شبکه بانکی نفس کشید

از سال 1386 تا دی ماه1394 حدود هشت سال بود که شبکه بانکی ایران تا حد قابل توجهی از مراودات بین المللی حذف شد و وارد تحریمی شد که تبعات آن برای مجموعه بانکها و به ویژه بانک مرکزی قابل کتمان نیست. حذف روابط کارگزاری، قطع اتصال به شبکه سوئیفت، توقف گشایش اعتبار اسنادی(LC)، بالارفت هزینه مبادلات، افزایش بهای تمام شده پول، بلوکه شدن حجم بالایی از منابع ارزی، توقف فعالیت بانکهای ایرانی در خارج از کشور و عدم گسترش روابط بانکی از جمله بن بستهای بانکهای ایرانی درحوزه بینالمللی در طول سالهای اعمال تحریمها بود.

به گفته مقامات بانک مرکزی، تحریم این بانک یک استثنا بود، چرا که در طول تاریخ حتی یک مورد هم نمیتوان پیدا کرد. بانک مرکزی در این شرایط بسیار ساده از ظرفیتهای قانونی و بین المللی خود محروم شد. به طوری که کارگزاران حاضر به خدماتدهی بانکهای ایرانی نبودند، زیرا به محض ارائه سرویس، جریمه بسیار سنگینی بر آنها اعمال میشد که به تبع این محدودیتها نه تنها بانکهای داخلی بلکه تجار و فعالان اقتصادی و به دنبال آن مجموعه بزرگی از جامعه تحت تاثیر شرایط ویژه بانکی قرار گرفتند.

اما با شروع مذاکرات هسته ای در بیش از دو سال گذشته، امید برای باز شدن فضای شبکه بانکی در روابط خارجی بازتر شد و آزادسازی تدریجی داراییهای بلوکه شده آغاز گشایشهای بانکی در نتیجه مذاکرات هستهای بین ایران و گروه 1+5 بود که در ادامه و با نهایی شدن مذاکرات و به دنبال آن اجرایی شدن برجام(برنامه جامع اقدام مشترک)در 26 دی ماه امسال به طور کلی فضای شبکه بانکی تغییر کرد.

این در حالی است که با اجرایی شدن برجام تمام تحریمهای مالی از جانب اتحادیه اروپا لغو و دسترسی به منابع ارزی ایران در تمام کشورها و امکان نقل و انتقال آنها میسر میشود. تمام منابع مالی و اقتصادی متعلق به اشخاص حقیقی، حقوقی و نهادها از جمله بانکها و موسسات مالی ایرانی، بانک مرکزی و افرادی که از لیستهای تحریم خارج شدهاند، آزاد و در اختیار ایران قرار میگیرد. مشارکت و روابط کارگزاری بانکی فیمابین بانکهای ایرانی و خارجی گسترش مییابد و فعالیتهای متعارف بانکی همچون گشایش اعتبار اسنادی و صدور ضمانتنامه بانکی انجام میشود.

همچنین شعب بانکی، شرکتهای تابعه یا دفاتر نمایندگی بانکهای ایرانی در خارج از کشور امکان افتتاح خواهند داشت و بانکهای خارجی در منطقه اصلی و مناطق آزاد ایران نیز متقابلا مجاز به این نوع فعالیتها میشوند. بر این اساس تمام خدمات مرتبط امور مالی و بانکی شامل کمکهای فنی، آموزشی، بیمه، بیمه اتکایی، حملونقل، واسطهگری و هرگونه خدماتی که به طور متعارف برای انجام این فعالیتها لازم است، برای نظام بانکی مهیا میشود. همچنین تحریمهای مرتبط با طلا و دیگر فلزات گرانبها و خدمات مرتبط با آنها لغو شد.

اتصال به شبکه سوئیفت و به دنبال آن مهیا شدن شرایط برای گشایش اعتبار اسنادی نیز از تحولات مهم ایجاد شده در شبکه بانکی در دوره پساتحریم بود که به مرور در بین بانکهای ایرانی اجرایی شد.

همچنین باید به دستاوردهای نظام بانکی از لغو تحریمها به آزادسازی حدود 32 میلیارد دلار از داراییهای بلوکه شده کشورمان که در طول دوران تحریم در دسترس قرار نداشت، اشاره کرد. این در حالی است در دوران مذاکرات هسته ای نیز حدود 13.3 میلیارد دلار ما در سه مرحله و در مبالغ 4.2، 4.9، 2.8 میلیارد دلار و در مجموع 11.9 دریافت شد، طبق آخرین اطلاع رسانی بانک مرکزی و بعد ازآن دو قسط 700 میلیون دلاری دریافت کردیم که در کل 1.4 میلیارد دلار از هند بود. از سویی دیگر این مجوز نیز ایجاد شد که بدون محدودیت برای پرداخت در قالب مباحث بشردوستانه مثل کالاهای اساسی و دارو و تجهیزات پزشکی و غذایی واردات انجام دهیم که رقم بزرگی نیز در این باره صرف شد.

اما از موارد قابل اهمیت که در جریان مذاکرات هستهای برای شبکه بانکی حاصل و با لغو تحریم ها تشدید شد، مذاکرات و رفت و آمدهای هیاتهای بانکهای خارجی است به گونهای که به ویژه در یک سال گذشته هیاتهایی از بانکهای مختلف و بزرگ خارجی از جمله آلمان، فرانسه، ژاپن، ایتالیای، اتریش، سوییس، کره و الجزایر با هیات ایرانی مذاکره کردند و طی آن تفاهمنامهها و توافقاتی بین طرفین به امضا رسید که از اهم آن به تفاهم نامه افزایش سقف اعتباری بیمه ساچه تا بیش از 6 میلیارد یورو، ایجاد بانک مشترک و یا اشاره کرد.

آنطور که یعقوبی-مدیر اداره بین الملل بانک مرکزی- درباره استقبال خارجیها از گسترش روابط با بانکهای ایرانی توضیح داده است، به هر حال اختتام پرونده pmd سرعت و شتاب قابل توجهی در مذاکرات با بانکهای خارجی ایجاد کرد چرا که طرفهای مذاکره کننده دیگر بیمهای گذشته را نداشته و با اطمینان خاطر بیشتری وارد مبادله میشوند.

این در حالی است که در اوایل شروع مذاکرات هستهای وقتی که بانکهای مختلف خارجی به ایران سفر میکردند از سایز کوچکی برخوردار بوده و در حد یک بانک 10 تا 20 میلیونی بودند. قبل از این مذاکرات و در دولت گذشته، عملا بانکی برای مذاکره ورود پیدا نمیکرد و یا کشورها گاها بانکهایی با ارزش 3 تا 4 میلیون دلار میفرستاند که اگر در دوران تحریم مشکلی برای آن پیش آمد ضرر زیادی نکرده باشند.

در عین حال که یکی از دستاوردهای بانکی ایران در طول مذاکرات هستهای این بود که بانکهای بزرگی اکنون برای مذاکره با ایران وارد شدهاند. در نمونهای بارز بانک "ICBC" چین، به عنوان بزرگترین بانک جهان به لحاظ صورتهای مالی و برخورداری از بزرگترین شبکه برای مذاکره به ایران آمد.

به هر حال با اجرایی شدن برجام و لغو تحریمهای بانکی در ماههای پایانی سال، باید در سال آینده منتظر نمایان شدن آثار آن و تحولاتی که به تدریج در شبکه بانکی ایجاد خواهد کرد، بود.