ماشین‌آلات خودکار معدنی، صرفه اقتصادی ندارد

به همین دلیل شرکتهای بزرگ بهویژه در حوزه معدن و صنایع معدنی سعی میکنند با استفاده از فناوریهای نوین و ماشینآلات خودکار از منابع انسانی کمتر استفاده کرده تا هزینهها را کاهش داده و در عین حال از بروز خطرات و مشکلات احتمالی که هزینههای بسیار گزافی برای آنها دارد، جلوگیری کنند. البته در این میان هزینهای که صرف ماشینآلات خودکار میشود بسیار بالاست و تنها در صورتی که به صورت ۲۴ساعته استفاده شده و برنامهای از پیش تعیین شده داشته باشند، بکارگیری آنها با صرفه و توجیه اقتصادی همراه خواهد شد. البته استفاده از روباتهای معدنکار مستلزم وجود زیرساختهای اولیه همچون مکانیزه شدن کل سیستم استخراج و بهرهبرداری است که با این شرایط استفاده از روباتها در معادن ایران تنها با بروز تحول عظیم در معادن امکانپذیر میشود.

دستیابی به دانش فنی

کارشناسان و دانشآموختگان ایرانی در حوزه معدن و صنایع وابسته به آن تلاشهای بسیاری برای رشد و ارتقای بخش معدن انجام دادهاند و با بومیسازی و دستیابی به دانش فنی، پیشرفتهای خوبی هم بهدست آوردهاند. «رامین انتظاری» که در حوزه تجهیزات روباتیک فعالیتهایی داشته و پایاننامه خود را به این موضوع اختصاص داده در گفتوگو با درباره کاربرد و استفاده از ماشینآلات کنترل از راه دور به صمت گفت: امروزه استفاده از ماشینآلات و تجهیزات مدرن که امکان کنترل آنها از مسافتهای طولانی وجود دارد به عنوان یکی از راهکارهایی که میتواند بهرهوری و ضریب ایمنی را بهطور قابلتوجهی افزایش داده و باعث کاهش ریسک شود در برنامههای آینده برخی از شرکتهای معدنی قرار گرفته است.

این کارشناس معدن با اشاره به اینکه هماکنون در بسیاری از کشورهای پیشرو در عرصه معدنی از ماشینآلات و تجهیزات پیشرفته که امکان کنترل آنها از راه دور وجود دارد استفاده میشود، گفت: «ریوتینتو» یکی از این شرکتهاست که در پروژه «معدن برای آینده» از ماشینآلات بدون سرنشین استفاده میکند. یعنی از فاصله ۱۴۰۰کیلومتری تمامی ماشینآلات معدنی را که شامل دامپتراک، دریل واگن و لکوموتیو میشود، کنترل میکند. کارشناس ارشد اداره نظارت و بهرهبرداری معاونت معدن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجانغربی تاکید کرد: دستگاههای روباتیک در مکانهای پرخطر زیرزمینی که امکان ریزش و نشتی گاز و خطرات جانی برای نیروی انسانی وجود دارد بیشتر به کار میرود و استفاده از این ماشینآلات به دلیل هزینههای بالای آن جز از سوی شرکتهای بزرگ معدنی امکانپذیر نیست و معمولا در کشورهایی استفاده میشود که قوانین بسیار سختگیرانهای در حمایت از نیروی کار و محیط سبز برقرار است.

به گفته انتظاری تاکنون در ایران برنامهعملیاتی برای ساخت اینگونه روباتها انجام نشده است. کارشناس ارشد اداره نظارت و بهرهبرداری معاونت معدن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجانغربی درباره اینکه آیا امکان استفاده از این روباتها در معادن زغالسنگ کشور وجود دارد نیز اظهار کرد: استفاده از روباتها و ماشینآلات کنترل از راه دور هزینه بسیار بالایی دارد و مستلزم سرمایهگذاری اولیه بسیار کلانی است. از طرفی در گام نخست نیازمند مکانیزه کردن معادن ایران است تا در مراحل بعدی با انجام برنامهریزی بلندمدت برای استفاده از روباتها اقدام شود.

انتظاری معتقد است شاید بتوان از روباتها در پروژههای پژوهشی و دانشگاهی کوچک یا آزمایشی استفاده کرد اما عملیاتی کردن آنها در سطح فعالیتهای بزرگ معدنی به زمان بیشتری احتیاج دارد. درحالحاضر آلمان به عنوان دارنده ذخایر بزرگ زغالسنگ به دلیل بالا بودن هزینه از این دستگاهها استفاده نمیکند و تنها غول معدنی جهان یعنی شرکت «ریوتینتو» است که این سیستم را در معادن پیاده کرده و رقمی نزدیک به ۵ میلیارد دلار برای روباتهای معدنکار هزینه کرده است. چرا که از روباتها به صورت ۲۴ ساعته استفاده کرده و در مقابل هزینهای برای نیروی انسانی صرف نمیکند.

فعلا توجیه اقتصادی ندارد

عضو هیاتمدیره شرکت زغالسنگ البرز مرکزی درباره استفاده از روباتهای کنترل از راه دور در معدنکاری زیرزمینی همچون معادن زغالسنگ و آثار آن به صمت گفت: درحالحاضر معدنکاری زغالسنگ ایران با دیگر کشورها فاصله بسیاری دارد. حال اگر در قسمت حفاری از نیرویانسانی استفاده نشود نیروی انسانی آسیب کمتری خواهد دید زیرا لایههای بالایی و پایینی معادن زغالسنگ از جنس ماسه سنگ است که عوارض بسیاری بر سلامت کارگران معدن دارد به همین دلیل است که اپراتورهای فعال در بخشهای چالزنی و حفاری معادن زغالسنگ عموما دچار بیماریهای سختی میشوند.

خسرو فعالیان در ادامه گفت: مکانیزاسیون در معدن باید یکپارچه باشد. یعنی نمیتوان پیشروی را جلو برده و استخراج پیشرفتی نداشته باشد یا پیشروی و استخراج در معدن رو به جلو حرکت کند اما جابه جایی و انتقال مواد معدنی انجام نشود. بنابراین باید برای تمامی موارد یاد شده که در قالب یک مجموعه قرار دارند به صورت مکانیزه انجام شود. از همه مهمتر، قیمت تمام شده محصول نهایی است زیرا اگر قرار باشد در شرایط کنونی از روباتها استفاده شود هزینهها بسیار افزایش خواهند یافت و منجر به افزایش قیمت تمام شده محصول نهایی میشود و این صرفه اقتصادی نخواهد داشت.

عضو هیاتمدیره شرکت زغالسنگ البرز مرکزی گفت: با توجه به اینکه قیمت تمام شده زغالسنگ ایران نسبت به قیمت معمول جهانی بالاتر است استفاده از ماشینآلات نوین باعث افزایش قیمت تمام شده محصول میشود. همچنین زیرساختهای مورد نیاز برای استفاده از تجهیزات مدرن در معادن ایران فراهم نیست. زیرا نیاز به افراد متخصص با دانش فنی بالا، تجهیزات، لوازم و ابزار کنترلی با درجه بالا در معادن زغالسنگ ایران فراهم نشده است. او ادامه داد: شاید امکان استفاده از این دستگاهها در معدن زغالسنگ طبس وجود داشته باشد اما اگر تولید انبوه نباشد قیمت تمام شده محصول افزایش مییابد و این در حالی است که در عموم معادن امکان استفاده از این سیستم وجود ندارد.