی مانند «شو کای هو» و «گو بوشیانگ» که در پولیتبورو (هیات مرکزی حزب) خدمت میکردند نیز در زمره اهداف او بودند. «ژو» اکنون حکم حبس ابد گرفته و دوران زندان را میگذراند؛ «گو» به اتهامات مربوط به فساد تحت بازجویی قرار دارد و «شو» به اتهام فساد در اوایل 2014 بازداشت شد و در ماه مارس به دلیل سرطان درگذشت. در سال 2012، مردانی مانند «ژو» بودند که «شی» را بهعنوان رئیسجمهوری انتخاب کردند. اگر این کمپین ضدفساد شکست بخورد، اعضای نخبگان حاکم او را برکنار خواهند کرد.

استراتژی «شی» برای مقابله با این تهدید، مانند پیشینیان خود، این است که دوستان را نزدیک و دشمنان بالقوه را نزدیکتر نگه دارد. در انجام این کار، «شی» از یک سنت چند دههای مبهم اما قدرتمند حزبی استفاده کرده است. براساس مصاحبههایی با تنی چند از نزدیکان به رهبری حزب حاکم، اعضای سابق دفتر سیاسی (پولیتبورو) اجازه سفر خارجی بدون اجازه کمیته دائمی دفتر سیاسی فعلی را ندارند. یکی از کسانی که پیوندهایی با رهبری دارد و خواسته تا به دلیل حساسیت موضوع نامش محفوظ بماند، میگفت: «این سنتی پذیرفته شده است.» این قاعده در مورد دهها تن از اعضای نخبگان سیاسی چین، از جمله دو رئیسجمهوری زنده سابق، دارای کاربرد است. یک نفر که ارتباطاتی با رهبری دارد، میگوید: شایع شده که «جیانگ زمین»، رئیسجمهوری اسبق، به دلیل فساد تحت نظر است و «هو جین تائو»، رئیسجمهوری سابق، نیز به دلیل اتهام مربوط به رشوه چهرهاش مخدوش شده و اتهاماتی به سوی او روانه شده است. یک متخصص امور چین- که خواسته نامش محفوظ بماند- میگفت این قاعده آنقدر سفت و سخت است که به موارد معدودی از اعضای سابق پولیتبورو که از زمان مرگ مائو در سال 1976 به خارج از کشور سفر کردهاند نیز تسری مییابد. «دیوید لمپتون»، مدیر مطالعات چین در مدرسه مطالعات بینالمللی پیشرفته جان هاپکینز، میگوید: «در چین، رهبران سابق اساسا کشور را ترک نمیکنند.»

قوانینی وجود دارد که ناظر بر سفر اعضای فعلی دفتر سیاسی است: آنها نمیتوانند بیش از یکبار در سال به خارج از کشور سفر کنند، غیر از شرایط خاص مربوط به کار و آنها باید سفر خود را براساس قانون سال 1989 به 3 تا 5 روز محدود کنند. با این حال، نامشخص است که آیا قانون خاصی ناظر بر این مساله وجود دارد که آیا رهبران سابق چین مجاز به سفر به آن سوی آبها هستند یا خیر. لمپتون میگوید: سیاست نخبگان در چین «یک جعبه بزرگ سیاه و سفید است.» «بو ژی یو»، مدیر دانشگاه ویکتوریا در مرکز تحقیقات چین معاصر در ولینگتون، نیوزیلند و متخصص مسائل چین میگوید که اعضای سابق پولیتبورو پاسپورتهای شخصی ندارند: آنها پاسپورتهای رسمی دارند که در «اداره کل» نگه داشته میشود. این اداره کل یک نهاد حزبی است که امور اداری پولیتبورو و سایر ارگانهای دولتی را هماهنگ میکند. او میگوید: «اگر پاسپورت نداشته باشید، نمیتوانید به خارج سفر کنید.» غیر از اینکه ممکن است آنها هدف کمپین ضدفساد قرار گیرند اما چند دلیل احتمالی دیگر وجود دارد که «شی» ممکن است از محدود کردن رهبران سابق چین از سفر به خارج منتفع شود. او شاید در مورد فرار یا شرمندگی شخصی احساسی پارانویید گونه داشته باشد. «بو» میگفت: «این افراد اسرار بسیاری دارند.» «بو» میافزاید: اعضای سابق دفتر سیاسی ممکن است «اطلاعاتی درونی» داشته باشند که «برای تصویر حزب میتواند مخرب باشد. اگر راهی برای ممنوع کردن آن فرد [از سفر] وجود داشته باشد، واقعا چنین میکنند.»

وقتی «لی کوانگ یو»، رهبر فقید سنگاور درگذشت، کلینتون رهبری هیات آمریکایی برای خاکسپاری را بر عهده داشت. دولت چین اما معاون رئیسجمهوری «لی یوانچوا» را که از اعضای فعلی پولیتبورو است اعزام کرد. یک استاد چینی، به شرط فاش نشدن نام، میگوید نکته مهمی که در مورد مقامهای چینی مطرح است این است که بر خلاف رهبرانی مانند کامرون، کلینتون و بلر که دنبال پول و جمعآوری پول هستند اما رهبران چین اینگونه نیستند؛ چرا که این باور رایج وجود دارد که آنها به قدر کافی ثروتمند هستند؛ چرا که در دوران حضور در قدرت ارتباطاتی را برای بستگانشان در سطوح بالا فراهم کردند که نفعش به خود آنها هم رسیده است. این ثروت مسوولیت به دنبال دارد. در یک تحقیق که در آوریل 2014 منتشر شد، نیویورکتایمز دریافت که سه نفر از بستگان «ژو» در حداقل «37 شرکت که در سراسر کشور پراکنده بودند، سهم داشتند: از آئودی گرفته تا شرکتهای دیگر.» یک سال پیش از آنکه پکن «ژو» را به حبس ابد به دلیل دریافت رشوه – در میان بسیاری دیگر از اتهامات- محکوم کند، گزارش شده است که اعضای خانواده و شرکتهای تحت امر «ژو» 14/5 میلیارد دلار داراییشان بود.

پس از مرگ مائو، پولیتبورو به یک مکان بسیار امن تر برای اعضای خود تبدیل شد: جانشینان مائو قدرتی (یا شاید اشتیاقی) برای قتل مخالفان خود نداشتند. وقتی چند سال بعد «دنگ شیائوپینگ» به قدرت رسید بسیاری از نخبگان چینی از جنگ داخلی ویرانگر که مشخصه دوران مائو بود،خسته شده بودند. «دنگ» با سوار شدن بر موج سیاسی حاکم و اطلاع از موقعیت بعضا مخاطرهآمیز خود بهعنوان رهبر برجسته چین در دهه 80 و 90، مخالفان حزبی برجسته خود را دستگیر، آنها را تحت بازداشت خانگی نگه داشته یا آنها را حاشیهنشین کرد اما آنها را نکشت. بهطور مثال، باند چهار نفره را در نظر بگیرید- اعضای دفتر سیاسی که متهم به افراط در انقلاب فرهنگی بودند- که همه آنها مدتهای مدید در زندان به سر بردند.

جانشینان دنگ- «جیانگ» و «هو»- هم دشمنان سیاسی عالیرتبه خود را دستگیر و هم زندانی میکردند اما نه در مقیاس امروز. بیش از هر رهبر دیگری از دوران دنگ، «شی» سنتهای مائوئیستی زندانی ساختن رهبران سابق را احیا کرده است. او تا کنون چند تن از اعضای پولیتبورو را سرنگون کرده؛ مهمتر از همه «ژو» یا همان «تزار سابق امنیتی» چین است. شاید به دلیل مبارزه تهاجمی اش با فساد سیاسی «شی» در میان نخبگان سیاسی احتمالا در موقعیت مخاطرهآمیزتری است. در آوریل 2014، «هو»، رئیسجمهوری سابق، به منزل مائو در استان هونان سفر کرد که بسیاری از مفسران آن را انتقادی از مائوئیسم سرسختانه «شی» تفسیر کردند. اما نمیتوان روی «هو» حساب کرد تا پیام خود را به آن سوی آبها برساند. «شی» احتمالا دوست دارد او را به ضرر ثبات سیاسی در چین نزدیک به خود و البته «ساکت» نگه دارد. «بو» میگوید: «تنش بسیار بیشتر از آن چیزی است که میبینید.» تمام اعضای سابق و قدرتمند پولیتبورو «در کشور محبوس شده و نمیتوانند کشور را ترک کنند.» این تهدیدی بر زندگی سیاسی «شی» است.