شیپور جنگ «لیتیوم» نواخته شد

اما آینده درخشان لیتیوم، تنها به دلیل افزایش تقاضا برای خودروهای الکتریکی نخواهد بود و انتظار وقوع یک انقلاب در حوزه سوخت و معرفی یک منبع انرژی جدید، هیچ تردیدی برای ادامه روند صعودی کنونی برای لیتیوم باقی نمیگذارد. وبسایت تخصصی «ماینینگ» ضمن انتشار گزارشی که آینده بازار لیتیوم را پیشبینی میکند، عنوان کرد: «برای نخستین بار است که بین کارشناسان مختلف موسسه ما، درباره یک محصول معدنی، اتفاقنظر وجود دارد. تقاضا برای لیتیوم در سال جاری میلادی همچنان افزایش خواهد یافت و پس از آن هم به دلیل تکامل فناوریهای باتریسازی (و حرکت به سمت باتریهای لیتیوم-یون) و ذخیره انرژی و صنعت در حال شکوفایی آن، این وضعیت حفظ خواهد شد. » به این صورت، نه تنها فناوریهای نوین، زندگی ما را عوض خواهند کرد، بلکه موجب تحول بازار جهانی لیتیوم هم خواهند شد.

شاید به همین دلیل است که شرکت خدمات مالی و بانکداری امریکایی گلدمن ساکس، لیتیوم را «بنزین جدید» مینامد و اکونومیست مجله اقتصادی بریتانیایی هم آن را «جنجالیترین محصول معدنی جهان» معرفی میکند. این مجله همچنین اینگونه تحلیل میکند که لیتیوم تا حدی اهمیت استراتژیک مییابد که در سالهای آینده، جهان شاهد تقلای تولیدکنندگان محصولات با فناوری بالا برای تامین لیتیوم مورد نیاز خود خواهند بود. یکی از مهمترین گروههای این تولیدکنندگان، خودروسازان هستند. اکونومیست، همچنین به این نکته اشاره میکند که قیمت کربنات لیتیوم صادراتی به چین با خلوص ۹۹ درصد، در ۲ ماه انتهایی سال ۲۰۱۵م، بیش از ۲ برابر شده است. با این جهش، قیمت آن در هر تن به ۱۳ هزار دلار رسید.

نبرد خونین

رشد یک شبه قیمت لیتیوم در بازارهای جهانی، تنها نشانهای از آغاز یک نبرد تمام عیار است؛ نبردی که به سرعت گسترش مییابد و نامهای بزرگی مانند «اپل»، «گوگل» و «فارادی فیوچر» را درگیر میکند. هر کدام از این شرکتها به دنبال آن هستند که سهم بیشتری از بازار خودروهای الکتریک و حتی صنعت بازی بهدست آورند و برای این منظور باید بهترین مهندسان جهان را به چنگ خود درآورند.

شرکت اپل، هماکنون یک قدم به افزایش سهم خود در بازار نزدیکتر شده است. این شرکت قصد دارد تا سال ۲۰۱۹م خودروی الکتریکی خود را به بازار عرضه کرده و به طور مستقیم در مقابل تسلا قرار بگیرد؛ در مقابل شرکتی که تاکنون رقیبی جدی در بازار نوظهور خودروهای الکتریکی نداشته اما گوگل هم بیکار ننشسته است. این شرکت با سرمایهگذاری بر خودروهای بدون راننده به سرعت در حال ورود به عرصه سنگین رقابت است. پروژه پژوهشی این شرکت به وسیله شرکت مادر تخصصی «آلفابت» به پیش میرود.
در کنار این شرکتها، فارادی فیوچر قرار دارد که با سرمایهگذاری «ژیا یوئیتینگ»، میلیاردر چینی برنامههای توسعه محصول خود را با قدرت به پیش میبرد. این شرکت با سرمایهگذاری یکمیلیاردی خود، یک کارخانه جدید در شهر لاسوگاس امریکا ساخته و امیدوار است نخستین خودروی الکتریکی خود را سال آینده عرضه کند.

رواج دزدی کارکنان

دسترسی و در اختیار داشتن مهندسان درجه نخست برای این پروژههای رقابتی باعث میشود که جبهه دومی در جنگ موجود ایجاد شود. همه آنها در ماههای گذشته تلاش کردهاند که ضمن حفظ کردن مهمترین کارکنان خود، نیروهای انسانی ارزشمند طرف مقابل را به نحوی بدزدند.

میتوان انتظار داشت که با به سرانجام رسیدن این پروژهها و شروع به تولید کارخانههای باتریسازی (تولیدات نخستین کارخانه باتریسازی استفادهکننده از فناوریهای جدید از سال آینده به بازار عرضه میشود)، تقاضا برای لیتیوم به شدت افزایش یابد. برآوردها نشان میدهد که تقاضا برای کربنات لیتیوم تا سال ۲۰۲۱م تا حدود ۱۰۰ هزار تن افزایش خواهد یافت؛ رقمی که در حال حاضر تولید نمیشود و برای تامین آن نیاز به افزایش غیرقابل باور تولید خواهد بود. براساس آمارهای سازمان زمینشناسی امریکا، تولید کنونی لیتیوم جهان در سال ۲۰۱۴م تنها حدود ۳۶ هزار تن بوده و در سال پیش از آن، ۳۴ هزار تن. در صورتی که تولید لیتیوم در سال گذشته میلادی (۲۰۱۵) را ۳۹ هزار تن هم فرض کنیم، تا سال ۲۰۲۱م باید ۱۵۰ درصد به ظرفیت تولید کنونی لیتیوم جهان اضافه شود (یعنی در هر سال ۲۵ درصد افزایش تولید یا ۱۰ هزار تن تولید بیشتر نیاز خواهد بود. )

با این وضعیت، محال است که بتوان این مقدار لیتیوم را در سالهای پیش رو تولید کرد و باید انتظار شروع شدن جنگی تمام عیار برای تامین مواد اولیه کارخانههای تولیدکننده خودرو و باتریهای نسل جدید بود. اما یک موضوع قطعی است؛ قیمت لیتیوم سر به فلک خواهد کشید و کشورهای تولیدکننده این محصول با ارزش بهترین نفع را از شرایط بازار خواهند برد. به گزارش سازمان زمینشناسی امریکا، در حال حاضر این کشور به همراه، آرژانتین، استرالیا، برزیل، شیلی، چین، پرتغال و زیمبابوه، بزرگترین تولیدکنندگان لیتیوم جهان هستند (۷۰ درصد لیتیوم جهان را ۲ کشور استرالیا و شیلی تولید میکنند). با این حال، وضعیت ذخایر این محصول اندکی تفاوت دارد و بولیوی، شیلی و آرژانتین بیشترین شانس را برای افزایش تولیدات خود دارند. پس از این ۳ کشور هم، امریکا، چین و استرالیا قرار گرفتهاند.

انحصار چند قطبی لیتیوم در ایستگاه آخر؟

ظرفیت شناسایی شده لیتیوم در کشورهای جهان، تضمینکننده آینده آنها نیست. دستکم، تاکنون به جز ایالات متحده، هنوز کشور دیگری پروژههای معدنی خاصی را برای تولید و افزایش لیتیوم شروع نکرده است. ایالات نوادا امریکا، جایی است که از آن با نام پایاندهنده انحصار چندقطبی لیتیوم یاد میکنند. در این ایالت، چندین تولیدکننده در حال انجام پروژههای توسعهای خود هستند تا با قدرت وارد آیندهای سودآور شوند. در حال حاضر، حتی لیتیوم به عنوان یک محصول معدنی هم مبادله نمیشود و محل خرید و فروش آن در بازارهای جهانی نیست. چند تولیدکننده محدود این ماده معدنی، قراردادهایی بلندمدت با مصرفکنندگان لیتیوم منعقد کردهاند و محصولات خود را در همین چارچوب به فروش میرسانند. به همین دلیل است که قیمت کنونی لیتیوم بر پایه قراردادها است و نوسانات آن تا حد زیادی کنترل شده است. اما سال جاری میتواند، سال تغییر این وضعیت باشد و قیمت لیتیوم به سطوح بیسابقهای برسد.

ایران هم با آنکه در حال حاضر، نه در بین ۱۰ تولیدکننده برتر لیتیوم جهان قرار دارد و نه ذخیره قابلتوجهی برای آن کشف شده است، ممکن است بتواند با توسعه اکتشافها و جذب اصولی سرمایهگذاران خارجی، تبدیل به یکی از بازیگران این عرصه شود. معاون اکتشاف سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور چندی پیش، از کشف ذخایر غنی لیتیوم در دریاچه نمک قم خبر داده بود. بهروز برنا با بیان به اینکه در دریاچه نمک توانستهایم در ۴۰ تا ۵۰ نمونه گرفته شده؛ لیتیوم بالای ۲۰۰ گرم در هر تن را بهدست آوریم، عنوان کرده بود: در دنیا لیتیوم ۴۰ گرم در هر تن اقتصادی است و این نشان میدهد که کشور در زمینه ماده نادر لیتیوم نیز مزیتهای اقتصادی زیادی دارد. با این حال برای بهرهبرداری از این ذخایر معدود اما بسیار سودآور، نیاز به جذب سرمایهگذاران خارجی وجود دارد که با توجه به فضای پس از رفع تحریمها، امکان آن محتملتر به نظر میرسد.