بورس در رقابت با 5 بازار رقیب در سال ۹۰ آخر شد

اقتصاد پر از حاشیه و بازارهای مملو از نوسان و سود و زیانهای هنگفت سال 90 درحالی به پایان رسید که بررسی وضعیت بازارهای چندگانه برای سرمایهگذاری خرد و کلان حکایت از پابرجا بودن تفکرات سنتی و عدم بلوغ بازارهای مدرن و کارآمدی چون بازار سهام دارد.

سالی سخت برای سهامداران جدید و قدیم

در سال گذشته که با همه تلخ و شیرینیها برای سرمایهگذاران و دارندگان پسانداز سپری شد اکثر سهامداران و سرمایهگذاران ریسکپذیر شرکتهای بورسی و فرابورسی نه تنها نتوانسته شیرینی سال 89 را مزهمزه کنند بلکه با زیانها و نگرانیهای عدیدهایی هم روبرو شده و گاه با از دست دادن سرمایههای خود با وضعیت فکری، روحی و جسمی ناخوشایندی هم دست و پنجه نرم کردند چرا که در میان جامعه سرمایهگذاران حقوقی و حقیقی سایر بازارها در انتهای بازدهی ایستادند.

براساس این گزارش، در شرایطی هدف اصلی همه دارندگان پسانداز و سرمایههای خرد و کلان، افزایش دارایی و کسب سود و بازدهی مثبت است که بعد از میانگین خیرهکننده 85 درصدی سرمایهگذاری بازار سهام در سال 89 ، گروه تازهایی از دارندگان سرمایه از همان آغاز سال 90، خرید سهام شرکتهای بورسی و فرابورسی را گزینه اول سرمایهگذاری خود قرار دادند و با کسب اطلاع از دوستان و آشنایان و کارگزاران، اقدام به خرید سهام شرکتهایی کردند تا شاید موفق به کسب سود معقولی از این بازار و شرکت های سهامی عام شوند.

این گروه که به همراه سهامداران قدیمیتر در یکی دو ماه اول سال 90 جواب بسیار خوبی هم از بورس و فرابورس گرفتند با اضافه کردن حجم سرمایهگذاری به امید سودآوری بیشتر ماندند اما چنین انتظاری به مانند سرابی بود که نتیجه قطعی آن در میانه و حداکثر در پایان سال گذشته مشخص و نمایان شد.

به این ترتیب که در حالی حجم نقدینگی کشور و به تبع آن تورم ماه به ماه افزایش یافت و به حدود 350 هزار میلیارد تومان هم رسید که عدم سیاستگذاری درست در اقتصادی موجب شد تا بورس و بازار سرمایه نتواند پیشروی سهامداران حرفهایی و آماتور سربلند باشد.

دنیا به کام سکه بازان

براین اساس، بررسی وضعیت بازدهی سرمایهگذاری 6 بازار سکه، طلا، دلار، مسکن، سپرده بانکی و بورس در سال گذشته نشان میدهد بازار سکه که در سال 89 به طور میانگین 50 درصد سود به همراه داشت، در سال پیش با میانگین بازدهی 109 درصدی ، در صدر سایر بازارها ایستاده است.

این درصد بازدهی خیرهکننده ناشی از عواملی چون افزایش نرخ جهانی طلا، تشدید نقدینگی و حاکم بودن تفکرات سنتی در خرید سکه به دلیل کمریسک بودن، عدم کنترل نقدینگی توسط دولت و افت ارزش ریال، رویههای غلط بانک مرکزی و رشد قابل توجه نرخ دلار و غیره به دست آمد.

ابتدای سال قیمت هر سکه بهار و آزادی حدود 390 هزار تومان بود اما در نتیجه عوامل یاد شده و هجوم مردم برای خرید سکه از بانک که گاه با مسافرت شهرستانیها به تهران و تشکیل صفهای شبانه و طولانی همراه بود، بهای هر قطعه سکه حتی به بیش از میلیون تومان هم بالغ شد اما در پایان سال گذشته به حدود 815 هزار تومان رسید. به این ترتیب آن دسته از افرادی که اول سال اقدام به خرید و در پایان سال مبادرت به فروش سکه کرده بودند به راحتی و با کمترین ریسک 109 درصد سود به دست آوردند.

در این میان آن دسته از سرمایهگذارانی که بعد از افزایش شدید سکه حاضر به پیشخرید 4 و یا 6 ماهه سکه در ماههای پایانی سال شده بودند نه تنها نتوانستند چنین سودی را شناسایی کنند بلکه با کاهش قیمت و احتمال جایگزینی دریافت اوراق مشارکت هم روبرو شدند.

طلا بازان هم 105 درصد سود گرفتند

بازار طلا هم حرفهای زیادی برای گفتن و نوسان داشت. این بازار دیرینه و شناخته شده برای همگان خصوصاً بانوان، در سال 90 با میانگین سود بازدهی 105 درصدی بسیاری از خریداران قدیمیتر طلا و حتی تازه واردان را خوشحال و راضی نگه داشت و بار دیگر ثابت کرد تفکر خرید طلا توسط بانوان اگر با هدف سرمایهگذاری باشد همچنان میتواند درست و به جا باشد. به طوریکه به گفته از کارگزاران بورس که بعد از خرید و فروشهای متعدد سهام فقط 10 درصد سود شناسایی کرده بود، همسرش از طریق خرید سکه و طلا به راحتی 100 درصد سود به دست آورده و ثابت کرده بود طلا و سکه بهتر از سهام است.

دلالان دلار هم سوار بر موج های پیدرپی

بعد از این دو بازار به هم پیوسته، دلالان و خریداران دلار و سایر ارزها هم در سال گذشته سوار بر موج های پیدرپی ایجاد شده ناشی از جو روانی اقتصاد شدند و به راحتی سود قابل توجهی را شناسایی کردند. چرا که قیمت هر دلار در ابتدای سال 1100 تومان بود اما به دنبال سیاستگذاری غلط بانک مرکزی و سکوت دو هفتهایی مسئولان اقتصادی، بهای هر دلار از مرز 2 هزار تومان هم عبور کرد و در پایان سال به حدود 1900 تومان رسید.

با این حساب میانگین بازدهی دلار هم به 72 درصد رسید.

سود 30 تا 50 درصد بازار مسکن

براساس این گزارش، در حالی بازار مسکن برخلاف سایر بازارها از قیمت یکسانی برخوردار نیست که به دلایل نقش عوامل چون شهر، منطقه مسکونی، مصالح و غیره بهای هر متر مسکن در یک منطقه و گاه حتی در یک محله و کوچه یکسان نیست اما طبق برآوردهای کلی و اعلام برخی مسئولین و کارشناسان، قیمت هر متر مربع مسکن در کلان شهرها خصوصاً تهران بین 30 تا 50 درصد در سال 90 افزایش یافت.

براین اساس اگر ملاک بررسی بازدهی بازار مسکن در تهران و شهرهای بزرگ باشد میتوان گفت این بازار در سال گذشته حداقل 30 درصد رشد کرده و اگر فردی با هدف سرمایهگذاری در مسکن اقدام به خرید یک واحد مسکونی میکرد حداقل 30 درصدی سود شناسایی کرد.

حاشیه های سپرده بانکی و سود 17 تا 20 درصدی

سپرده بانکی هم که یکی از گزینههای اصل سرمایهگذاران کم و ریسک و یا برخوردار از سرمایه متوسط (آنقدر که نتوان حداقل یک واحد مسکونی تهیه کرد) به شمار میرود در سال قبل با حاشیهها و چالشهایی روبرو شد. به طوریکه بعد از مخالفت شورای پول و اعتبار با افزایش نرخ سود بانکی در اوایل سال، گروهی از سپردهگذاران اقدام به خروج سرمایهها از بانکها کردند. از طرف دیگر حذف جذابیت های حداقلی سپرده بانکی موجب اختلال سایر بازارها خصوصا" بازار سکه و ارز شد.

این جریان موجب شد تا در نهایت شورای پول و اعتبار در چند ماه پایانی سال با افزایش سود بانکی به بیش از 20 درصد موافقت تا شاید از این طریق بتواند بخشی از تورم و آشفتگی نقدینگی را کنترل کند. با این اوصاف میانگین بازدهی سرمایهگذاری در سپرده بانکی و اوراق مشارکت هم بین 15 تا 17 و حداکثر 20 درصد محاسبه شد.

بورس و سهامداران از آخر اول شدند

با در نظر گرفتن نرخ تورم حدود 23 درصدی سال گذشته، فعالان و سرمایهگذاران بازارهای سکه و طلا و ارز سود مناسبی را به دست آوردند اما اکثر سهامداران شرکتهای بورسی و فرابورسی به رغم پذیرش ریسک (که در بازارهای دیگر وجود ندارد و یا درصد کمی را شامل میشود) نتوانستند در کوتاه مدت یا حتی یکساله به سود بیش از نرخ تورم برسند. چرا که میانگین بازدهی سرمایهگذاری در بورس با در نظر گرفتن ارقام شاخص کل (ابتدای سال 23 هزار و 294 و در پایان سال 25 هزار و 265 واحد) حدود 9 درصد برآورد شده است.

این درصد از بازدهی که به دلیل اثر منفی عوامل درون و برون سازمانی متعددی به دست آمده در اصل ناشی از عدم رشد قیمت سهام شرکتهای بزرگ و آیندهدار بود. به طوریکه به جز میانگین بازدهی 450 درصدی صنعت کوچک قند با 14 شرکت که فقط نیم از درصد ارزش روز بازار سهام را در اختیار داشت، اکثر صنایع و شرکتهای بزرگ با بازدهی کمتر از نرخ تورم و گاه با زیان سهام، سال گذشته را سپری کردند.

به این ترتیب و با توجه به نقش شرکتهای بزرگ در روند شاخص بورس بود که میانگین بازدهی سرمایهگذاری در بازار سهام برخلاف سود 85 درصدی سال 89 با کمتر از 10 درصد همراه شد.

افزایش دوبرابری سهام زیان ده در سال 90

جزئیات این درصد از بازدهی ناامید کننده هم نشان میدهد در سال 89 فقط 60 شرکت با بازدهی منفی سهام (حداکثر 58 درصدی) به کار خود پایان داده و 271 شرکت با سودآوری حداکثر 695 درصدی زمینهساز ثبت میانگین بازدهی 85 درصدی شده بودند ولی در پایان سال گذشته مشخص شد تعداد شرکتهایی که با زیاندهی سهام همراه شدهاند بیش از دو برابر و به 131 شرکت افزایش یافته و بازدهی حداکثر 833 درصدی 225 شرکت دیگر نتوانسته مانع ثبت بازدهی 10 درصدی بورس در سال 90 شود.

با این اوصاف در پایان سال گذشته بورس اوراق بهادار در میدان رقابت با سایر بازارهای مالی حسابی عقب ماند و بسیاری از سهامداران را با ضرر و زیان چند میلیون تا چند میلیارد تومانی روانه سال جدید کرد. به طور یکی از سهامداران حقیقی با سابقه 10 ساله از 500 میلیون سرمایه اول سال حدود 150 میلیون تومان را از دست داد.

سهامداران همچنان امیدوار

با این همه در شرایطی گروهی از نوسانگیران و سرمایهگذاران هم با سودهای قابل توجه و بین 500 تا 200 درصدی سال گذشته را پشت سر گذاشتند که با در نظر گرفتن سوابق و تجارب موجود و همچنین قابلیتهای متعدد و آشکار بورس، سرمایهگذاران حرفهایی و باقی مانده همچنان امید دارند با حمایتهای عملی دولت و حداقل با عدم تصمیمگیریهای مقطعی دولتمردان و بهبود اوضاع سیاسی و اقتصادی، بتوانند زیان سال گذشته را در سال 91 جبران کنند.

این امید و انتظار حداقل خواسته و هدف سهامدارانی است که با هدف شناسایی سود از یک سو و کمک به تأمین مالی شرکتها و جلوگیری از افزایش تورم، سپردهها و سرمایههای خود را وارد بورس کردهاند. بنابراین از دولت انتظار میرود در کمتر از دو سال باقی مانده ، با اتخاذ سیاستهای پایدار و شفاف کردن برخی مسائل مانند بهره مالکانه سنگ آهنیها، زمینه رونق بازاری را فراهم آورد که برخلاف سایر بازارها میتواند پذیرای سرمایهها سرگردان بوده و مانع از افزایش تورم و آشفتگی نقدینگی شود.

گزارش از علی رضایی زاده