خروج پتروشیمی‌ از بورس کالا به صلاح کشور نیست

پدرام سلطانی در مورد شایعاتی مبنی بر احتمال خروج برخی محصولات پتروشیمی تا هفته آینده از بورس کالا اظهار کرد: با توجه به رشد تولید محصولات پتروشیمی در کشور در یک دهه گذشته شرایطی فراهم شده که طبیعتا صنایع پاییندستی این محصولات هم رشد کند تا جایی که حجم صادرات محصولات پتروشیمی رشد قابل توجهی پیدا کرده و 30درصد از صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است.  وی با اشاره به مزایایی که برای صادرات محصولات پتروشیمی در نظر گرفته میشود، خاطرنشان کرد: صادرات محصولات پتروشیمی از معافیتهای مالیاتی و همین طور مالیات بر ارزشافزوده برخوردار بوده در نتیجه ارجحیت تولیدکنندگان این محصولات بر مبنای صادرات است. 

سلطانی اضافه کرد: همچنین در بخش فروش داخلی نیز واحدهایی که در مناطق آزاد و محروم محصولات پتروشیمی را تولید میکنند در دورههای معافیت مالیاتی به سر میبرند که این مساله برای سایر واحدهای پتروشیمی اتفاق نمیافتد و در نتیجه حاشیه سود صادراتی بیش از عرضه محصولات در بازار داخلی است.  سلطانی به این نکته اشاره کرد که در عین حال خریداران داخلی محصولات پتروشیمی متعدد بوده و قدرت چانهزنی شرکتهای پتروشیمی با این خریداران بیشتر است.  نایب رییس اتاق بازرگانی ایران این را هم گفت که تعداد تولیدکنندگان محصولاتی ازجمله پلیمرها، الفینها و تا حدی در متانول به 4 یا 5 واحد میرسد اما شیوه خصوصیسازی و واگذاری واحدهای پتروشیمی به نوعی است که اگرچه عملا تعداد واحدها متعدد است اما مالکان واحدهای پتروشیمی پس از واگذاریها از یک مجموعه و سازمان هستند و میتوان ادعا کرد که شبه انحصار در برخی محصولات پتروشیمی در بازار داخل وجود دارد که متناقض با فصل نهم اصل 44 قانون اساسی است. وی در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت بورس کالا اشارهیی کرد و گفت: بورس کالا از 10سال گذشته تقریبا همپای پتروشیمیها ایجاد شده و از ابتدای شروع به کار عملا از قدرت اقتدار لازم برای اینکه بتوانند تولیدکنندگان بزرگ را در چارچوب و قواعد بیاورد برخوردار نبوده است.

به گفته سلطانی گاهی بورس کالا از مقررات خود کوتاه میآید فقط به جهت اینکه بتواند تولیدکنندگان بزرگ پتروشیمی را در بورس حفظ کند تا در عمل تجارت و مبادله کالا در بورس اتفاق بیفتد. نایب رییس اتاق بازرگانی ایران اذعان کرد در سالهای 86 تا 88 مجموعه صادرکنندگان کالاهای پتروشیمی که خریداران داخلی هم داشتند در جلسات متعددی با بورس کالا عنوان کردند بورس عملا آن اقتداری که باید در کنترل و برخورد با عرضهکنندگان کالا در بورس داشته باشد را به کار نمیگیرد چراکه تولیدکنندگان باید میزان مشخصی از تولید را در بورس عرضه کنند ولی بسیاری از این مساله تمکین نمیکردند تا اینکه بخشی از این مشکل به تدریج کمرنگ شد. 

وی با بیان اینکه امروز هم در عرضه پتروشیمی و هم در بورس کالا ایراداتی وجود دارد، تصریح کرد: دولت باید با توجه به تجارت موفق دنیا این ایرادات را شناسایی و برطرف کند به ویژه در بخش عرضه محصولات پتروشیمی از آنجا که انحصار بیش از 40درصد بازار در اختیار یک مجموعه است، شورای رقابت باید وارد شود و این انحصار را بشکند تا بازار بتواند وارد رقابت شود نه اینکه انحصار بازار داخلی را کنترل کند.  عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران پیشنهاد داد تا در بورس کالا از ابزارهای پوشش ریسک با به کارگیری معاملات مشتقه استفاده کرده و به جای فروش نقدی که 95درصد فعالیتهای بورس را در برمیگیرد، معاملات مشتقه اختیار فروش، اختیار خرید و معاملات آتی تعریف شود چراکه اگر بورس کالا فقط بخواهد در بازار معاملات نقدی فعالیت کند به عبارتی در حد حراج باقی میماند و در مفاهیم امروزی این به معنی بورس نیست بلکه بیشتر شبیه یک مزایده است.

وی تصریح کرد: خروج محصولات پتروشیمی از بورس در شرایط فعلی پاک کردن صورت مساله است و به نوعی بازگشت به عقب محسوب میشود.  سلطانی این را هم گفت که باید در عرضه محصولات پتروشیمی تابعه دولت در بخش تقاضا شفافیت به وجود آید چراکه اکنون بسیاری از معاملهها صوری هستند و اگر بورس به سمت مدرن شدن پیش برود، این مساله نیز حل خواهد شد. وی گفت: اکنون در حوزه متانول، اوره و آمونیاک در بازار انحصاری وجود دارد که بورس کالا را کاملا در مشت خود گرفته است و اگر شورای رقابت تولیدکنندگان را مکلف کند که سهم انحصار خود را در بازار کاهش دهند، عرضه به سمت رقابت حرکت کرده و بورس کارآمدی بیشتری پیدا میکند.