اکتشاف معدنی زمین‌گیر اطلاعات پایه و بودجه

این ایراد به ما وارد است که با وجود برخورداری از ذخایر معدنی فراوان و متنوع، نتوانستهایم در حوزه اکتشاف خوب عمل کنیم و به روند اکتشافات سرعتی مناسب با این ذخایر بدهیم. اختصاص منابع مالی، در اختیار داشتن دانش فنی و همچنین حمایت دولت از بخش خصوصی میتواند موجبات رشد این اکتشاف را فراهم کند.

کمبود اطلاعات پایه معدنی

به گفته کارشناسان و فعالان حوزه معدن کمبود اطلاعات پایه یکی از مهمترین دلایل سرعت کم اکتشافات معدنی در ایران است. مدیر کل امور اکتشافات وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره وضعیت اکتشافات معدنی در ایران و دلایلی که باعث شده اکتشافات در سطح وسیع انجام نشود اظهار کرد: مهمترین دلیل ضعف دراکتشافات ایران کمبود اطلاعات پایه و انجام عملیات ژئوفیزیک هوایی است. اما چند سال اخیر اقداماتی در این زمینه با کمک سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی آغاز شده است. اسدالله کشاورز ادامه داد: تهیه بخشی از اطلاعات پایه برعهده سازمان زمینشناسی است و قسمتی دیگر از آن، در قالب پهنههای معدنی تعریف شده است.

کسانی که این محدودههای معدنی را در اختیار میگیرند اطلاعات پایه آن را نیز تهیه میکنند. وی در ادامه به برنامه ششم توسعه اشاره کرد و گفت: دورههای ۵ ساله برای اکتشافات معدنی در برنامههای توسعه در نظر گرفته شده است. به این ترتیب که بودجهای در اختیار سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی قرار میگیرد و بخشی از آن برای انجام عملیات ژئوفیزیک هوایی و بخشی نیز برای حفاریهای مورد نیاز در بخش اکتشاف معدن اختصاص مییابد. البته مقداری از حفاریها از سوی سازمان ایمیدرو و بخشی نیز بهوسیله بخش خصوصی در حال انجام است. او در پاسخ به اینکه آیا کمکی از سوی دولت برای انجام عملیات حفاری و بهبود آن برای معدنکاران انجام شده یا خیر نیز اظهار کرد: اینکه وزارتخانه بخواهد بخش خصوصی را برای انجام عملیات حفاری به شکل پیشرفته ترغیب کند، امکانپذیر نیست. اما در مقابل یکسری امتیازات برای معدنکاران و کسانی که پهنههای اکتشافی را در اختیار گرفتهاند، تعیین شده است.

مدیرکل امور اکتشافات وزارت صنعت، معدن و تجارت همچنین درباره فناوریها و تجهیزات نوین مورد نیاز برای انجام فعالیتهای معدنی گفت: هماکنون برخی از فعالان بخش خصوصی فناوریهای نوین در بخشهای مختلف معدنکاری را در اختیار داشته و از آنها استفاده میکنند. حتی برخی از بهرهبرداران بخش خصوصی دستگاههای حفاری پیشرفته با سرعت و کارآیی بالا در اختیار
دارند.

امضای تفاهمنامه با افریقای جنوبی

کشاورز درباره این موضوع که برداشتن تحریمها تا چه حد میتواند به گسترش ارتباطات و همکاری با کشورهای پیشرفته در حوزه اکتشافات معدنی کمک کند، اظهار کرد: بعد از لغو تحریمها در تیرماه، به شکل مرتب با کشورهای مختلف اروپایی، افریقایی و حتی کشورهای آسیای میانه مانند گرجستان جلسات بسیاری برگزار کردیم و آنها نیز استقبال زیادی برای حضور در ایران و همکاری در زمینه اکتشافات معدنی کردند. اما تنها تفاهمنامهای که تاکنون به شکل جدی به امضا رسیده، با کشور افریقای جنوبی است که انتقال دانش فنی و مشارکت در پروژههای معدنی در آن پیشبینی شده و به مرحله عقد قرارداد رسیده است. او افزود: دیگر کشورهای آسیایی همچون چین و ژاپن نیز به شکل جدی برای همکاری با ایران اعلام آمادگی کردند و اروپاییها نیز برای ورود به بخش معدن ایران تمایل دارند. امید است بتوانیم با این کشورها نیز به تفاهم رسیده و زمینه همکاری مشترک با آنها فراهم شود.

اکتشافات موضوعی در کشور

معاون اکتشافات سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی نیز درباره کم بودن میزان اکتشافات معدنی در ایران نسبت به محدودههای معدنی موجود در کشور، ابتدا به سابقه فعالیتهای اکتشافی ایران بعد از انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: اکتشافات معدنی ایران در دوره بعد از انقلاب اسلامی، به شکل موضوعی بوده است. یعنی با توجه به نیاز کشور به مواد معدنی مختلف مانند منگنز، آهن، طلا و سرب و روی اکتشافات به شکل سراسری در کل کشور برای آن کانی خاص انجام میشد. یعنی با در نظر گرفتن بودجه و مجری خاص برای پروژه، کار به صورت مستمر انجام شده و نتیجه بسیار خوبی حاصل میشد. بهروز برنا ادامه داد: در این میان سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی با ورود به حوزه معدن، اطلاعات پایه را بهدست آورد و اکتشافات نوین را آغاز کرد. در واقع اکتشافات نوین بر این اساس بود که کشور به ۲۰ محدوده(زون) اکتشافی اول و ۲۰ محدوده(زون) اکتشافی دوم تقسیم شود که هرکدام از آنها حدود ۴۳۰ هزار کیلومتر مربع وسعت داشتند. نتیجه تقسیمبندی و فعالیت روی آنها بهدست آمدن ۵ لایه اطلاعاتی مانند دورسنجی، ژئوشیمی، ژئوفیزیک، زمینشناسی اقتصادی و زمینشناسی بود که در سیستم «GIS» قرار میگرفت و محدودههای اکتشافی نهایی مشخص میشد.

او با بیان اینکه انجام فعالیت روی هرکدام از محدوده(زون)ها منجر به کشف یکسری محدودههای اکتشافی شد، افزود: اکتشاف به شکل موضوعی که با نام «طرح اکتشاف سراسری» در ایران انجام میشد نتایج خوبی داشت که یکی از آنها منجر به کشف ۱۲۰۰محدوده طلا در ایران شد. در نهایت ۱۰۰طرح که در اولویت بودند انتخاب شدند. به این ترتیب ذخایر طلای کشور افزایش چشمگیری پیدا کرد به گونهای که بسیاری از این محدودهها در اختیار فعالان بخش خصوصی قرار گرفت. از دیگر دستاوردهای اکتشاف به شکل موضوعی سراسری در کشور، اکتشاف پتاسسنگی و خاکهای نادر و همچنین توجه به فرآوری برخی از مواد معدنی بود. او در ادامه گفت: زمانی که دولت بودجه مناسبی برای اکتشاف در نظر بگیرد میزان اکتشافات نیز افزایش مییابد. زیرا ظرفیت بسیار زیادی برای انجام اکتشافات معدنی در کشور از سوی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی وجود دارد. معاونت اکتشافات سازمان زمینشناسی با توجه به ظرفیت معدنی و اکتشافی موجود کشور، میتواند سالانه ۱۰۰میلیارد تومان در این راه هزینه کند.

نیاز به تجهیزات نوین حفاری

برنا بر این باور است در شرایط کنونی باید اکتشافات معدنی از سطح زمین به عمق حرکت کند. مواردی همچون اطلاعات هیدروژئوشیمی، ژئوفیزیک هوایی و لایه اطلاعات فلز برای طلا نیز به ۵ لایه اطلاعات قبلی اضافه شده و هماکنون ۸لایه اطلاعاتی داریم. وی با اشاره به اینکه باید حفاریهای شناسایی را در کشور بیشتر کرد، در ادامه گفت: هماکنون دستگاههای حفاری پرسرعتی در جهان وجود دارد که روزانه ۳۰۰ متر حفاری کرده و همزمان کار آنالیز را انجام میدهد و از واحدهای سنجش فوری برخوردار است. ایران نیز برای پیشرفت در بخش اکتشافات معدنی باید به این نوع از فناوریها مجهز شود. برنا ادامه داد: در شرایط کنونی بسیاری از کشورها منتظر فراهم شدن شرایط برای حضور در ایران هستند اما کاهش و محدود کردن بودجههای اکتشافی یکی از دلایل کاهش میزان فعالیتهای اکتشافی است. در این میان باید هر بخش وظیفه خاص خود را داشته باشد. بهعنوان مثال دولت باید اقدامات اولیه فعالیتهای معدنکاری همچون شناسایی و پیجویی را انجام داده و ادامه کار را به فعالان بخش خصوصی واگذار کند تا آنها انگیزه لازم برای ورود به فعالیتهای معدنی داشته باشند و به معدنکاری به چشم یک کار پرریسک نگاه نکنند و آن را سودآور ببینند.

وی با بیان اینکه هماکنون سرمایهگذاران منابع مالی خود را به بخشهایی زود بازده منتقل میکنند، گفت: شرایط معدنکاری در کشور باید به گونهای باشد که معدنکاران کمتر متضرر شوند. در اینجا سازمان زمینشناسی میتواند نقش آفرین باشد و در اکتشافات پایه، تهیه نقشههای اطلاعاتی لازم برای بخشهای خصوصی داخلی و خارجی را تهیه کرده و در اختیار آنها قرار دهد و این در حالی است که معدنکاران درگیر تهیه اطلاعات پایه و انجام اکتشافات از پایه صفر هستند و همین موضوع ادامه فعالیت را برای آنها سخت میکند.