چشم‌انداز تجارت جهانی در سال 2016

کاهش در قیمت کالاها طی چند سال اخیر و نیز افتِ تقاضای جهانی به همراه کاهش در قیمت نفت باعث افت تجارت و کاهش رشد آن شده است به طوری که نرخهای رشد تجارت، کمترین ارقام را در سالهای بعد از جنگ دوم جهانی نشان میدهد. نسبت ارزشیِ تجارت به تولید ناخالص (بین کشورها، بین قارهها و نیز در سطح جهان) افت شدیدی داشته است. از طرف دیگر نسبت رشد تجارت (چه صادرات و چه واردات) در مقایسه با رشد تولید ناخالص طی چند سال اخیر نیز کاهش شدیدی را نشان داده است. با این حال بنا به گزارشهای مختلف اقتصادی نرخ رشد واردات و صادرات در سطح جهان طی سال 2016 اندکی بهبود خواهد یافت و در نواحی مختلف جهان در مقایسه با چند سال قبل و در مقایسه با سال 2015 افزایش نسبی اندکی خواهد داشت.

اقتصاددانان سازمان تجارت جهانی، به دلیل کاهش شدید در قیمت نفت طی چند ماه اخیر و نیز کند شدن رشد اقتصادی چین، تخمینهای خود را از حجم تجارت در سالجاری و سال گذشته میلادی (که در اوایل سال 2015 ارائه کرده بودند) تعدیل کردهاند و کاهش دادهاند: پیش از این در ماه آوریل رشد تجارت جهانی را 3/3 درصد برای سال 2015 تخمین زده بودند که این مقدار را در محاسبات جدید 2/8 درصد برآورد کردهاند. برای سال 2016 نیز تخمین خود را از 4 درصد به 3/9 درصد کاهش دادند. بنا به گزارش این سازمان رشد تجارت در ماههای اخیر ضعیفترین روند را پس از سالهای رکود بزرگ نشان دادهاست. هر چند نرخهای این پیشبینی که در جدول نیز آمده است کاهش یافتهاند ولی هنوز رشد حجم تجارت در سال 2016 در مقایسه با سال قبل مقدار بیشتری را نشان میدهد.

برای کشورهای پیشرفته میزان رشد صادرات از 3 درصد در سال 2015 به 3/8  درصد در سال 2016 خواهد رسید. رشد واردات در این کشورها نیز بهطور مشابه برای سال بعد اندکی افزایش خواهد یافت و از 3/1 درصد به 3/2 درصد در سال 2016 خواهد رسید و این در حالی است که کشورهای در حال توسعه از 2/5 درصد در سال 2015 به 5/2درصد میرسد. به علاوه پیشبینی رشد صادراتی آسیا بیشترین کاهش را در بین دیگر مناطق دنیا نشان میدهد که دلیل اصلی آن کاهش رشد اقتصادی چین است. بیشترین رشد صادرات در سال 2015 به کشورهای آمریکای شمالی (4/4 درصد) مربوط میشد در حالی که برای سال 2016 بیشترین رشد صادرات را برای آسیا (5/4 درصد) و بعد از آن برای آمریکای شمالی و نیز گروه کشورهای پیشرفته (3/9 درصد برای هر دو) پیشبینی کردهاند. رشد واردات در کشورهای آمریکای مرکزی و جنوبی بیشترین مقدار را خواهد داشت و ازمنفی 6/ 5 در سال گذشته به 5/7 در سال 2016 خواهد رسید. تنها کشورهای آمریکای شمالی در مقایسه با سال گذشته رشد واردات آنها کاهش خواهد یافت و از 6/4 درصد به 5/2 درصد میرسد.

در سال 2016 کشورهای عضو اتحادیه اروپا بیشترین سهم را در رشد واردات جهانی خواهند داشت و پس از آن کشورهای آسیای شرقی سهم اصلی را در رشد تجارت ایفا خواهند کرد در حالی که سال گذشته میلادی اتحادیه اروپا در کنار کشورهای آمریکای شمالی سهم غالب رشد واردات را در سطح جهان بر عهده داشتند. در گزارشی دیگر از پیشبینی اقتصاد جهانی (WEO) میزان رشد کل تجارت جهانی در سال 2016 با 0/3 درصد افزایش نسبت به سال قبل 4/4 درصد پیشبینی شده است. برای کشورهای پیشرفته رشد کل تجارت 4/5درصد پیشبینی شده و همین رقم نیز برای سال 2015 ثبت شده است. برای اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه نیز رشد کل تجارت از نرخ 3/6 درصدی برای کل واردات به 4/7 درصد خواهد رسید. یکی از عوامل موثر در تجارت قیمت کالاها و مواد اولیه است. از سال 2011 قیمت اغلب کالاهای اساسی برای واردات و صادرات کاهش مستمری را نشان دادهاند. قیمت نفت نیز طی این سالها همواره رشد منفی را تجربه کرده و در سال 2015 تا 8/ 38 درصد کاهش داشته است. قیمت دیگر کالاهای غیرسوختی نیز در سال 2015 بیشترین کاهش (15/6- درصد) را در مقایسه با دیگر سالهای اخیر داشت. برای این گروه در سال 2016 کاهش 1/7 درصدی و برای نفت رشد حدود 9/1 درصدی پیشبینی شده است.

تجارت موتور شتابدهنده رشد اقتصادی شمرده شده به طوری که در دورههای کمبود تقاضا و افزایش نااطمینانی در اقتصاد، تجارت میتواند در کاهش چالشها موثر عمل کند. طی دهه 90 و دهه اول قرن جدید رشد تجارت در جهان حدود دو برابر رشد تولید و درآمد بوده است. نسبتی که طی 4 سال اخیر به سختی به یک میرسد. در گزارشی دیگر توسط موسسه مالی ING نسبت میزان رشد کل تجارت در جهان به رشد تولید ناخالص داخلی آن تا انتهای سال 2016 به 1/25  میرسد در حالی که این نسبت در اروپا برای سال 2015 رقم 0/1 بوده و انتظار میرود برای سال 2016 به 1/3 برسد. مقدار این نسبت (که نشاندهنده پیشی گرفتن تجارت از تولید است که خود میتواند متضمن تولید دورههای بعدی باشد) در بلندمدت تا حد زیادی به رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه وابسته است. بنابر گزارش صندوق بینالمللی پول طی سال 2016 اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه رشد اقتصادی تا دو برابر کشورهای پیشرفته خواهند داشت. به همین سبب نیز سهم اصلی رشد تجارت در این سال به رشد تولید و رشد تجارت در این کشورها وابسته خواهد بود. سازمان ملل در گزارش سالانه خود درباره افق سرمایهگذاری در سال جدید پیشبینی کرده است که رشد کل تجارت از 3/7 درصد در سال 2015 به 4/7 درصد در سال جدید افزایش خواهد یافت.