طعم تلخ کاهش درآمد نفتی زیر زبان بازار دلار

دلارهای نفتی وقتی آب رفتند، بازار دلار تن به افزایش قیمت داد. دلار روز گذشته رکوردهای تازهای را ثبت کرده است. هر دلار ٣٧٣٣ تومان مبادله شد. خیز دلار به سمت ٣٨٠٠ تومان را بسیاری از کارشناسان و دست اندرکاران بازار پیشبینی میکنند. کمبود اسکناس دلار در بازار از سوی بسیاری از صرافان و فعالان بازار، مهمترین دلیل رشد قیمت دلار در روزهای اخیر عنوان شده است.

بازاری که دو سال گذشته، با سیاست دولت آرام گرفته بود، این روزها تحت تاثیر اتفاقات بینالمللی با افزایش قیمت روبهرو شده است. در حالی دلار رکوردهای تازهای را به جا میگذارد که قیمت آن در بودجه سال ١٣٩٥، ٢٩٩٧ تومان تعیین شده است. این به آن معناست که اگر قیمت مذکور مورد تصویب قرار گیرد، فاصله دلار دولتی و دلار آزاد بیش از پیش افزایش خواهد یافت.

اواخر تیرماه سال جاری قیمت دلار حدود سه هزار و ٢٠٠ تومان بود. با قطعی شدن توافق ایران و ١+٥ و امضای برجام، دلار خلاف پیشبینیها قد کشید. در بدو امر بسیاری عدم واکنش بازار ارز به تحولات سیاسی را نشانهای از بلوغ این بازار میدانستند اما وقتی افزایش نرخ دلار در صدر اخبار رسانهها جای گرفت، مسوولان اقتصادی از جمله به ویژه وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی، به مردم امید دادند که این روند مقطعی است ثبات دوباره به بازار باز خواهد گشت.

حالا کم نیست شمار کسانی که میپرسند دلیل افزایش ١٠درصدی نرخ دلار در ماههای اخیر چیست؟ چرا با وجود تمامی وعدهها و خوشبینیها، نرخ این ارز رایج، باز هم افزایش پیدا میکند. نرخ دلار در حالی افزایش مییابد که اقتصاد ایران با یک رکود بیسابقه دست و پنجه نرم میکند. از سوی دیگر مهمترین منبع درآمدی دولت، یعنی نفت، با کاهش ٧٠ درصدی قیمت رو بهرو شده است. کاهش درآمدهای نفتی با کاهش تجارت خارجی ایران همراه شده است، هر چند این روزها تراز تجاری ایران مثبت است اما سهم ایران از بازارهای جهانی آب رفته و رکود عمیقی که اقتصاد ایران را درگیر کرده است، صادرات و واردات را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند آب رفتن درآمدهای ارزی دولت و افزایش نرخ ارز میتواند به تعمیق رکود در کشور کمک کند و از این منظر تولید با تکانهای تازه روبهرو خواهد شد.

در سال آینده باز هم دلار گران میشود

احمد حاتمی یزد، مدیرعامل سابق بانک صادرات درباره چرایی رشد قیمت دلار گفت: تنها دلیل بالا رفتن قیمت دلار در ایران، کاهش قیمت نفت است. اگر به قانون عرضه و تقاضا باور داشته باشیم، متوجه میشویم که با کاهش درآمدهای کشور، عرضه ارزهای خارجی و بالاخص دلار با مشکل مواجه شده است و در چنین شرایطی، بسترهای لازم برای تورم و افزایش قیمت هم فراهم میشود.

وی افزود: در این شرایط، مادامیکه درآمدهای ارزی دولت بالاتر نرود، باز هم نرخ دلار افزایش پیدا میکند. به همین خاطر من فکر میکنم با توجه به پیشبینیهایی که خبر از کاهش قیمت نفت در سال ٢٠١٦ میلادی میدهند، در سال ١٣٩٦ هم قیمت دلار بالاتر برود و حتی به چهار هزار تومان برسد، مگر آنکه دولت و فعالان اقتصادی بتوانند از طریق صادرات کالاهای دیگر ارزآوری به کشور داشته باشند که چنین امیدی، در حال حاضر بسیار خوشبینانه است، زیرا سالها است که در ایران بر سر ضرورت صادرات کالاهای غیر نفتی بحث شده اما در عمل چیزی ندیدیم. به همین خاطر از نظر من بعید است که ناگهان در سال آینده تحولات چشمگیری در این زمینه رخ دهد. مدیرعامل سابق بانک صادرات، ضمن اذعان به کمبود ارز در کشور، تصریح کرد: عامل کمبود ارز در کشور کاهش درآمدهای دولت است و نه احتکار ارز توسط مردم.

حاتمی یزد ادامه داد: برخی مدعی شدند که میلیاردها دلار ارز در خانههای مردم هست، اما توضیح نمیدهند از کجا به چنین برآیندی رسیدند. حتما در خانههای مردم ارز وجود دارد، اما رقم آن هرگز به میلیاردها دلار نخواهد رسید. این حرف بیمعنی است و کافی است اندکی به زندگی مردم توجه کرد، تا متوجه شد چنین پتانسیلی در کشور وجود ندارد.

وی اضافه کرد: به هر روی کمبود ارز ناشی از کاهش درآمدهای نفتی دولت است و به نظر هم نمیرسد این وضعیت بهزودی تغییر کند. به نظر من در این شرایط باید به مردم واقعیتها را گفت. اینکه ادعا شود، اتفاق خاصی در بازار نیفتاده و بهزودی همهچیز درست میشود، یک اظهارنظر سیاسی است که با واقعیتها همخوانی ندارد.

عرضه کنونی دلار کفاف بازار را نمیدهد

«مشکلات کشور زیاد است، هم درآمدهای نفتی کم شد، هنوز ارزهای بلوکه شده آزاد نشدند و کسری بودجه هم غیرقابل انکار است. همچنین نباید فراموش کنیم که بازار مسکن و سرمایه هم در رکود کامل بهسر میبرند، به همین روی طبیعی است که دلار هم گران شود.»

اینها گفتههای اللهوردی رجاییسلماسی، نخستین دبیرکل سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران و مدیرعامل سابق بانک سامان است.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر دلایل کاهش دلار در بازار ایران گفت: قرار بود بعد اجرای برجام، ارزهای ایران که رقم آن بسیار بالا پیشبینی میشد، آزاد شود اما بعدا اعلام شد که رقم این ارزها کمتر از پیشبینیهاست و بخش مهمی از این ارزها پیشخور شده است. اینها اتفاقات بسیار مهمی است. در کنار این مساله کسری بودجه هم وجود دارد. همچنین بازار مسکن و سرمایه در رکود کامل هستند، که این مساله هم باعث میشود سرمایهگذاران به بازار ارز روی بیاورند. تمام این مسائل دست به دست هم دادند، تا تقاضا برای دلار بالا برود و عرضه کنونی نتواند کفاف نیاز بازار را بدهد.

رجایی سلماسی گفت: درگذشته بانک مرکزی مدیریت تاثیرگذارتری در بازار داشت که به نظر میرسد دیگر چنین مدیریتی ندارد یا حداقل دیگر مدیریت گذشته کارساز نبوده است. به همین خاطر هرچقدر هم رییس محترم بانک مرکزی، وعدههای خوب دادند، در عمل هیچ اتفاق خاصی نیفتاد و همچنان که میبینیم دایما قیمتها افزایش پیدا کرد.

مدیرعامل سابق بانک سامان خاطرنشان کرد: من هم امیدی ندارم که به زودی این روند متوقف شود و پیشبینی من از سال آینده این است که قیمت دلار باز هم گرانتر شود. مگر آنکه اتفاقی خاص رخ دهد. مسیر کنونی اقتصاد جهانی، عرصه را برای اقتصاد ایران سخت کرده و مسوولان باید برای این مسائل راهکار مناسبی را در نظر داشته باشند.