تراز تجاری منفی چگونه مثبت شد؟

«تراز تجاری» نسبت واردات و صادرات را نشان می دهد و مبنایی است که مشخص می کند واردات بر صادرات می چربد یا صادرات بر واردات؛ اگر واردات بیشتر از صادرات باشد، تراز تجاری آن کشور منفی گزارش می شود و اگر صادرات از واردات پیشی بگیرد، تراز تجاری مثبت قلمداد می شود.

اگرچه در نگاه نخست، تراز تجاری مثبت شاخصی مثبت به نظر می رسد – که البته در حوزه هایی از جمله کشاورزی این امر بطور کامل صادق است – اما الزاما تراز تجاری مثبت نشانه توسعه نیست و باید موئلفه های دیگر از جمله صادرات با ارزش افزوده زیاد و جلوگیری از خام فروشی در این بخش مورد توجه باشد.

محمدرضا مودودی معاون کمکهای تجاری سازمان توسعه تجارت در این زمینه گفت: با نگاهی به تراز تجاری کشورهای مختلف دیده می شود که کشورهایی نظیر آمریکا، فرانسه، ژاپن و ترکیه دارای تراز منفی هستند ولی اقتصاد آنها به رشد کافی رسیده و جزو کشورهای توسعه یافته به شمار می آیند.

گمرک جمهوری اسلامی ایران در گزارش خود، حجم تجارت خارجی ایران در نیمه نخست امسال را 41 میلیارد و 346 میلیون دلار اعلام کرد که بر اساس آن، در 6 ماه نخست سال واردات کشورمان با کاهشی 20/43 درصدی به 20 میلیارد و 852 میلیون دلار رسید و صادرات غیرنفتی نیز با کاهشی 14.15 درصدی، 20 میلیارد و 494 میلیون دلار اعلام شد.

به عبارتی ساده تر، این آمار نشان می دهد که ارزش واردات در نیمه نخست سال از ارزش صادرات بیشتر بوده و به عبارتی دیگر، تراز تجاری کشور در نیمه نخست سال منفی بوده است.

در گزارش گمرک، اگر چه نفت از سبد اقلام صادراتی حذف شده است، اما اقلامی نظیر گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل و پروپان مایع شده، پلیمرهای اتیلن به اشکال ابتدائی، روغن های نفتی و روغن های حاصل از مواد معدنی قیری و غیر خام و هیدروکربورهای حلقوی - که اتفاقا بیشترین سهم را در میزان صادرات ما دارند - محاسبه شده است.

در نیمه نخست سال، عمده ترین خریداران کالاهای صادراتی کشورمان به ترتیب چین، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان و هند بوده اند و البته معمولا در همه گزارش های گمرک و سازمان توسعه تجارت ایران، از این کشورها بعنوان بزرگترین واردکنندگان کالاهای ایرانی یاد می شود.

در مقابل، عمده واردات کشور ما به ذرت دامی، قطعات منفصله برای تولید تراکتور کشاورزی و خودروی سواری، انواع داروها، اتومبیل های سواری، دانه گندم بجز گندم دامی و لوبیای سویا است و کشورهای چین، امارات متحده عربی، کره جنوبی، ترکیه و هند بطور معمول، بزرگترین صادرکنندگان کالا به ایران هستند.

در حالی که گمرک تراز تجاری ایران در نیمه نخست را منفی اعلام کرده بود، گمرک در پایان مهرماه، در گزارش حجم تجارت خارجی کشور اعلام کرد که واردات کشور در طول هفت ماه نخست سال بیش از 21 درصد کاهش یافته است.

گمرک، حجم تجارت خارجی کشور در هفت ماهه نخست سال را 48 میلیارد و 208 میلیون دلار اعلام کرد و اذعان داشت که واردات کشور در مدت یاد شده به 24 میلیارد و 77 میلیون دلار رسیده و میزان صادرات غیرنفتی به 24 میلیارد و 131 میلیون دلار رسیده است.

مطابق گزارش گمرک جمهوری اسلامی، واردات کشور در هشت ماه نخست سال حدود 21 درصد از مدت مشابه پارسال کاهش یافته و به 27 میلیارد و 307 میلیون دلار رسیده است.

همچنین، صادرات غیر نفتی ایران به 29 میلیارد و 632 میلیون دلار رسید و نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 10.5 درصد کاهش یافت که به این ترتیب، علاوه بر این که تراز تجاری مثبت ادامه پیدا کرد، فاصله حدود 60 میلیون دلاری صادرات و واردات به دو میلیارد و 325 میلیون دلار رسید.

گزارش عملکرد تجارت خارجی کشور در 9 ماهه امسال همچنان مثبت باقیماند و حجم صادرات غیر نفتی کشورمان یک میلیارد و 864 میلیون دلار بیشتر از واردات اعلام شد.

بر این اساس، واردات کشور تا پایان آذرماه، 30 میلیارد و 167 میلیون دلار و میزان صادرات غیرنفتی 32 میلیارد و 31 میلیون دلار اعلام شد تا تراز تجاری در پایان پائیز نیز مثبت ثبت شود.

بررسی آماری تراز تجاری کشور در دولت یازدهم نشان می دهد در بخش کشاورزی نیز همچنان این تراز مثبت بوده و چهار میلیارد دلار بهبود یافته است؛ پیش بینی می شود تا پایان سال، چهار میلیارد دلار دیگر بهبود یابد.

براساس اعلام مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، سرانه تجاری بخش کشاورزی در پایان دولت هشتم به منفی 1.1 میلیارد دلار رسید که این رقم در سال 1391 به منفی 9.2 میلیارد دلار یعنی 9 برابر افزایش یافت.

در سال 1392 با اقدامات دولت یازدهم تراز تجاری بخش کشاورزی به منفی هشت میلیارد دلار رسید که این رقم در سال گذشته به منفی 5/5 میلیارد دلار کاهش یافت؛ در دو سال و نیم گذشته این میزان چهار میلیارد دلار دیگر کاهش و انتظار می رود این روند در ماه های آینده نیز ادامه پیدا کند.