توقف بازار آتی ارز در ایستگاه بورس/مشتقات ارز کجا معامله می‌شود؟

ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی بارها از اجرای برنامه دولت برای یکسان سازی نرخ ارز ۶ ماه پس از رفع تحریمها یاد کرده و براساس همین وعده نیز مسئولان بازار سرمایه از تدارک و برنامهریزی برای راه اندازی معاملات آتی ارز در بورس یا راه اندازی بازار مشتقات ارزی خبر میدهند.

این وعدهها سرانجام پس از چند سال رایزنی بورسیها برای آمدن معاملات ارزی در بازار سرمایه برای رونق بیشتر بورس و در عین حال تعادل بخشی به نرخهای بازار ارز داده میشود، این در حالی است که پیش از این بانک مرکزی مخالف سرسخت معاملات ارزی در بورس بود اما سرانجام بانک مرکزی و در راس آن ولی الله سیف موافقت خود را با راه اندازی بازار مشتقات ارزی در بورس اعلام کردهاند.

حال پس از این کشمکشهای فراوان میان بورس و بانک مرکزی برای نهایی شدن وضعیت معاملات ارزی در بازار سرمایه و رسیدن به یک تصمیم نهایی، حال جدالی جدید بر سر اینکه معاملات ارزی (مشتقات ارزی) در بورس کالا باشد یا بورس تهران آغاز شده است.

گرچه اولین اخبار برای راه اندازی بورس آتی ارز حاکی از این بود که تاسیس آن در بورس کالا خواهد بود اما حال اخباری مبنی بر اینکه امکان معاملات آتی ارز در بورس تهران هم وجود دارد، شنیده میشود. ناگفته نماند که بورس تهران از حدود بیش از دو سال پیش پیشنهادی در راستای راهاندازی معاملات ارز به شورای عالی بورس ارائه کرده بود که البته آن زمان با راه اندازی بورس ارز موافقت نشد.

محمدرضا پورابراهیمی عضو شورای عالی بورس برای اولین بار از راه اندازی بورس ارز و تصویب آن در جلسه شورای عالی بورس و اینکه کار خود را با معاملات آتی در بورس کالای ایران آغاز خواهد کرد، خبر داده و گفته بود: با توجه به تجربه و پتانسیل بالای بورس کالا به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه، معاملات آتی ارز در این بورس راه اندازی خواهد شد.

آغاز رایزنیهای ایجاد بازار آتی ارز از کجا بود؟

اما حال حسن قالیباف اصل مدیر عامل بورس تهران درباره اینکه بازار آتی ارز در بورس تهران راه اندازی میشود یا در بورس کالا میگوید: به خاطر دارم معاملات واریز نامهها و گواهینامههای ارزی در دورهای از طریق بورس انجام میشد.

وی تصریح کرده است: کلیات راه اندازی بازار آتی ارز در نهایت امسال در شورای عالی بورس مطرح و تصویب شد؛ منتهی بر سر اینکه در کدام بازار راه اندازی شود، هنوز بحثی نشده است اما اعتقاد دارم این ابزار میتواند در بورس تهران و در راستای پوشش ریسک سرمایه گذاران خرد مورد استفاده قرار گیرد.

قالیباف اصل افزود: اعتقاد دارم بازار آتی ارز نمیتواند در ساختار معاملاتی جداگانه سامان یابد و باید برای سرمایهگذاری که اوراق بهادار و سهام معامله میکند و میخواهد یک استراتژی سرمایهگذاری مشخصی برای خود در سبد پرتفوی بچیند با پلتفرم یکسان همراه باشد.

این در حالی است که حامد سلطانی نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران از راه اندازی سامانه مجازی انجام معاملات مشتقه ارز برای آموزش داخلی خبر داده و گفته است: این کار برای این است که اگر در روند معاملات مشکلی وجود دارد، شناسایی شده و برطرف شود. در صورت ابلاغ شدن زمان راه اندازی، بورس کالا در یک هفته آماده راه اندازی این بازار است.

از راه اندازی سامانه تا طراحی روبات در بورس کالا

وی از طراحی یک روبات به عنوان یک شخصیت مجازی در موقعیتهای خرید و فروش خبرداده و میگوید: این امکان را در گام بعدی میتوانیم در اختیار فعالان اقتصادی قرار دهیم تا بتوانند پیش از راه اندازی رسمی این بازار، با روش خرید و فروش در آن آشنا شوند.

مدیرعامل بورس کالای ایران ادامه داد: اکنون بخش عمدهای از ارز در قالب ارز آزاد در بازار مورد معامله قرار میگیرد که عرضه کننده این ارز نیز بانک مرکزی است. کانون صرافان نیز اعلام کرد که این بازاری در حال حاضر وجود دارد اما قرار است «مدیریت ریسک و استاندارد شدن این ابزارها» اضافه شوند.

وی گفت: سازوکار کنونی بورس کالا برای راه اندازی بازار مشتقه ارز به مذاق فعالان این بازار خوش آمده است و به نظر میرسد میتوان توقعات آنها را برآورده کرد و این بازار را شکل داد. هدف اصلی بعد از شکل گیری این بازار، پوشش نوسانات ریسک بازار، پوشش ریسک فروش ارز شرکتهای تولیدی و پوشش ارز واردکنندگان و صادرکنندگان است.

سلطانی نژاد با بیان اینکه از مهلت تعیین شده نیز زمان زیادی میگذرد، افزود: به هر حال در صورت ابلاغ شدن این موضوع، بورس کالا در یک هفته آماده راه اندازی این بازار است.

در عین حال محمد فطانت به تازگی اعلام کرده است که جمع بندیهای کارشناسی در سازمان بورس این است که راه اندازی این بازار پس از یکسان سازی صورت گیرد گرچه از لحاظ نرم افزاری، سخت افزاری و دستورالعملها آمدهایم.

رئیس سازمان بورس با بیان اینکه با فرض عدم اجرای یکسان سازی نرخ ارز، بازار مشتقات ارزی قابلیت اجرا دارد اما دارای پیچیدگیهایی است که ممکن است در برخی موارد به نقض غرض منجر شود افزود: بانک مرکزی اجرای یکسان سازی نرخ ارز را متعهد شده و ما هم زمینههای ایجاد بازار مشتقات ارزی را فراهم کرده ایم.

وی خاطرنشان کرد: یکی از مباحث کمیته فرعی شورای عالی بورس الزامات راه اندازی بازار مشتقات ارزی است، این در حالی است که ما با جدیت در حال کار و بررسی بر روی این موضوع هستیم و با تک نرخی شدن ارز راه اندازی بازار مشتقات ارزی امکان پذیر خواهد شد.

فعالان بازار ارز و بورس در انتظار تصمیمات نهایی

به هر حال با نزدیک شدن به اجرای وعده سیف یعنی تک نرخی کردن ارز و همچنین با رفع تحریمها، تحقق وعده مسئولان بورس برای راهاندازی بازار ارز در بورس رنگ و شکل جدیدی به خود خواهد گرفت، این در حالی است که فعالان بازار ارز و بورس در انتظار تصمیمات جدید و نهایی برای مشخص شدن زمان، نحوه و مکان راه اندازی بورس ارز یا بازار مشتقات ارزی هستند.

کارشناسان بازار ارز هم بر این موضوع که در بحث بازار مشتقه ارز، موضوع مارجین و وجه تضمین از اهمیت بالایی برخوردار است، تاکید میکنند و می گویند که باید مراقب بود پلتفرم بازار آتی ارز جدای از دیگر بازارها نشود، یعنی هر جا فرآیند تسویه و اتاق پایاپای پس از معاملات سرمایهگذار در هر بازاری انجام شود معاملات بازار مشتقه ارزی نیز در همان بازار باشد.

براساس تبصره ماده ۲۰ لایحه خروج از رکود، تشکیل بازاری برای پوشش نوسانات نرخ ارز تاکید و مهلتی نیز برای آن در نظر گرفته شده است.