سراب خودروسازان خارجی در جاده مخصوص؟

دو سالی میشود که مسوولان خودروسازی کشور پی در پی صحبت از حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران به میان میآورند، با این حال تا به امروز تنها آمدن پژوی فرانسه تقریبا قطعی شده و از سایر بزرگان خودروسازی جهان خبری به گوش نمیرسد. جنرال موتورز و کرایسلر آمریکا، فولکس واگن آلمان، فیات ایتالیا و اشکودا خودروسازانی هستند که طی دو سال اخیر نامشان از سوی فعالان صنعت خودرو کشور بهعنوان کاندیداهای حضور در ایران مطرح شده، اما هیچ کدام از آنها هنوز اقدامی عملی در این زمینه انجام ندادهاند.

هر چند وعده داده شده که خودروسازان بزرگ دنیا در پساتحریم راهی ایران خواهند شد و تا وقتی تحریمها لغو نشوند، امکان حضور آنها در کشور وجود ندارد، با این حال اگر آمدن غولهای صنعت خودرو جهان به «جاده مخصوص» قطعی بود، حداقل باید تا به امروز اقداماتی عملی در این مورد انجام میشد. بدون شک حضور خودروسازان خارجی در ایران ابتدا نیازمند مذاکراتی سنگین و سپس تهیه پیشنویس قرارداد و در نهایت امضای آن است، حال آنکه تا به امروز فقط پژو توانسته بخش زیادی از این مسیر را طی کند و سایر خودروسازان تقریبا هنوز در ابتدای راه قرار دارند.

بنابر گفته مسوولان ایران خودرو، قرارداد این شرکت با پژو نهایی شده و آن طور که خبر میرسد، در سفر آتی رئیسجمهوری به فرانسه، امضا خواهد شد تا نتیجه دو سال مذاکره به بار بنشیند. این در شرایطی است که هنوز هیچ خبر رسمی در مورد مذاکره خودروسازان ایرانی با دیگر شرکتهای خارجی و حصول نتیجه، منتشر نشده و تنها هرازگاهی اخباری مبنی بر اعلام آمادگی طرفین (خودروسازان داخلی و خارجی) برای شراکت با یکدیگر منتشر میشود. همچنین گاهی نیز گفته میشود که نمایندگان خودروسازان خارجی بهصورت مخفیانه و به اصطلاح چراغ خاموش به ایران آمده و مذاکراتی برای آغاز همکاریهای مشترک انجام دادهاند. مشهورترین خبری که در این مورد منتشر شده، مذاکره مسوولان جنرال موتورز آمریکا با خودروسازان ایرانی است که گفته میشد طرفین حتی بر سر نوع همکاری و انتقال سهام نیز به توافق رسیدهاند.

در کنار اینها اما برگزاری دو دوره همایش بینالمللی صنعت خودرو کشور نیز اگرچه قرار بود محلی برای مذاکره با بزرگان خودروسازی دنیا باشد، با این حال، مروری بر نتایج این همایش نشان میدهد مذاکرات چندان موثری انجام نشده است.

یکی از عوامل اصلی این اتفاق (بیتاثیری همایش مربوطه در برقراری ارتباط خودروسازان داخلی و خارجی)، وجود تحریمهای بینالمللی علیه ایران بود، چه آنکه خودروسازان خارجی عملا امکان حضور در این همایش را نداشتند. این در حالی است که همایش سوم قرار است پس از لغو تحریمها برگزار شود و با این حساب پیش بینی میشود همایش مربوطه بتواند این بار به محل مذاکره با خودروسازان خارجی تبدیل شود. در واقع ازآنجاکه در آینده نزدیک تحریمی در کار نخواهد بود، دیگر مانعی برای حضور خودروسازان خارجی در ایران وجود ندارد و آن زمان میتوان به خوبی متوجه شد که وعدهها در مورد تمایل خارجیها برای آمدن به جاده مخصوص تا چه اندازه واقعیت داشته است.


وعدههای رکودزا
اما وعده و وعیدها در مورد حضور خودروسازان خارجی در ایران که ریشهای حدودا دو ساله دارد، در حال حاضر یکی از اصلیترین دلایل رکود بازار خودرو کشور بهشمار میرود. پس از توافق هستهای ژنو در واپسین دقایق پاییز 92 بود که خوشبینیهایی به حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران ایجاد شد، خوشبینیهایی که به سبب اظهارنظرهای مسوولان مربوطه (مبنیبر همکاری با غولهای خودروسازی جهان) در بین بخش بزرگی از مشتریان بازار خودرو شکل گرفت. بهعبارت بهتر، توافقهای هستهای که میان ایران و کشورهای گروه 1+5 در ژنو، لوزان و بهخصوص در وین رخ داد، مشتریان بازار خودرو کشور را به حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران امیدوار کرد تا آنها از دو جهت نسبت به آینده امیدوار شوند؛ اول اینکه این «حضور» میتواند عرضه محصولاتی با کیفیت و متناسب با استانداردهای جهانی در ایران را بهدنبال داشته باشد و دوم اینکه خودروهای عرضه شده قیمت مناسبی خواهند داشت.

در نتیجه، بخش قابلتوجهی از ایرانیها با این تصور که قرار است محصولاتی جدید و با کیفیت و دارای قیمت مناسب روانه بازار کشور شوند، خرید خودرو را عقب انداخته و هماکنون به انتظار نشستهاند تا بزرگان خودروسازی دنیا از راه برسند و خودروهای با کیفیت و ارزان خود را در کشور عرضه کنند. این دسته از مشتریان خرید خودرو در این شرایط را ریسک دانسته و میخواهند آنقدر صبر کنند، تا در بهترین زمان ممکن، مناسبترین و بهصرفهترین خودرو را بخرند. در این شرایط کارشناسان معتقدند انتظار ایجاد شده در مشتریان، ناشی از اظهارنظرهای مسوولان خودروسازی کشور است، چه آنکه وعدههای آنها سبب شد ایرانیها نسبت به آینده بازار خودرو امیدوار و خرید را عقب بیندازند. کارشناسان از طرفی اما تاکید میکنند که حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران و تولید یا ورود خودروهای به روز و دارای قیمت و کیفیت مناسب به کشور، پروسهای زمانبر بهشمار میرود. به گفته آنها، ازآنجاکه هنوز مذاکراتی رسمی میان آنها و شرکتهای داخلی انجام نشده، نمیتوان تاریخ دقیقی برای حضور امثال جنرال موتورز و فولکس واگن و فیات در ایران، تعیین کرد.

هرچه هست، وعدههایی که فعالان صنعت خودرو در مورد حضور خودروسازان خارجی در ایران دادند، جدای از اینکه به نوعی آنها را بدقول کرد، بازارشان را نیز تحت تاثیر منفی قرار داد و به نوبه خود سبب کاهش خرید و فروش خودرو شد. حالا با توجه به لغو قریب الوقوع تحریمهای بینالمللی علیه ایران، باید منتظر ماند و دید آیا وعده حضور بزرگان صنعت خودرو جهان در کشور عملی میشود یا اینکه در نهایت پرونده بازار خودرو با همان شرکای قبلی (بهخصوص پژو و رنو) بسته خواهد شد.