آتش‌بس جهانی در جنگ ارزی

روز گذشته رهبران 20 اقتصاد بزرگ جهان با هم توافق کردند که در مورد تصمیمات خود برای سیاستگذاریهایی که منجر به کاهش ارزش پول کشورهایشان میشود، از پیش به یکدیگر اطلاع دهند. به گزارش رویترز، یرون دایسلبلوم، رئیس وزرای دارایی حوزه یورو، قبل از نشست وزرای دارایی و مقامات بانکهای مرکزی کشورهای عضو گروه 20 در شانگهای، ضمن اعلام این تصمیم افزود که این اقدام، علاوهبر بیانیههای معمول است که در پایان نشستهای گروه 20 معمولا صادر میشد و بر اساس آنها کشورها از هر گونه رقابت در کاهش ارزش پول خود منع میشدند.

وی گفت: «براساس این توافق جدید، اگر تصمیم در سیاستگذاریها منجر به افت ارزش پولهایمان شود، ما موظفیم پیشاپیش آن را اطلاع دهیم و با کشورهای مختلف درباره آن مشورت کنیم.» وی افزود که این تصمیم به این دلیل اتخاذ شده است که شرکتکنندگان در اجلاس گروه 20 نسبت به احتمال کاهش رقابتی نرخ پول کشورهای ژاپن و چین ابراز نگرانی کردهاند. دایسلبلوم گفت: «همه کاملا موافق بودند که ما نباید از این مسیر تخطی کنیم و از این اطلاعرسانی اجتناب بورزیم.»

وی افزود: «نگرانیهایی وجود داشت در مورد اینکه باید به موضوع کاهش رقابتی ارزش پول کشورها وارد شویم چون اگر کشوری این چنین اقداماتی را آغاز کند، این ریسک بسیار بزرگ وجود دارد که کشوری دیگر از آن پیروی کند.»

وی گفت: در مواردی که کاهش نرخ ارز کشورها تابعی از سیاستهای پولی «ناشی از عوامل حقیقی داخلی اقتصاد کلان» باشد، آنگاه کشورها باید از پیش به یکدیگر اطلاع دهند تا از غافلگیر شدن بقیه جلوگیری شود. دایسلبلوم گفت که تبادل اطلاعات باید «در فضای گروه 20» عینیت یابد و هر گاه که مفید واقع شود این تبادل اطلاعات با مشارکت صندوق بینالمللی پول باشد.

وی افزود: «نکته کلیدی این است که میخواهیم اطمینان حاصل کنیم که هیچ غافلگیر شدنی وجود نخواهد داشت. اینکه اعضای گروه 20 از رقابت در کاهش ارزش پولهایشان اجتناب کنند، یک همکاری بزرگ بین اعضای گروه است.» اعضای گروه 20، در بیانیه پایانی این اجلاس، ضمن اشاره به اینکه سیاستهای پولی برای حل مشکل کندی اقتصاد جهان کافی نیستند، استفاده از همه راهکارها را برای افزایش رشد اقتصادی لازم دانستند.

شاید تنها چند سال پیش بحث درباره چنین توافقی بیشتر به یک رویا شبیه بود. در فضای آن سالها کشورها از کاهش ارزش پول دیگر اقتصادها نگران بودند و خود را در برابر چنین اقداماتی خلع سلاح میدیدند. کاهش ارزش پول یک کشور به این معناست که آن کشور موفق خواهد شد در رقابت بازارهای جهانی کالاهای صادراتی خود را ارزانتر عرضه کند و به این ترتیب گوی سبقت را از سایر رقبا برباید.

بسیاری از کشورها بهویژه چین تا کنون بارها متهم شدهاند که با دستکاری در نرخ ارز خود به رقابتی ناسالم در بازارهای جهانی میپردازند و با این کار با روشی ناعادلانه از صادرات خود حمایت میکنند. تاکنون بارها آمریکا، چین را به دستکاری در نرخ ارز خود متهم کرده است و بسیاری از تحلیلگران خطر بروز یک جنگ ارزی را که در آن کشورها با دستکاری در نرخ ارز خود صادراتشان را تقویت کنند، بسیار قریبالوقوع دانستهاند. به نظر میرسد توافق جدید گروه 20 نخستین گام جدی برای پیشگیری از چنین خطری باشد.

برندگان و بازندگان این تصمیم

تصمیم جدید گروه بیست در شرایطی اتخاذ شده است که سایه تردیدها و بیاطمینانی کشورها نسبت به یکدیگر و بهویژه چین در اجلاس پیشین رهبران گروه بیست سایه افکنده بود و رسانهها با اشاره به لبخند رهبران این گروه در هنگام گرفتن عکس دستهجمعی، به این نکته اشاره کرده بودند که تنش بین کشورها بر سر جنگ ارزی در نشستهای اخیر گروه بیست بالا گرفته است. پیش از اجلاس دور قبل رهبران این گروه، چین ناگهان تصمیم گرفته بود که ارزش یوآن (واحد پول این کشور) را کاهش دهد و این اقدام موجب شده بود که شاخص بورسهای جهان دچار افت شود و ارزهایی همچون روبل روسیه و رئال برزیل را دچار سقوط کرده بود.

چین در توضیح این اقدام خود اعلام کرده بود که هدفش از تغییر نظام ارزی اعطای نقش بیشتر به بازار در تعیین ارزش پول این کشور بوده و ارتباطی به تقویت صادرات نداشته است. اما مخالفان این تصمیم چین در اجلاس پیشین گروه بیست بر این باور بودند که کاهش ارزش یوآن با هدف افزایش رشد اقتصادی از طریق کاهش قیمت کالاهای تولید چین در بازارهای جهانی، انجام شد. تنش در اجلاس پیشین گروه بیست تا جایی بالا گرفته بود که گرچه در بیانیه پایانی هیچ نامی از چین برده نشده بود، اما شرکتکنندگان راهکاری کلی را تدوین کرده بودند که بر اساس آن برای پیشگیری از اوجگیری جنگ جهانی ارزی، اعضای این گروه ملزم شده بودند «از کاهش رقابتی ارزش پول خود اجتناب کنند».

یک هفته پیش از آن اما ماریو دراگی، رئیس بانک مرکزی اروپا، با نشان دادن اشتیاق خود به طرح خرید اوراق قرضه 1/1 تریلیون یورویی این بانک، موجب شد که ارزش یورو کاهش یابد. حالا اما بر اساس توافق جدید، چنین تصمیماتی باید از قبل به سایر کشورها اطلاع داده شود و در مورد آن مشورت صورت گیرد و حتی اگر لازم باشد، صندوق بینالمللی پول به موضوع وارد خواهد شد. همانطور که اثرات منفی جنگ ارزی بر اقتصاد جهان بارها ازسوی صاحبنظران بهعنوان تهدیدی مطرح شده بود، حالا با بهکار گرفتن سازوکار جدید انتظار میرود که از تنش حاصل از نوسانات ارزی بر بازارهای جهانی کاسته شود.

طی ماههای اخیر بانک مرکزی ژاپن طرح عظیمی را بهعنوان محرک پولی در دست اقدام داشته است که بر اساس آن هر سال 80 تریلیون یوآن (معادل 970 میلیارد دلار) دارایی را خریداری میکند. این محرک پولی بزرگ کمک کرده است که ارزش ین ژاپن کاهش یابد و این موجب افزایش سود شرکتهای بزرگ ژاپنی شده است، شرکتهایی که بهشدت به فروش محصولات صادراتی خود وابستهاند. به این ترتیب علاوه بر چین که به شدت بر محصولات صادراتی ارزان قیمت خود وابسته است، بهنظر میرسد ژاپن نیز یکی از بازندگان بزرگ این توافق باشد. طی سالیان اخیر برزیل جزو کشورهایی بوده که جزو متهمان در بازارهای ارزی به شمار میآمده است.

در سال 2015 پس از 5 سال نظارت بر عملکرد 15 بانک اصلی دنیا این اتهام به اثبات رسید که برخی از این موسسات با دستکاری در بازارهای ارز پول ملی برزیل را بهطور مصنوعی کاهش ارزش میدادهاند؛ فعالیتی که با افزایش صادرات برزیل به ضرر دیگر کشورهای طرف تجارت با آن تمام میشد. در نهایت با اثبات این موضوع، شش موسسه بزرگ مالی دنیا پذیرفتند که به دولت ایالات متحده مبلغ 5/8 میلیارد دلار خسارت بابت دستکاری غیرمجاز در بازار ارز پرداخت کنند. روبل روسیه جزو دیگر اهداف مورد اتهام ایالات متحده آمریکا بوده است. نظارتها و جستوجوهای مربوطه توسط دولت آمریکا بارها روسیه را به کاهش ارزش مصنوعی روبل متهم کرده و برای این هدف به تحقیقات متعددی اشاره کرده است.

تاثیرات جهانی

جنگ ارزی در ادوار پس از ظهور آن موجب تغییرات و تعدیلاتی در نرخهای تعرفه میشود و در انتها باعث کاهش تجارت حتی برای کشوری که پول خود را کاهش ارزش میدهد خواهد شد. پایان یافتن این جنگها در مرتبه اول سبب افزایش تجارت در افق میانمدت و سپس تسهیل روند انتقال سرمایه و تکنولوژی بین کشورها خواهد شد چیزی که در مجموع روندی به سمت افزایش رشد اقتصاد جهانی را تضمین میکند.

هرچند برقراری قانونی در جهت شفافیتسازی سیاستهای ارزی کشورها به ضرر کشورهایی میشود که همواره انگشت اتهام به سمت آنان اشاره شده است ولی رشد تجارت و اقتصاد جهانی در بلندمدت به منفعت همه کشورها خواهد بود. بزرگترین تاثیر این توافق اما این خواهد بود که کشورها به تبعیت از یکدیگر اقدام به کاهش ارزش پول ملی خود نخواهند کرد و این دستکاری پول ملی که همچون یک بیماری مسری سایه خود را بر اقتصاد جهان و بازارهای صادراتی افکنده بود از رونق خواهد افتاد و کاهش رقابتی نرخ ارز پایان خواهد یافت.