چرا سنگ‌آهن ایران شانس رقابت خود را با استرالیا و برزیل از دست داد؟

کیوان جعفری طهرانی رئیس امور بینالملل در انجمن تولیدکنندگان سنگآهن اظهار کرد: صادرات سنگآهن به لحاظ تاریخی به حدود 15 سال پیش برمیگردد که در آن زمان بازار مصرفی چین وجود نداشت. اگر هم بود تقاضای بسیاری برای تامین خوراک مورد نیاز تولید فولاد نداشت.

عضو هیات مدیره انجمن سنگآهن افزود: در این برهه زمانی، اغلب معادن سنگآهن استان هرمزگان برای اولین بار اقدام به صادرات سنگآهن هماتیت کردند. اغلب به دلیل فاصله نزدیکی که وجود داشت با بارج این کار را انجام میدادند و معمولا با محمولههای 6 هزار تنی انجام میشد.

او افزود: این روال کم و بیش ادامه داشت تا اینکه چین به صورت جدی اوایل سال 2000 میلادی، اقدام به افزایش ظرفیت تولید فولاد کرد به صورتی که در طول 30 سال گذشته، چین ظرفیت تولید فولاد خود را از 30 میلیون تن به 800 میلیون تن در سال رساند. بیشترین افزایش تولید سنگآهن هم به 15 سال پیش برمیگردد که چین از صد میلیون تن افزایش داد و طبیعتا به این نیاز پیدا کرده که از کشورهای دیگر هم سنگآهن مورد نیاز خود را تامین کند.

جعفری طهرانی تصریح کرد: طبیعتا استرالیا به دلیل فاصله نزدیکی که به چین دارد، اولین انتخابش چین بود. بعدها به علت اینکه ما شاهد افزایش قیمت سنگآهن بودیم، فاصله دورتر برزیل که سه برابر فاصله دریایی استرالیاست، مطرح شد. فاصله کشورهای میانی که بین استرالیا و برزیل بودند، مانند چین و هندوستان باعث شد این کشورها وارد عرصه صادرکنندگان سنگآهن شدند.

او با بیان اینکه یکی از این کشورها ایران بود، گفت: تا سال 2009 میلادی رتبه چهارم صادرکنندگان سنگآهن به چین و هندوستان متعلق داشت تا اینکه عوارض صادراتی وضع کردند و سال 2010 افت قیمت شدیدی به وجود آمد.

 رئیس امور بینالملل در انجمن تولیدکنندگان سنگآهن افزود: ایران قبل از 2010 رتبه پنجم را در صادرات سنگآهن داشت و 2010 تا 2012 رتبه چهارم را کسب کرد زیرا در این مقطع افزایش قیمت حتی در سال 2013 را شاهد بودیم.

عضو هیات مدیره انجمن سنگآهن افزود: از سال 2014 به دلیل افت شدید قیمت سنگآهن و با توجه به اینکه بزرگترین بازار مصرفی در حال حاضر وجود دارد، چین است، ایران کمترین شانس رقابت با بزرگان این صنعت و بازار را در بین استرالیا و برزیل داشت چرا که ظرفیت صادراتش به شدت کاهش پیدا کرد.

رقابت نفسگیر در عرضه سنگآهن
در همین زمینه بهمن رشیدی کارشناس زمینشناسی و مدیر توسعه یکی از شرکتهای معدنی استرالیا اظهار کرد: سنگآهن جز معدود مواد معدنی استراتژیکی است که کشورمان به عنوان یکی از تولیدکنندههای عمده آن محسوب میشود، هرچند رتبه نهم را داشته است. البته شاید در تعیین قیمت این محصول بازیگر اصلی نبوده اما در مقایسه با سایر مواد معدنی، جز مواردی است که باید بسیار به آن توجه شود. در واقع معدنکاری سنگآهن ما به تاریخچه صنعت فولادمان و تامین مواد معدنی مورد نیاز برای آن برمیگردد.

او افزود: با رشد اقتصادی چین و افزایش تقاضا، صادرکنندگان ایرانی هم توانستند سهم قابل ملاحظهای را از سنگ آهن مورد نیاز چین، به دست بیاورند.

این کارشناس سنگآهن افزود: معضل تولید سنگآهن رقابتی است که بین تولیدکنندگان کوچک و بزرگ مطرح شده است و عملا تولیدکنندگان بخش خصوصی ما بار بسیار سنگینی بر دوش دارند و وارد رقابت با بخش دولتی شدهاند.

رشیدی تصریح کرد: در نظر بگیرید ما تولیدکنندگانی مانند چادرملو و یا گلگهر داریم که عملا اینها با سرمایه خود مردم و بودجه دولت کارخانههایی را ایجادکردهاند که با این بودجه سنگآهن تولید میکنند. به عنوان مثال در چادرملو برآوردها این است که حدود یک میلیارد دلار هزینه سرمایهگذاری برای تولید کنسانتره صورت گرفته ولی از تولیدی که در نهایت صورت گرفته، در سالهای گذشته در چادرملو هیچ وقت هزینهای سرمایهگذاری اولیهای که در این مجتمع صورت گرفته، برگشتی نداشته و در نتیجه رقابت ناسالمی بین تولیدکنندگان دولتی و بخش خصوصی ایجاد کرده است. به عنوان مثال معدن سنگآهنی در ناحیه ایران مرکزی که ظرفیت تولید آن 15 هزار تن در سال است، در مقطعی که قیمت سنگآهن وضعیت مناسبی داشت، به دلیل شرایط ویژه و موقعیتی که برقرار بود، ایران از تولیدکنندگان و صادرکنندگان قوی محسوب میشد. اما حال مقایسه کنید با تولید سنگآهن در استرالیا که به طور مثال معدن بیاچبی در ناحیه دیاموند را اگر در نظر بگیرید، این معدن سالی 470 میلیون تن سنگآهن تولید میکند که عملا میزان تولید 15 هزار تن سنگآهن این معدن ما معادل ظرفیت تولید 50 دقیقه این معدن بزرگ محسوب میشود و باید با خودمان صادق باشیم که چه رقابت دشوار و تنگاتنگی عرضه سنگآهن ما در بازارهای جهانی وجود دارد.