کوک سوییسی سیاست خارجی ایران

رییس جمهوری کنفدراسیون سوییس، جمعه هفتم اسفندماه در صدر هیاتی بلندپایه وارد تهران شد و مورد استقبال «محمدرضا نعمت زاده» وزیر صنعت، معدن و تجارت قرار گرفت. آمان در این سفر با رهبر انقلاب و رییس جمهوری دیدار و گفت وگو کرد. توسعه و تعمیق مناسبات دو جانبه، منطقهای و بین المللی و همچنین ارتقای سطح همکاریهای مشترک در حوزههای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان تهران و برن به عنوان هدفهای سفر رئیس جمهوری سوییس به تهران محور اصلی این گفت وگوها قرار گرفت. در مجموع، میتوان روابط تهران- برن را از چند منظر مورد بررسی قرار داد:

1- نخستین منظر به وجه نمادین روابط با سوییس باز میگردد. در چارچوب سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، سوییس را میتوان نماد مقصدی برای روابط کم تنش و پرسود دانست. سوئیس به خاطر دوری از منازعه و جبهه بندیهای سیاسی در اروپا و جهان و تکیه بر اصل بیطرفی، نزد دیگر بازیگران بین المللی از جایگاه خاصی برخوردار است.

سوییس در سختترین شرایط، حتی در برهه جنگهای جهانی اول و دوم، از سیاست بیطرفانه خود عقب ننشسته و از ورود به درگیریها دور مانده است؛ رویکردی سازنده که زمینه ساز آن شده تا روابط تهران و برن در دورههای گوناگون تاریخی همواره منطقی، متوازن و به دور از تنشهای سیاسی باقی بماند. با نگاهی به تجربههای گذشته، امروز میتوان به ثبات و پایداری روابط با سوییس امیدوار بود.

پرونده سازی علیه برنامه صلح آمیز هستهای ایران و کشیده شدن پای شورای امنیت به اختلافهای هستهای تهران و غرب البته بر روابط ایران و سوئیس نیز سایه افکند. در اوج فشارهای غرب بر برنامه هستهای ایران، سوئیس بناچار به صف تحریم کنندگان پیوست. برن که در زمره آخرین کشورهای تحریم کننده ایران به شمار میرفت، نخستین کشوری بود که پس از اجرای برجام به لغو تحریمهای ضدایرانی همت گماشت. حدود یک ماه قبل از اینکه توافق هستهای ایران و 1+5 به مرحله اجرا برسد، یعنی در تاریخ سیزدهم اوت (بیست و دوم مرداد) دولت سوییس به طور رسمی از لغو تحریمهای ضدایرانی خبر داد.

2- امروز ظرفیتها و بسترهای فراوانی برای همکاری تهران و برن وجود دارد؛ بسترهایی که در فضای پسابرجام هموارتر از گذشته است. پیش از شکل گیری تحریمهای هستهای، نزدیک به 300 شرکت سوئیسی در بخشهای گوناگون ایران به فعالیت مشغول بودند. آمارهای موجود حاکی از آن است که ارزش معاملههای 2 کشور در سال 2007 ( 1386) حدود 800 میلیون دلار بود. این میزان اما پس از شدت یابی تحریمهای ضدایرانی در سال 2014 ( 1393) به حدود 400 میلیون دلار کاهش یافت. اینک در شرایطی که تحریمهای هستهای لغو شده است با سفر رئیس جمهوری سوئیس به تهران میتوان انتظار افزایش مبادلههای اقتصادی و تجاری را داشت.

در فضای کنونی، عرصه ها و ظرفیتهای قابل توجهی برای همکاریهای بانکی، مالی، تجاری، صنعتی، فناوری، کشاورزی و زیست محیطی 2 کشور وجود دارد. در جریان سفر رئیس جمهوری سوئیس به ایران موافقت نامهها و تفاهمنامههایی به امضای مقامهای 2 کشور رسیده و خواهد رسید. افزون بر آن، ادامه گفتوگوهای دوجانبه تهران- برن این امکان را فراهم میکند تا 2 کشور برای از سرگیری توافقهای ناتمام گذشته اقدامی موثر صورت دهند. یکی از این موارد پیگیری قرارداد 25 ساله گازی ایران با شرکت سوئیسی «ای.جی.ال» (EGL) است که در سال 2008 منعقد شد اما به دلیل مخالفتهای آمریکا هرگز عملی نشد. افزون بر آن، گسترش همکاریهای اقتصادی با کشورهایی نظیر سوئیس میتواند به گستردهتر شدن پیوندهای ایران با اقتصاد جهانی کمک کند.

3- در ارزیابی روابط تهران- برن، عنصر دیپلماسی بیش از هر عنصر دیگری برجسته است. سران سوئیس در طول تاریخ در کنار پایبندی به بیطرفی، نقش فعال و سازندهای را در حل وفصل مسالمت آمیز اختلافهای بین المللی ایفا کرده اند. سوئیس به رغم اینکه تلاش میکند در جبهه بندیها و ائتلاف های نظامی بین المللی شرکت نکند در ارایه خدمتهای دیپلماتیک و مساعی جمیله، بر مناسبات جهانی تاثیرگذار بوده است.

طی سالهای گذشته این کشور بیش از هر کشور دیگری میزبانی گفت وگوهای هستهای ایران و قدرتهای جهانی را برعهده داشت. سه نشست رسمی نخست ایران و کشورهای گروه 1+5 در ژنو برگزار شد که در نهایت درنشست ژنو3، ایران و 6 قدرت جهانی به «طرح اقدام مشترک» دست یافتند. همچنین سیزدهم فروردین ماه امسال بود که در «لوزان» سوئیس بیانیه تفاهم خوانده شد و 2 طرف در مجموعهای از راه حلها برای پایان دادن به اختلاف 12 ساله هستهای به توافق رسیدند.

در گذشته نیز بارها شاهد اقدامهایی از این دست بودهایم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قطع روابط دیپلماتیک ایران با آفریقای جنوبی و مصر، سوئیس عهده دار حفاظت از منافع کشورمان در آن 2 کشور شد. همچنین به دنبال قطع روابط ایران و آمریکا، جدا از اینکه سوئیس حفاظت از منافع اتباع آمریکایی را در ایران بر عهده گرفت، سران برن بارها با پیام رسانیهای دیپلماتیک خود در صدد رفع بحرانهای روابط تهران- واشنگتن بر آمدند.

4- در این سفر مهم، جدا از تلاش برای بهبود روابط تجاری و اقتصادی، در ارتباط با گسترش همکاریهای علمی، پژوهشی و فرهنگی نیز گفت وگوهایی صورت گرفته است. به همین دلیل است که شاهد حضور هیاتی علمی از مسئولان دانشگاههای معتبر سوئیس به همراه رئیس جمهوری این کشور به ایران هستیم. همچنین در این میان فرصتی پیش آمده است تا 2 طرف به صورت دوجانبه در ارتباط با مسایل منطقهای و بین المللی با یکدیگر گفت وگو کنند. لازم به یادآوری است ژنو در حال حاضر از جمله میزبانان گفتوگوهایی است که با هدف حل وفصل بحران سوریه صورت میگیرد.