حرکت رو به جلو بیمه کشتی‌های نفتی در پسابرجام

با شروع تحریم های اتحادیه اروپا در 23 ژانویه در سال 2012 بر تجارت و حمل و نقل نفت خام و محصولات پتروشیمی تردد ایران در بازار تانکرهای نفتی جهان به دلیل محدودیت خدمات بیمه کشتی های نفتکش و حامل محصولات نفتی و گازی با مشکل مواجه شد و حتی پس از تعلیق شش ماهه محدودیت های مؤسسه پی.اند.آی بر سر مالکان کشتی های باربری شرکتهای بیمه داخلی نتوانستند اعتماد مشتریان از پوشش کامل ریسکهای کشتیهای حامل نفتی را جلب کنند تا جایی که شرکت های کشتیرانی خارجی برای تجارت نفتی با ایران ملزم به احتیاط و پیش بینی پوشش ریسک احتمالی از سوی شرکت های محلی در حوزه بیمه های غیر زندگی شدند.

اکنون اما طبق گفته مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران امید است تا با حمایت مجموعه صنعت بیمه ایران با اتحادیه مالکان کشتیهای باربری و شرکت نفت ایران طی مذاکراتی با گروه بینالمللی پی.اند.آی شرکت پوشش ریسک و خسارت کشتی های باربری و نفتکش داخلی بتواند سهمی مؤثر در ارائه خدمات بیمه تجارت در حوزه حمل و نقل دریایی داشته باشد.

علی اکبر صفایی، مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران چندی پیش در نشستی با اشاره به مجموعه بین المللی پی.اند.آی در ارائه خدمات بیمه حمل و نقل دریایی گفته بود «در حوزه داخلی بیمه حمل و نقل دریایی و کشتی های نفتکش کلوب یا مؤسسه پی.اند.آی کیش را داریم که در چند کشور خارجی اعتبار دارد» و ابراز امیدواری کرده بود تا بیمه های خصوصی بازرگانی داخل کشور با حمایت صنعت بیمه در ایران، اتحادیه مالکان وسایل حمل و نقل تجاری و هم چنین شرکت ملی نفت بتوانند همکاری تأثیر گذاری در پوشش ریسک حمل و نقل تجاری و صادرات محمولههای نفتی و گازی داشته باشند.

با نگاهی به ساز و کار بیمههای حمل و نقل دریایی به خصوص پی.اند.آی که مؤسسهای برای جبران خسارت و پوشش ریسک بازرگانی دریایی است می توان با خدماتی چون جبران خسارت و تعویض قطعات خراب کشتیهای باربری، تأمین پوشش ریسک احتمالی در زمان ذخیره بار یا خسارت محموله، قبول مسؤلیت جبران خسارت آلودگی در زمان نشتی نفتکش ها و بروز سانحه بر اثر برخورد کشتی های باربری آشنا شد.

از این رو به نظر میآید طرح چنین خدماتی نیازمند توانایی مالی و اعتباری بالای شرکتهای بیمهای باشد که توانایی تعهد و بازپرداخت خسارات حمل و نقل دریایی و تجاری را داشته باشند. به همین خاطر مجموعه بین المللی به نام پی.اند.آی با 13 زیرمجموعه بین المللی معتبر برای پوشش ریسکهایی که بیمه گران سنتی چون شرکت های بیمه دریایی که از پرداخت آن عاجزند به وجود آمده است. بیمه پی.اند.آی متعهد می شود تا هزینه ریسک احتمالی حمله به کشتی های باربری، آلودگی محیط طبیعی بر اثر نشتی نفتکش ها و یا خسارت محموله های باربری را بپردازد. این مجموعه بزرگ بین المللی کلوب هایی در کشورهای سنگاپور، ژاپن، نروژ، سوئد، انگلیس، امارات متحده عربی و ایالت متحده آمریکا با توانایی پوشش 90 درصد از ریسک های احتمالی حمل و نقل دریایی را نیز دارد.

خدمات بیمه پی.اند.آی در حالی است که بیمههای دریایی تنها مسئولیت بیمه مالکان کشتی و یا مالکان محموله های تجاری را عهده دار می شوند. از این رو اعضأ کلوب پی.اند.ای را نه تنها مالکان کشتی و محموله داران بلکه اجارهکنندگان چارترهای باربری و انبارداران ساحلی که مسئولیت نگهداری محموله های ذخیرسازی شده را دارند نیز تحت پوشش قرار میدهد.

در رابطه با پوشش ریسک تجارت دریایی ایران نیز تا پیش از اعمال تحریم های جامعه جهانی بر سر دستیابی به انرژی هسته ای، حمل و نقل کشتی های باربری و صدور اجازه تردد انها در آب های بین المللی ارائه سندی مبنی بر تأیید بیمه دریایی و به ویژه پی.اند.آی ضرورت داشت.

تا اینکه در پی سختتر شدن تحریم ها علیه ایران در 23 ژانویه سال 2012 اتحادیه اروپا تحریمهای تازه ای بر حمل و نقل تجاری و خدمات بیمه ای کشتی های نفتی و گازی اعمال کرد. تا جاییکه تجارت و حمل و نقل دریایی نفت خام و محصولات پتروشمی شرکت کشتیرانی ایران و برخی از شرکتها به دلیل تحریمها در ادامه آسیب دیدند.

شرکتهای بیمه داخلی نیز به دلیل عدم توان رقابت پذیری در بازارهای بین المللی و عدم امکان رتبه بندی شدن برای اعتبار یافتن در پی تحریمها از پوشش ریسک احتمالی حمل و نقل دریایی نفتکشها و حمل و نقل دریایی با مشکل مواجه شدند. تاجایی که به گفته معاون بیمه های اتکایی بیمه مرکزی بدون داشتن پی.اند.آی صادرات کالاهای تجاری و نفتی مختل شد.

مینا صدیق نوحی، عضو هیأت عامل و معاون بیمه های اتکایی بیمه مرکزی نیز پیش از این از ضرورت تقویت سازی اینگونه بیمه ها و ایجاد ساختار پی.اند.آی در ایران خبر داده بود و ابراز امیدواری کرده بود که با اجرا شدن برجام، صنعت بیمه به شرایط پیش از تحریم بازگردد.

بیمه مرکزی پیش از این در سال 1388 با سندیکای نفت و انرژی فِیر شده بود تا اینکه در پی تحریمها در سال 1392 از عضویت این صندوق و سندیکا منع شد.

حتی با ارائه بندی که در توافق ژنو در 20 جولای سال 2014 مبنی بر تعلیق تحریم حمل نفت ایران حاصل شد شرکتهای بیمهای خارجی چون شرکت بیمه دریایی ژاپنی به دلیل مدت زمان تعیین شده در ارائه خدمات بیمهای از همکاری با ایران سرباز زدند. بر طبق این بند، شرکت های بیمه ای امکان عقد قراردادهایی با تاریخ اعتبار شش ماهه که نمی توانست از زمان مقرر شده 20 جولای عبور کند می توانستند به ارائه خدمات بیمه حمل نفت ایران بپردازند که با وجود قابلیت اجرایی شدن، تحقق نیافت.

در گذار تحریمها اما ایران با استفاده از ظرفیتهای داخلی توانست بخشی از پوشش بیمه حمل و نقل نفتی خود را به شرکت بیمه خصوصی در کیش بسپارد که خدماتی مشابه با پی.اند.آی انجام می داد. تا جاییکه پیش بینی می شود با رفع کامل تحریمها و احیای روابط ایران با جامعه جهانی زیان مالی صنعت بیمه طی تحریمهایی که منجر به انباشت میزان ریسک در داخل شده است جبران شود و بیمه در ایران بتواند به عنوان بازیگری فعال در فعالیتهای اقتصادی به ویژه تجارت و بازرگانی نقش تأثیرگذاری داشته باشد.