بهره‌وری صنایع معدنی؛ دستاورد پژوهش و توسعه

به اذعان کارشناسان بیان مشکلات و ضعفهایی که در بخش صنایع معدنی وجود دارد و تعریف پروژه به منظور رفع این مشکلات و هدفگذاری از سوی واحدهای پژوهش و توسعه باعث میشود تا با کمّی کردن نتایج این پژوهشها، پاسخهای روشنی از سوی پژوهشگران صاحب صلاحیت برای رفع مشکلات بخش صنایع معدنی درنظر گرفته شود از سویی نظارت دقیق بر واحدهای پژوهش و توسعه نکتهای است که کارشناسان بر آن تاکید میکنند.

نظارت بر واحدهای پژوهش و توسعه

پژوهش یکی از ضرورتهای ارتقای کیفیت، تنوع محصول و رقابتپذیری در سطح واحدهای تولیدی است در واقع همکاری با واحدهای پژوهش و توسعه و انجام پژوهش باعث میشود تا در مراحل مختلف تولید، توان رقابتی به دست آید و با کسب موارد تکنولوژیکی در بخش صنایع معدنی، وارد عرصههای جهانی شد. مشاور عالی سازمان تحقیقات فرآوری مواد معدنی با بیان اینکه واحدهای پژوهش و توسعه به ۲ بخش تقسیم میشوند، اظهار کرد: نخستین بخش واحدهایی هستند که با سازمانهایی که در حوزه صنعت و معدن فعالیت میکنند، مرتبط هستند مانند مراکز پژوهشی و «آر اندی» هایی که وابسته به وزارتخانههای ذیربط یا شرکتهای زیرمجموعه آنها هستند و بخش دیگری هم واحدهای پژوهش و توسعهای هستند که در حوزه دانشگاهی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار میگیرند و هر کدام از این ۲ بخش وظایف متفاوتی برعهده دارند.

بهزاد مهرابی ادامه داد: دسته نخست یعنی واحدهای پژوهش و توسعه وابسته به وزارتخانههای ذیربط و شرکتهای زیرمجموعه آن از بودجههای مصوب برخوردارند و فعالیتهایی که در این واحدهای پژوهش و توسعه انجام میشود درون سازمانی است؛ از آنجایی که بودجه این دسته از واحدهای پژوهش و توسعه به وسیله دولت تامین میشود امتیاز خوبی است اما درمقابل نبود نظارت مشکلی است که در این واحدها وجود دارد. از اینرو پیشنهاد میشود که مراکز غیرذی نفع مانند مراکز دانشگاهی و علمی بر این واحدها نظارت داشته باشند در این صورت بهرهوری افزایش پیدا کرده و کار با دقت بیشتری انجام میشود.

این استاد دانشگاه گفت: باید اطلاعات دقیقی درباره مشکلات بخشهای مختلف و صنایع به پژوهشکدههایی که زیرمجموعه وزارت علوم قرار دارند، منتقل شود به عنوان مثال وزارت نفت یا وزارت صنعت، معدن و تجارت که در اصطلاح «ابر مشتری» نامیده میشوند باید اطلاعات دقیقی را درباره مشکلاتی که در این بخشها وجود دارد در اختیار این پژوهشکدهها قرار دهند زیرا پژوهشگر از اطلاعات درون سازمانی برخوردار نیست و با مشکلات این بخشها آشنایی ندارد این درحالی است که این نکته نادیده گرفته میشود و اطلاعات دقیقی از مشکلات سازمانها و صنایع در اختیار پژوهشکدههایی که زیرمجموع وزارت علوم هستند، قرار نمیگیرد. وی افزود: مشکل باید به صورت واقعی ارزیابی شود؛ به عبارتی پژوهشگر باید از مشکل اصلی اطلاعات دقیقی داشته باشد، زوایای مختلف مشکل و مسئله را بررسی کرده و سپس هدف غایی خود را مشخص کند تا گامهای پژوهشی برداشته شود و به صورت هدفمند به پاسخی برای مشکلات موجود برسد. مهرابی عنوان کرد: مشکل دیگری که در پژوهشکدههای زیرمجموعه وزارت علوم وجود دارد این است که برخی از پژوهشگرانی که در حوزه دانشگاهی فعالیت میکنند افراد آکادمیکی هستند و در زمینه صنعت تجربهای ندارند از این رو توصیهها و پژوهشهای آنها با مشکل مواجه میشود.

وی تصریح کرد: کمی کردن نتایج پژوهش نکته مهمی است و باید برای حل مشکلات صنایع معدنی هدفگذاری شده و دستاوردهای پژوهش نیز کمی شود. مشاور عالی سازمان تحقیقات فرآوری مواد معدنی خاطرنشان کرد: همچنین باید سازمانهای غیرذینفع و صاحب دانش روز در حوزه پژوهش وجود داشته باشد که با مدیریت هوشمند یک پروژه کلان را ابتدا تعریف کرده سپس به اجزای مختلف تقسیم و به پژوهشگران صاحب صلاحیت، سفارش دهند زیرا عملیاتی شدن این پژوهشها به افراد مختلف و کار گروهی نیاز دارد. به عنوان مثال در بخش صنایع معدنی و در فرآوری، یک بخشی مهندسی فرآیند وجود دارد که برای انجام کار پژوهشی ابتدا باید فرآیند تعریف شود سپس یک گروه پژوهشی باید اجزای مختلف آن را طراحی کرده و سپس با جمع کردن این اجزا، مشکلاتی که در این بخش وجود دارد را برطرف کنند اما متاسفانه در ایران کار پژوهشی اینچنینی با مشکل مواجه میشود.

وی خاطرنشان کرد: پژوهشها باید به منظور افزایش بهرهوری و ابداع فناوری جدید انجام شود در این زمینه ایجاد یک بنیاد علوم و پژوهش که تمامی پژوهشها در آن تعریف و به اجزای مختلف تقسیم شده، ضروری است. مهرابی بیان کرد: کمی کردن نتایج، نظارت دقیق به وسیله مجموعههای غیرذیربط و استفاده از انجمنهای تخصصی، اهمیت زیادی دارد درواقع این انجمنها به منظور بهتر شدن محیط کسب و کار و دانش محور و دانشبنیان شدن کشور باید حرکت کنند تا هم فارغالتحصیلان مشغول به فعالیت شوند. البته این نیروها باید در مرحله طراحی و نظارت نیز مشارکت داشته باشند اما در مرحله اجرا نباید وارد شوند.

کمیته پژوهش و توسعه بازار

سرپرست مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران اظهار کرد: واحدهای معدنی و صنعتی زمانی که با مشکلی مواجه میشوند به واحدهای پژوهش و توسعه مراجعه میکنند به عنوان مثال زمانی که در بحث عیار و کیفیت محصولات، تغییر مواد معدنی در کارخانهها یا بازدهی پایین این صنایع مشکلی مطرح شود شرح خدمات ارائه و براساس آن پروژه تعریف شده و در نتیجه در واحدهای صنعتی و معدنی اجرایی میشود. غلامرضا ملاطاهری گفت: در برخی از کارخانهها برای ریکاوری به واحدهای پژوهش و توسعه مراجعه میکنند و گروهی به کارخانهها اعزام میشوند و نقطه ضعفها شناسایی شده و براساس آن تغییراتی در کارخانهها و واحدهای صنعتی به وجود میآید تا ریکاوری کارخانههای تولیدی افزایش پیدا کند.

مجری طرح عناصر نادر خاکی افزود: فعالیتی که به تازگی در مرکز تحقیقات فرآوری موادمعدنی انجام شده این است که کمیتهای با عنوان پژوهش و توسعه بازار در این مرکز تشکیل شده که این کمیته به واحدهای صنعتی و معدنی مراجعه کرده و ارزیابیهای اولیه را انجام داده و براساس آن ارزیابیها نسخههای مشخصی را برای این واحدها تهیه میکند. با تقویت ارتباط با واحدهای صنعتی و معدنی در نهایت پروژه طراحی و تعریف میشود. به این ترتیب میتوان با این نسخه مشخص عیار محصولات را افزایش داد. وی گفت: این کمیته حدود یک ماه است که راهاندازی شده و امید است که بازخورد خوبی داشته باشد تا بتواند فعالیت خود را در این زمینه افزایش داده و با واحدهای صنعتی همکاری کند.