حذف رانت‌ اطلاعاتی در بازار محصولات با عرضه در بورس کالای کشاورزی

علی کیانیراد معاون پژوهشی موسسه برنامهریزی ،اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارتخانه افزود: اگر بورس کالای کشاورزی تقویت شود و دولت واسطههای موثر و خوب را متشکل کند، واسطه هایی که دارای رانت اطلاعاتی هستند، حذف میشوند.

وی گفت: در هیچ نظام اقتصادی کارآمد، دلالانی که در فرآیند زنجیره عرضه محصولات و در راستای افزایش زنجیره ارزش خوب عمل میکنند، حذف نمی شوند و این در حالی است که در بازار محصولات کشاورزی ما، اغلب دلالان، به همان صورت که محصول را خریداری می کنند به همان صورت به مصرف کننده تحویل می دهند و هیچ ارزش افزایی روی محصولات انجام نمی دهند.

کیانی راد، متشکل کردن تولیدکنندگان،توانمندسازی تشکلهای کشاورزی و فرهنگ سازی در زمینه مبادله محصولات در بورس کالای کشاورزی را از عوامل موثر در تقویت بورس کالای کشاورزی عنوان کرد و افزود: هر چقدر تشکلهای کشاورزی قویتر شوند، فرآیند شناسایی بورس بیشتر اتفاق میافتد و تمایل برای فروش محصولات کشاورزی در بورس کالا افزایش مییابد.

وی ادامه داد: در دورههای قبلی دولت و سیاستگذاران، توجه کمتری به بورس کالا داشتند چون فکر می کردند، بورس کالا ابزار کارآمدی در شفاف سازی مبادله کالا نیست در حالی که یکی از ویژگیهای بورس کالا، شفافیت در مبادله کالا است.
معاون پژوهشی موسسه پژوهشهای برنامهریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی با بیان این که در دولت یازدهم، نگاه به بورس تغییر کرده و ظرف دو سال اخیر تشکلها، اتاق بازرگانی، مجمع صنفی و مجمع نخبگان کشاورزی در سیاستگذاریهای وزارت جهاد کشاورزی، مشارکت بیشتری داشتهاند، اظهار داشت: اکنون تشکل ها مایلند گندم نیز در قالب سیاست قیمت تضمینی وارد بورس کالای کشاورزی شود.

وی در مورد فرهنگسازی نیز تصریح کرد: فرهنگسازی در مورد مبادله کالای کشاورزی در بورس باید توسط بورس کالا و رسانههای فراگیر نظیر صدا و سیما صورت گیرد، ضمن آن که تبلیغات در این زمینه یک حدی دارد و نباید توقع زیاد ایجاد کند.

کیانیراد گفت: سازوکار بورس کالا برای همه شناخته شده نیست و مردم نمیژدانند مبادله کالای کشاورزی در بورس چه مزیتهای دارد؛ برای مثال اگر دامداران بدانند که با خرید نهادههای دامی در بورس کالای کشاورزی می توانند خود را در مقابل نوسانات قیمت این محصول بیمه کنند، از آن استقبال خواهند کرد.

وی بر استاندارد سازی محصولات کشاورزی برای تقویت بورس کالای کشاورزی تاکید کرد و بیان داشت: در بورس، خریدار باید کالا را با استانداردی که می خواهد، تحویل بگیرد.

کیانی راد ادامه داد: ظرف سه سال گذشته، اقدامهایی برای تعریف استانداردهای ملی در مورد محصولات کشاورزی با همکاری سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی و سازمان استاندارد انجام شده و کار ادامه دارد.

وی نبود تنوع قرارداد را از دلایل توسعه نیافتگی بورس کالای کشاورزی عنوان کرد و گفت: در حالی که در بورس کالاها در دنیا از انواع قراردادها مانند قرارداد نقدی، آتی و قرارداد اختیارمعامله برای مبادله کالا استفاده می شود در بورس کالای کشاورزی ایران بیشتر از طریق قراردادهای نقدی، مبادله کالا انجام می گیرد و دو محصول ذرت و کلزا براساس ماده (33) قانون افزایش بهرهوری کشاورزی و منابع طبیعی به صورت خرید نقدی با قبض انباری و با تاریخ تحویل توافقی انجام می شود و اخیرا هم یک قرارداد آتی برای کنجاله سویا انجام گرفته است.

این پژوهشگر، بورس کالای کشاورزی را به عنوان یک ابزار حمایتی در کنار سایر ابزار حمایتی دیگر مانند تعرفه واردات، خرید تضمینی و قیمت تضمینی دانست و تاکید کرد: بورس کالای کشاورزی به تنهایی نمیتواند از تولید کننده و مصرفکننده بخش کشاورزی حمایت کند و بار تمام مشکلات را به دوش بکشد، زیرا هدف اصلی بورس کالای کشاورزی ، کاهش آثار زیانبار مخاطرات قیمت و بازار است.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا اغلب محصولات کشاورزی قابلیت عرضه و مبادله در بورس کالای کشاورزی را دارند، اذعان داشت: همه محصولات کشاورزی و فرآوری شده نمیتوانند در بورس کالا معامله شوند و باید شرایطی مانند عدم فسادپذیری و امکان تعریف استاندارد برایشان وجود داشته باشد، ضمن آن که مخاطره قیمتی و یا نوسانات قیمتی محصولات باید به اندازه ای باشد که برای معامله جذابیت ایجاد کند، زیرا بورس کالا از یک طرف تامین کننده سرمایه برای تولیدکننده و از سوی دیگر یک فرصت برای سرمایه گذاری محسوب میشود.